Phát triển ngành dâu tằm tơ hiệu quả, bền vững

TMO - Thời gian qua, diện tích trồng dâu nuôi tằm của Lâm Đồng nói riêng, trong cả nước nói chung ngày càng tăng, là tín hiệu tích cực cho ngành dâu tằm tơ Việt Nam.

Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, dâu tằm là nghề truyền thống tại Việt Nam và đang có sự phát triển với tốc độ cao, đứng thứ 5 thế giới sau Trung Quốc, Ấn Độ, Uzbekistan và Thai Lan. Ngành dâu tằm tơ tập trung lớn nhất vùng Tây Nguyên với 77% diện tích của cả nước. Các vùng khác như đồng bằng Sông Hồng, miền núi và Trung du, Bắc Trung bộ và Duyên hải Nam Trung bộ chiếm tỉ lệ từ 3 đến 11%. Với giá kén vàng từ 110.000 - 120.000 đồng/1kg, kén trắng từ 170.000 - 205.000 đồng/1kg như hiện nay, người trồng dâu nuôi tằm có thu nhập cao gấp 2 đến 3 lần so với các cây trồng khác như lúa, chè, mía. 

Trong giai đoạn 5 năm (2018 - 2022), cả nước có diện tích trồng dâu tằm tăng trưởng là 12,15% và sản lượng kén tằm tăng trưởng là 19,33%. Cụ thể, từ năm 2018 sản lượng kén tằm bắt đầu có sự tăng trưởng. Năm 2019, cả nước sản xuất được hơn 11.800 tấn kén tằm các loại; năm 2020 là gần 15.000 tấn (tăng 25,9% so với năm 2019); năm 2021 đạt hơn 16.400 tấn, năm 2022 sản xuất được hơn 16.800 tấn. Do đó, mức tăng trưởng bình quân giai đoạn 2018 - 2022 là 19,33%.

Về giống tằm, nước ta có hai loại chính là tằm dâu và tằm thầu dầu lá sắn. Giống tằm dâu được sử dụng chủ yếu trên diện rộng (giống đa hệ kén vàng và giống lưỡng hệ kén trắng; giống tằm đa hệ cho chất lượng tơ không tốt bằng giống lưỡng hệ nhưng khỏe dễ nuôi hơn giống lưỡng hệ cho chất lượng tơ cao). Giống tằm thầu dầu lá sắn được nuôi ở một số vùng trung du và miền núi phía bắc như Tuyên Quang, Phú Thọ. Với giống tằm đa hệ kén vàng và tằm thầu dầu lá sắn, hiện nay Việt Nam hoàn toàn chủ động được nguồn trứng. Tuy nhiên, trứng tằm lưỡng hệ kén trắng Việt Nam mới đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu, 90% trứng tằm lưỡng hệ (kén trắng) đang nhập từ Trung Quốc qua đường tiểu ngạch.

 Dâu tằm là nghề truyền thống tại Việt Nam và đang có sự phát triển với tốc độ cao, đứng thứ 5 thế giới. Ảnh: HH. 

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lâm Đồng cho biết, năm 2023, diện tích trồng dâu tằm của địa phương này đạt khoảng 9.800 ha, sản lượng lá dâu ước đạt 247.000 tấn, sản lượng kén đạt khoảng 16.000 tấn. Toàn tỉnh Lâm Đồng hiện có khoảng 16.000 hộ nông dân trồng dâu, nuôi tằm, có 5 làng nghề trồng dâu nuôi tằm và 45 tổ hợp tác, 12 hợp tác xã trồng dâu, nuôi tằm. Với nhu cầu trứng tằm lưỡng hệ khoảng 350.000 - 400.000 hộp/năm (giá trị khoảng 100 tỷ đồng), toàn bộ được nhập khẩu từ Trung Quốc bằng con đường tiểu ngạch, không qua kiểm dịch, chất lượng trứng giống tằm không ổn định (phần lớn nhập từ tỉnh Quảng Tây và một số ít nhập từ tỉnh Quảng Đông). Toàn tỉnh hiện có 4 tổ chức, cá nhân nhập khẩu trứng giống tằm từ Trung Quốc và khoảng 200 cơ sở nuôi tằm con tập trung (chủ yếu trên địa bàn huyện Lâm Hà và TP. Bảo Lộc) thực hiện cung ứng giống tằm con cho người chăn nuôi.

