Xây dựng chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ chanh leo bền vững

TMO - Để đảm bảo cho sản xuất, tiêu thụ chanh leo, cần hình thành các vùng trồng tập trung, áp dụng quy trình kỹ thuật chuẩn, đăng ký cấp mã số vùng trồng để vừa đạt năng suất, vừa đáp ứng yêu cầu xuất khẩu. 

Thông tin từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong năm 2024, toàn quốc có hơn 10.400ha chanh leo với sản lượng hơn 163.000 tấn. Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo lớn nhất trên thế giới, với 70-80% sản lượng quả tươi và chế biến được xuất sang hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 5 năm qua, sản lượng và kim ngạch xuất khẩu chanh leo đã tăng gấp ba lần. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chanh leo đạt hơn 170 triệu USD. Còn trong 5 tháng đầu năm nay, kim ngạch đạt gần 100 triệu USD, tăng 14,5% so với cùng kỳ. Với diện tích hơn 12.000 ha, sản lượng khoảng 200.000 tấn/năm, thu hoạch tới 3 vụ/năm, chanh leo được dự báo có thể trở thành ngành hàng xuất khẩu tỷ đô trong thời gian tới. 

Theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, một trong những rào cản lớn nhất đối với sản xuất chanh leo tại Việt Nam là sản xuất thiếu bền vững và thị trường không ổn định. Trong đó, sản xuất không bền vững là do mức độ nghiêm trọng của sâu bệnh, đặc biệt các bệnh do virus, nấm gây ra..

Bên cạnh đó, theo đánh giá của Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch vẫn ở mức cao, dao động từ 20 đến 30% do khâu thu hoạch chưa đồng bộ, thiếu công nghệ bảo quản và chế biến hiện đại. Phần lớn sản phẩm của Việt Nam vẫn ở dạng tươi, xuất khẩu thô, giá trị gia tăng thấp và chịu rủi ro lớn khi thị trường biến động. Việc phát triển công nghệ chế biến sâu còn manh mún, quy mô nhỏ lẻ, thiếu tính kết nối với vùng nguyên liệu và chuỗi giá trị toàn cầu. 

Các doanh nghiệp cần được hỗ trợ đầu tư công nghệ chế biến sâu sản phẩm từ chanh leo (Ảnh minh họa). 

Tại tỉnh Đắk Lắk, chanh leo trở thành ngành hàng quan trọng, góp phần nâng cao thu nhập, thúc đẩy xuất khẩu, xây dựng thương hiệu nông sản địa phương. Năm 2024, diện tích chanh leo toàn tỉnh đạt 2.742 ha; sản lượng đạt 38.250 tấn, năng suất bình quân 15,3 tấn/ha.

Thông tin tại buổi tọa đàm với chủ đề “Giải pháp phát triển chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ chanh leo bền vững”, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk cho biết: Để đảm bảo cho sản xuất chanh leo đạt hiệu quả, việc quản lý sâu bệnh trên cây chanh leo cần được triển khai theo hướng tổng hợp, lấy an toàn sinh học làm trọng tâm.  

Các địa phương cần áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), trong đó ưu tiên các biện pháp sinh học như sử dụng nấm Trichoderma, vi khuẩn Bacillus để phòng trừ nấm đất, kết hợp bẫy dính màu và dịch chiết thảo mộc để thay thế thuốc hóa học. Đặc biệt, cần đẩy mạnh hình thành các mô hình vườn mẫu VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ, kết hợp truy xuất nguồn gốc bằng QR code nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Chất lượng sản phẩm được đảm bảo thì các doanh nghiệp cần được hỗ trợ tiếp cận vùng nguyên liệu, đầu tư công nghệ chế biến sâu sản phẩm từ chanh leo và xây dựng thương hiệu chanh leo vùng miền. Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng xuất khẩu chính ngạch vào các thị trường tiềm năng (Mỹ, Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, EU…).

Để giảm tổn thất và nâng cao giá trị quả chanh leo, cần xây dựng các trung tâm chế biến tập trung với công suất lớn, áp dụng công nghệ ngang tầm quốc tế. Đồng thời, chuỗi giá trị chanh leo phải được tổ chức theo hướng xanh và bền vững, từ nguyên liệu sạch đến sản phẩm thân thiện với môi trường. Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, phát triển hạ tầng logistics lạnh và đào tạo nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực bảo quản, chế biến.

Theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, để phát triển cây chanh leo bền vững, cần tăng cường liên kết sản xuất - tiêu thụ. Theo đó, thúc đẩy mô hình liên kết 3 - 4 nhà với hợp đồng rõ ràng, gắn doanh nghiệp chế biến với vùng nguyên liệu sản xuất chanh leo đạt chuẩn.  

Cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thành lập các hợp tác xã, tổ hợp tác để làm đầu mối liên kết nông dân trồng chanh leo với doanh nghiệp xuất khẩu một cách công khai, minh bạch, tạo sự đồng thuận cao giữa các hộ dân tham gia vùng trồng và doanh nghiệp để tạo ra sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Bên cạnh đó, tăng cường phổ biến, tập huấn các quy định về thiết lập vùng trồng, cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu và các điều kiện, tiêu chuẩn, yêu cầu của thị trường nhập khẩu cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác, người sản xuất trên địa bàn để từng bước nâng cao nhận thức và tuân thủ đầy đủ, kịp thời các quy định của thị trường nhập khẩu.../.

Ngọc Hà