Sơn La nâng cao chất lượng giống cây cà phê

TMO - Những năm gần đây, cà phê được Sơn La xác định là cây công nghiệp chủ lực có giá trị kinh tế cao, phù hợp điều kiện tự nhiên của tỉnh, mang lại thu nhập ổn định cho hàng chục nghìn hộ nông dân.

Hiện nay, tỉnh Sơn La có trên 21.400 ha cà phê, tập trung chủ yếu tại huyện Mai Sơn, Thuận Châu và thành phố Sơn La, sản lượng ước đạt 35.000 - 45.000 tấn cà phê nhân/năm, trị giá 4.500 - 5.000 tỷ đồng. Tỉnh cũng duy trì, phát triển 2 vùng ứng dụng công nghệ cao cho cà phê với diện tích hơn 1.039 ha, thu hút sự tham gia của 1.560 hộ gia đình.

Bên cạnh đó, Sơn La hiện có 28 doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) tham gia sản xuất, chế biến cà phê. Nhiều đơn vị đã đầu tư công nghệ cao, chế biến sâu, góp phần nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm. Cà phê Sơn La từng bước tạo dựng được chỗ đứng tại nhiều thị trường xuất khẩu khó tính như EU, Bắc Mỹ, Hoa Kỳ, các nước Trung Đông... góp phần khẳng định thương hiệu trên bản đồ cà phê thế giới.

Với mục tiêu phát triển cây cà phê theo hướng bền vững, bên cạnh các giải pháp về quy hoạch vùng trồng, kỹ thuật canh tác, tỉnh Sơn La chú trọng triển khai nhiều giải pháp quản lý chất lượng giống cây cà phê, bảo đảm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế.

Cà phê Aribica được trồng ở Sơn La từ những năm 1990, nhiều diện tích đã già cỗi, năng suất giảm, cần tái canh hoặc trồng mới. Trước thực tế trên, để dáp ứng nhu cầu về cây giống cà phê, các cơ sở nghiên cứu, sản xuất giống trong tỉnh chủ động phát triển giống cây mới, phù hợp điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. 

Vườm ươm giống cây cà phê tại HTX Quyết Thắng, xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn (Ảnh: MT). 

Tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông lâm nghiệp Tây Bắc, xã Chiềng Ban, huyện Mai Sơn, ngoài phương pháp truyền thống là gieo từ hạt giống cây đầu dòng, Trung tâm đang thử nghiệm nhân giống bằng phương pháp giâm cành, một hướng đi mới đem lại nhiều triển vọng. Cà phê nhân giống bằng giâm cành sinh trưởng nhanh và cho quả sớm hơn gieo hạt, năng suất sau hai năm gần gấp đôi.

Mỗi năm, Trung tâm cung cấp khoảng 900.000 cây giống và hạt giống chất lượng cao cho các cơ sở ươm trong vùng, đồng thời, chuyển giao kỹ thuật, đảm bảo các vườn ươm vệ tinh đạt chuẩn. Hiện nay, thị trường giống cà phê cạnh tranh mạnh, người dân rất quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng và giá cả

Thời gian qua, nhiều hợp tác xã tích cực cung ứng giống cây chất lượng cao. HTX Cà phê Bích Thao, TP.Sơn La, mỗi năm cung cấp khoảng 300.000 cây giống, không chỉ cho thị trường trong tỉnh, còn xuất sang các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu. HTX sử dụng giống THA1 của Trung tâm Giống Eakmart, loại giống phù hợp với điều kiện Tây Bắc, cho năng suất, chất lượng cao. Quá trình ươm kéo dài 6-7 tháng, cây đạt tiêu chuẩn khi cao tối thiểu 15 cm, gốc đường kính 0,3 mm, thân thẳng, không sâu bệnh. Trước khi xuất vườn, cây được tập làm quen với ánh nắng, tránh sốc sinh trưởng. 

Hiện nay, tỉnh Sơn La xây dựng 1 vườn cây đầu dòng giống cà phê chè TN2, khai thác 10.500 chồi/năm; 2 vườn giống cà phê Catimor SLa, cung cấp 4.000 kg hạt giống/năm. Ngoài ra, 5.000 cây đầu dòng Catimor SLa được công nhận, cho sản lượng 7.650 kg hạt giống/năm. Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh còn phối hợp với tổ chức GIZ (Đức) xây dựng vườn giống đầu dòng 2 ha tại xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La với các giống TN1, TN2, đang được ưa chuộng nhờ năng suất cao, chất lượng tốt.

