Phát triển kinh tế nông thôn từ sản phẩm OCOP

TMO - Với mục tiêu đẩy mạnh kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) được xem là giải pháp quan trọng, hướng tới phát triển nông nghiệp - nông thôn. Đồng thời, tạo nên những động lực và sức bật trong xây dựng nông thôn mới.

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã giúp các sản phẩm truyền thống, dịch vụ có lợi thế tại khu vực nông thôn tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường; góp phần phát triển kinh tế cũng như bảo vệ môi trường và bảo tồn những giá trị truyền thống tốt đẹp của nông thôn Việt Nam. Từ những hiệu quả này, Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025 được xác định là chương trình trọng tâm phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị, tinh thần hợp tác của các chủ thể và cộng đồng gắn với mục tiêu tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.

Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, Chương trình OCOP thời gian quan tác động tích cực, đậm nét đến phát triển kinh tế nông thôn. Thứ nhất, chương trình góp phần khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật, lợi thế so sánh, đặc biệt là các giá trị văn hóa vùng miền để hình thành các sản phẩm OCOP tích hợp “đa giá trị”; gắn kết giữa phát triển nông nghiệp với dịch vụ, du lịch. Thứ hai, thông qua chương trình, nhiều địa phương quy hoạch được các vùng nguyên liệu đặc sản, phát triển các ngành nghề nông thôn, hình thành nhiều sản phẩm OCOP gắn với vai trò như một “đại sứ” chuyển tải những câu chuyện sản phẩm mang tính nhân văn của vùng, miền. Thứ ba, chương trình thúc đẩy phát triển sinh kế ở những vùng khó khăn và các nhóm yếu thế như đồng bào dân tộc thiểu số, phụ nữ. 

Việc triển khai hiệu quả Chương trình OCOP đã tạo động lực thúc đẩy kinh tế nông thôn tại các địa phương. Ảnh: BBK. 

Bắc Kạn là tỉnh miền núi có điều kiện tự nhiên và xã hội đa dạng, phong phú, đặc biệt với nhiều sản phẩm nông nghiệp truyền thống mang nét văn hóa riêng là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế nông nghiệp toàn diện, bền vững theo hướng hàng hóa, gia tăng giá trị. Với cơ cấu kinh tế 60% là nông lâm nghiệp, Bắc Kạn được cho là có nhiều lợi thế khi thực hiện đề án OCOP.  

Giai đoạn 2018 đến 2021, địa phương này đã có 155 sản phẩm được công nhận, trong đó có: 1 sản phẩm 5 sao; 11 sản phẩm 4 sao và 144 sản phẩm 3 sao. Tổng cộng có 93 chủ thể được cấp sao, gồm: 63 Hợp tác xã, 3 doanh nghiệp, 20 hộ kinh doanh và 7 Tổ hợp tác. Toàn tỉnh có 03 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý là miến dong, quýt, hồng không hạt; 03 sản phẩm được cấp nhãn hiệu tập thể là: Gạo Bao thai Chợ Đồn, gạo Khẩu Nua Lếch Ngân Sơn, Chè Shan tuyết Bằng Phúc. Ngoài ra, các sản phẩm nông sản như bí xanh thơm, Nano Curcumin nghệ, tinh bột nghệ, bún khô, phở khô, gạo Japonica và các sản phẩm chế biến từ thịt lợn,.. là các sản phẩm đặc sản, đặc trưng có thế mạnh của tỉnh Bắc Kạn.

Năm 2022, Bắc Kạn đã có thêm 52 sản phẩm OCOP mới được công nhận, vượt 260% so với kế hoạch. Tỉnh xem xét, phê duyệt nâng hạng từ 3 sao lên 4 sao cho 3 sản phẩm; cấp lại giấy chứng nhận cho 42 sản phẩm. Tỉnh tiếp tục củng cố chất lượng, mở rộng quy mô sản xuất, giúp 11 sản phẩm có truy xuất nguồn gốc; 11 sản phẩm sản xuất theo chuỗi giá trị; 10 sản phẩm nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô. Đồng thời, củng cố, phát triển 25 chủ thể, hỗ trợ 28 chủ thể mới tham gia.

Hầu hết các chủ thể sau khi có sản phẩm được công nhận sao đã tăng quy mô, diện tích sản xuất, nâng cao chất lượng. Sản phẩm được tiêu thụ qua nhiều kênh thương mại điện tử, hệ thống các siêu thị trên cả nước. Đặc biệt, có sản phẩm miến dong và rượu men lá đã được xuất khẩu sang Châu Âu và Nhật Bản. Hiện nay, tỉnh Bắc Kạn duy trì trang thông tin giao dịch điện tử ngành Công thương www.xttmbackan.gov.vn để hỗ trợ tích cực công tác quảng bá, giới thiệu kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP. 

Phát triển sản phẩm OCOP gắn với quảng bá du lịch đang là hướng đi được tỉnh Bắc Kạn định hướng phát triển và hiện mang lại kết quả tích cực, vừa góp phần nâng cao thu nhập cho người dân vừa thúc đẩy du lịch phát triển. Năm 2022, tỉnh Bắc Kạn đã  tổ chức thành công sự kiện xúc tiến tiêu thụ bí xanh thơm và sản phẩm OCOP gắn với du lịch trải nghiệm năm 2022 tại huyện Ba Bể. sự kiện đã thu hút đông đảo doanh nghiệp và khoảng 400 lượt du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, trải nghiệm tại cánh đồng bí xanh thơm tại thôn Bản Váng, xã Địa Linh, Khu du lịch sinh thái rừng trúc, thác nước Pù Lầu tại thôn Phiêng Phàng, xã Yến Dương.