Một trong những thủ phủ mới nổi trong ngành tơ tằm của cả nước đó là huyện Lâm Hà. Theo thống kê, diện tích dâu tằm trên toàn huyện Lâm Hà là 3.627.6 ha, trong đó dâu giống mới 3.450 ha (như S7-CB, VA-201), diện tích cho sản phẩm 3.500 ha, năng suất 280 tạ/ha.  Thổ nhưỡng của vùng đất Lâm Hà chủ yếu là chất đất bazan màu mỡ, phù hợp với việc trồng các loại cây như chè, cà phê, dâu tằm,…Bên cạnh đó, nguồn nước tại đây cũng vô cùng đặc biệt, với độ PH cũng như thành phần hoá học phù hợp cho việc sản xuất ra các loại tơ đạt tiêu chuẩn thượng hạng.

UBND huyện Lâm Hà đã xây dựng Đề án Phát triển bền vững dâu tằm tơ trên địa bàn huyện Lâm Hà giai đoạn 2023-2028 với mục tiêu phát triển ngành dâu tằm tơ theo hướng sản xuất hiệu quả, bền vững; hình thành vùng nguyên liệu dâu tằm ổn định, gắn nghề trồng dâu, nuôi tằm với ươm tơ dệt lụa và bảo vệ môi trường; nâng cao giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh cho sản phẩm dâu tằm tơ; góp phần nâng cao đời sống người dân nông thôn.

Với những lợi thế sẵn có, ngành dâu tằm tơ Việt Nam đã có sản lượng kén tăng trưởng bình quân giai đoạn 2018-2022 là 19,33%. 

Tuy nhiên, theo đánh giá của ngành chức năng, nghề  trồng dâu, nuôi tằm ở Việt Nam còn nhiều khó khăn do việc đầu tư nghiên cứu và sản xuất trứng tằm trong nước chưa đáp ứng được yêu cầu về số lượng và chất lượng để phục vụ sản xuất; trứng giống tằm sử dụng chủ yếu được nhập từ Trung Quốc theo con đường tiểu ngạch với tỷ lệ 95%, cho nên chưa được kiểm soát chất lượng và nguồn gốc; công tác quản lý nhà nước đối với việc sản xuất, kinh doanh trứng giống tằm còn nhiều bất cập.

Mặt khác, kỹ thuật chăn nuôi tằm còn hạn chế; nhiều hộ chưa đủ kinh phí đầu tư vào hệ thống nuôi theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, mà chủ yếu chỉ dựa vào kinh nghiệm nên tằm dễ chết, sản lượng kén thấp; tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm dâu tằm tơ chủ yếu là tự phát; các địa phương chưa quy hoạch để hình thành các vùng nguyên liệu gắn với tổ chức sản xuất và liên kết tiêu thụ sản phẩm.

Cục Trồng trọt cho rằng, diện tích trồng dâu tằm hiện nay manh mún, phát triển chưa theo quy hoạch, thiếu khoa học; các cơ sở sản xuất chủ yếu quan tâm đến sản phẩm kén, ít chú trọng đến đầu tư thâm canh sản xuất dâu và kỹ thuật nuôi tằm. Người nông dân sản xuất chạy theo phong trào, khi giá tơ kén cao mở rộng diện tích, khi giá xuống lại chuyển đổi sang các cây trồng khác…

Thông tin Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết, thời gian tới các địa phương cần quan tâm đầu tư có trọng điểm vào vùng nguyên liệu trồng dâu, nuôi tằm lấy tơ và công nghệ sản xuất vải lụa, mang lại giá trị kinh tế lớn để hình thành ngành công nghiệp chế biến tơ tằm tiên tiến, xây dựng liên kết tổ chức sản xuất, tiêu thụ và chuyển giao công nghệ trong chuỗi. Trên cơ sở đó, các tỉnh có vùng nguyên liệu sản xuất tơ tằm hiện có cần tập trung xây dựng các mô hình liên kết hợp tác xã, tổ hợp tác với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ tơ tằm, bảo đảm sự ổn định, đủ nguyên liệu tơ tằm cho sản xuất lụa và xuất khẩu.

UBND tỉnh Lâm Đồng kiến nghị Bộ NN&PTNT sớm chỉ đạo các cơ quan chuyên môn có giải pháp, tạo điều kiện hỗ trợ cho doanh nghiệp được nhập khẩu chính ngạch trứng tằm để đảm bảo chất lượng phục vụ sản xuất. Tập trung nghiên cứu lai tạo các giống dâu, tằm cao sản thế hệ mới; tập trung quy hoạch phát triển ngành trồng dâu nuôi tằm ở tầm vĩ mô và đầu tư nhân lực vào cơ sở hạ tầng; xây dựng hệ thống tiêu chuẩn cho các sản phẩm dâu tằm...

Thanh Tâm