Hai HTX tại vùng trọng điểm, là HTX Quyết Thắng, huyện Mai Sơn và HTX Thuận Sơn, huyện Thuận Châu được hỗ trợ xây dựng vườn ươm quy mô 100.000 cây/năm, tạo nền tảng phát triển giống cà phê chất lượng cao tại chỗ. Nhờ đảm bảo nguồn giống tốt, toàn tỉnh trồng tái canh 1.203,7 ha; ghép cải tạo 1.614,3 ha... 

Địa phương này triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cà phê trên địa bàn. 

Tỉnh Sơn La đặt mục tiêu đến năm 2030, diện tích cà phê toàn tỉnh đạt khoảng 25.000 ha, sản lượng cà phê nhân đạt khoảng 40.000 tấn. Tỉnh sẽ thực hiện tái canh 9.800 ha, phát triển khoảng 5.950 ha cà phê đặc sản và xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt các tiêu chuẩn bền vững trên diện tích khoảng 18.000 ha.

Đáng chú ý, tỉnh phấn đấu đưa tỷ lệ cà phê chế biến sâu đạt khoảng 20 - 25% tổng sản lượng cà phê toàn tỉnh. Mục tiêu sản lượng cà phê xuất khẩu đến năm 2030 đạt khoảng 80 - 85% tổng sản lượng cà phê toàn tỉnh, trong đó, cà phê chế biến sâu tham gia xuất khẩu chiếm khoảng 20 - 25%; khoảng 15 - 20% sản lượng cà phê còn lại sẽ phục vụ tiêu thụ trong nước.

Để phát triển cà phê trên địa bàn tỉnh đảm bảo theo hướng bền vững, đúng theo kế hoạch và định hướng của tỉnh; Sở Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn phát triển cà phê trên địa bàn tỉnh đảm bảo theo hướng bền vững như sau: Việc phát triển trồng mới cà phê phải đảm đảm bảo theo đúng chủ trương, định hướng của tỉnh, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, không phát triển thêm diện tích đối với những diện tích có độ dốc quá cao, những vùng có điều kiện đất đai, khí hậu không phù hợp với cây cà phê.  

Tổ chức triển khai thực hiện phát triển cây cà phê theo đúng chủ trương, định hướng, kế hoạch của tỉnh theo Kết luận số 863-KL/TU ngày 11/5/2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về sản xuất, chế biến, tiêu thụ cà phê ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn tỉnh đến năm 2030 trong đó, mục tiêu đến năm 2030 phát triển 25.000 ha, sản lượng cà phê nhân 40.000 tấn nhân; thực hiện tái canh 9.800 ha; phát triển cà phê đặc sản 5.950 ha; phát triển vùng nguyên liệu cà phê đạt các tiêu chuẩn bền vững 18.000 ha. Hình thành, phát triển 5 vùng cà phê ứng dụng công nghệ cao; xuất khẩu 30.000 tấn cà phê nhân sang thị trường Đức, Mỹ, Brazil, Hà Lan, các nước Nam Mỹ…

Để phát triển bền vững, nâng tầm giá trị cà phê Sơn La cần tăng diện tích cà phê chất lượng cao, cà phê đặc sản; mở rộng diện tích trồng cà phê arabica ở nơi có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp;  Phát triển sản xuất cây cà phê phải tuân thủ theo đúng quy định của Châu Âu không gây mất rừng (EUDR), đảm bảo sản phẩm cà phê đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc không phá rừng và gây suy thoái rừng.

Khuyến khích phát triển trồng mới cà phê bằng sử dụng các giống mới theo đúng quy định, giống đảm bảo chất lượng, rõ nguồn gốc; có năng suất, chất lượng tốt, có khả năng chống chịu sâu bệnh, phù hợp với khả năng đầu tư, thâm canh của từng vùng, địa phương. Rà soát diện tích trồng cà phê già cỗi, có năng suất, chất lượng, hiệu quả thấp để thực hiện tái canh bằng trồng mới trên diện tích cà phê cũ để nâng cao chất lượng, hiệu quả cho sản xuất cà phê theo Quy trình tái canh cà phê chè ban hành kèm theo Quyết đinh số 4428/QĐ-BNN-TT ngày 09/11/2018 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về ban hành quy trình tái canh cà phê chè.

Khuyến khích hình thành tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm liên kết với doanh nghiệp trong đầu tư phát triển vùng nguyên liệu cà phê, thu mua nguyên liệu đầu vào, trao đổi kỹ thuật sản xuất, tiếp cận, chuyển giao khoa học công nghệ và ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm cà phê. Cùng với đó, đẩy mạnh các hoạt động hướng dẫn, hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu hàng hóa, sản xuất cà phê theo các tiêu chuẩn bền vững…; Thúc đẩy liên kết vùng nguyên liệu với các cơ sở, nhà máy chế biến sâu để tạo nguồn hàng đảm bảo ổn định về chất lượng và số lượng, đáp ứng yêu cầu của thị trường.../.

Trần Bình