Sản phẩm OCOP tại tỉnh Bắc Kạn đang được khai thác đa giá trị, trong đó được đẩy mạnh gắn với phát triển du lịch.  

Năm 2023, tỉnh Bắc Kạn phấn đấu phát triển ít nhất 20 sản phẩm mới (bình quân 3 - 4 sản phẩm/huyện, thành phố) đạt 3 sao trở lên; nâng cấp 4 sản phẩm từ 3 sao lên 4 sao, đề xuất 1 sản phẩm tham gia đánh giá sản phẩm OCOP cấp quốc gia. Đồng thời, tỉnh tiếp tục củng cố nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô sản xuất sản phẩm OCOP đã được công nhận, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường (truy xuất nguồn gốc, liên kết chuỗi, phát triển thương hiệu, xúc tiến thương mại…). Trong đó, tổng số sản phẩm có truy xuất nguồn gốc quy trình sản xuất là 20 sản phẩm (tăng 9 sản phẩm so với năm 2022); tổng số chủ thể tham gia liên kết và tiêu thụ sản phẩm OCOP là 18 chủ thể (tăng 7 chủ thể so với năm 2022); tổng số sản phẩm mở rộng, phát triển vùng nguyên liệu là 27 sản phẩm (tăng 17 sản phẩm so với năm 2022)...

Tỉnh Bắc Kạn đang đẩy mạnh phát triển sản phẩm OCOP với việc tiếp tục xây dựng, triển khai dự án phát triển sản phẩm chủ lực cấp tỉnh theo hướng đáp ứng về số lượng, gia tăng về giá trị, đảm bảo tiêu chuẩn cao và từng bước chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, phục vụ xuất khẩu. Trong đó, tập trung phát triển các nhóm sản phẩm, như: Rau, củ, quả đặc sản và sản phẩm chế biến từ rau, củ, quả; gạo và các sản phẩm từ gạo; chè và sản phẩm chế biến từ cây chè; sản phẩm từ cây dược liệu; du lịch sinh thái, trải nghiệm; du lịch cộng đồng...

Đồng thời xây dựng và triển khai các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, hoàn thiện công nghệ, ứng dụng công nghệ vào sản xuất và kinh doanh các sản phẩm OCOP. Các đề tài/dự án dựa trên nhu cầu cụ thể của các chủ thể kinh tế. Khuyến khích ứng dụng khoa học quản lý trong xây dựng mô hình doanh nghiệp nhỏ và vừa, HTX sản xuất sản phẩm OCOP tại cộng đồng. Ứng dụng công nghệ cao quy trình khép kín, tăng năng suất lao động và sản xuất, theo dõi quản lý chặt chẽ có hệ thống và ứng dụng công nghệ nhận diện thông minh đối với sản phẩm (tem điện tử phục vụ truy xuất nguồn gốc,…).

Cùng với chiến lược thay đổi về công nghệ sản xuất, mẫu mã, việc xây dựng hệ thống quản lý thực hiện Chương trình OCOP cũng được tỉnh quan tâm với việc củng cố các chủ thể kinh tế tham gia Chương trình. Đồng thời, vận dụng cơ chế, chính sách hiện hành về hỗ trợ phát triển sản xuất, phát triển du lịch, khoa học công nghệ, khuyến nông, khuyến công, xúc tiến thương mại... để thúc đẩy phát triển sản xuất ở các cá nhân, tổ chức kinh tế tham gia OCOP.

Theo báo cáo của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, sau gần 5 năm triển khai thực hiện Chương trình OCOP (Quyết định số 1048/QĐ-TTg), đến nay cả nước đã có 8.689 sản phẩm OCOP (trong đó 65,5% sản phẩm 3 sao, 33,6% sản phẩm 4 sao, 0,7% sản phẩm tiềm năng 5 sao và 0,2 % sản phẩm 5 sao) của 4.479 chủ thể OCOP (trong đó có 38,1% là HTX, 25,7% là doanh nghiệp, 33,4% là cơ sở sản xuất/hộ kinh doanh, còn lại là tổ hợp tác) được đánh giá, phân hạng đạt 3 sao trở lên.

Kể từ khi thực hiện Chương trình OCOP đã lan toả mạnh mẽ, được triển khai đồng bộ, rộng khắp ở tất cả 63/63 tỉnh, thành phố, huy động sự vào cuộc của các cấp, các ngành từ trung ương đến cơ sở, trở thành một giải pháp được ưu tiên trong phát triển kinh tế nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới ở tất các các địa phương. Chương trình đã tác động tích cực đến phát triển kinh tế nông thôn, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, có truy xuất nguồn gốc và theo nhu cầu thị trường; khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật, lợi thế so sánh, đặc biệt là các giá trị văn hóa vùng, miền để hình thành các sản phẩm OCOP tích hợp “đa giá trị”, gắn kết giữa phát triển nông nghiệp với dịch vụ, du lịch.

Nguyễn Nga