Hotline: 0941068156
Thứ hai, 02/12/2024 21:12
Thứ tư, 27/11/2024 06:11
TMO - Với sản lượng tôm hàng trăm nghìn tấn mỗi năm, phụ phẩm ngành tôm bao gồm đầu, vỏ tôm, sau khi chế biến, xử lý có thể tạo ra những sản phẩm mang lại giá trị kinh tế cao. Theo các chuyên gia, ngành xử lý phụ phẩm tôm có thể mang về hàng tỷ USD mỗi năm cho Việt Nam.
Lãnh đạo Cục Thủy sản cho biết ngành tôm Việt Nam đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thủy sản, với 40% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản hàng năm, đạt khoảng 4 tỷ USD. Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chiếm 85% sản lượng tôm, với hơn 200.000 ha áp dụng các mô hình canh tác tôm - lúa và tôm - rừng. Tuy nhiên, ngành tôm đang phải đối mặt với hàng loạt khó khăn, từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, dịch bệnh, đến chi phí sản xuất cao và năng suất thấp. Nếu áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn và đổi mới sáng tạo, nhằm tối ưu hóa nguồn lực và bảo vệ môi trường sẽ mở ra cơ hội rất lớn.
Trong đó phụ phẩm của ngành tôm sẽ là một trong những thứ mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân nếu được chế biến đúng cách. Đại diện nhóm Thủy sản thuộc GIZ (Cơ quan Hợp tác Quốc tế Đức) cho biết, thách thức của ngành tôm Việt Nam hiện nay đến từ tỷ lệ thành công vụ nuôi chỉ hơn 40%; chi phí vận hành cao (thay nước nhiều, tiêu hao năng lượng lớn…); chất thải trong nuôi tôm; liên kết sản xuất còn bất cập; sản phẩm giá trị gia tăng thấp.
Riêng tại vùng ĐBSCL, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề thấp nhất cả nước, chỉ đạt 13,3%. Do đó, để phát triển hiệu quả ngành tôm, một trong những giải pháp hàng đầu được đặt ra là áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất để tăng năng suất, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ môi trường. Về lâu dài, công nghệ cũng sẽ giúp người nuôi và doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất.
Đại diện Phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục Thủy sản cho biết, phế, phụ phẩm của thủy sản mỗi năm từ 1,3-1,5 triệu tấn, trong đó riêng tôm từ 400.000 - 500.000 tấn. Hoạt động chế biến, tái sử dụng phụ phẩm ngành tôm chưa có nhiều doanh nghiệp tham gia, giá trị gia tăng chưa cao so với tiềm năng. Đại diện Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ NN&PTNT cho rằng, phụ phẩm tôm chủ yếu phục vụ chăn nuôi (chiếm tới gần 70%), chỉ hơn 15% phục vụ cho công nghiệp thực phẩm, chưa tới 2% cho y dược... Trong khi đó, sản phẩm chế biến từ phụ phẩm tôm chủ yếu tiêu thụ trong nước tới 80 – 90%, còn lại là xuất khẩu, chủ yếu sang các nước châu Á (Trung Quốc, Thái Lan).
Năm 2021, doanh thu từ các sản phẩm chế biến từ phụ phẩm tôm mang về gần 4.000 tỷ đồng. Do đó, nếu tận dụng tốt, con số này có thể cao hơn rất nhiều, thậm chí có chuyên gia còn cho rằng có thể mang về cả tỷ USD. Phụ phẩm tôm được chế biến sâu ra sản phẩm chăn nuôi sẽ có giá trị cao hơn từ 3-5 lần chế biến thô; tương tự trong thực phẩm sẽ cao hơn 5-10 lần, thực phẩm chức năng từ 15-20 lần và đặc biệt trong dược phẩm lên tới 20-30 lần.
Phụ phẩm ngành tôm mang lại hiệu quả kinh tế cao nếu được chế biến đúng cách. (Ảnh minh hoạ).
Từ phân tích trên, các chuyên gia nhận định, nên xem phụ phẩm tôm như chính phẩm, thậm chí giá trị còn cao hơn. Cùng đó, có thể áp dụng một số giải pháp như đầu tư hạ tầng đồng bộ; kết nối chuỗi cung ứng, chế biến phụ phẩm gắn với các cơ sở chế biến chính phẩm. Khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư, nâng cấp trang thiết bị thu gom, phân loại, sơ chế, bảo quản và phân phối, tiêu thụ phụ phẩm tôm.
Bên cạnh đó, Đại diện Phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục Thủy sản đề xuất đẩy mạnh chuyển giao công nghệ tái chế, sản xuất phụ phẩm tôm thành các sản phẩm giá trị gia tăng sử dụng trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp, thực phẩm, y dược và mỹ phẩm. Nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ xử lý nước thải, chất thải rắn, khí thải, mùi hôi trong các cơ sở thu gom, sơ chế, chế biến phụ phẩm tôm…
Kinh tế tuần hoàn (KTTH) được xem là mô hình lý tưởng để giải quyết những bất cập hiện tại của ngành tôm. KTTH hướng đến tối ưu hóa tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính và tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm. Đây là mô hình sản xuất khép kín, trong đó chất thải từ một quá trình sẽ trở thành nguyên liệu đầu vào cho quá trình khác.
Để thúc đẩy sự phát triển này, cần đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng chế biến phụ phẩm đồng bộ, kết nối chuỗi cung ứng và chế biến phụ phẩm với các cơ sở sản xuất chính phẩm. Cần khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư, nâng cấp trang thiết bị để thu gom, phân loại, sơ chế, bảo quản và tiêu thụ phụ phẩm tôm một cách hiệu quả. Việc xây dựng các cụm liên kết chế biến phụ phẩm tôm tại ĐBSCL sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực và giảm thiểu lãng phí. Đồng thời, cần thúc đẩy chuyển giao công nghệ tái chế hiện đại, nhằm nâng cao giá trị các sản phẩm phụ phẩm.
Phụ phẩm thủy sản nói chung và phụ phẩm của tôm nói riêng chính là một nguồn tài nguyên, không phải phế liệu. Tỷ lệ xử lý phụ phẩm càng cao, chất thải sẽ càng ít sẽ góp phần bảo vệ môi trường. Các chuyên gia tính toán, ngành xử lý phụ phẩm tôm mỗi năm có thể mang về khoảng 3 tỷ USD cho nước ta. Điều quan trọng đặt ra hiện nay đó là cần xây dựng mô hình và công nghệ phù hợp trong chế biến phụ phẩm của tôm đối với Việt Nam.
Hoàng Nam
Bình luận