Phát triển cây dược liệu, ổn định sinh kế tại huyện miền núi

TMO - Việc đưa cây dược liệu vào quy hoạch vùng trồng đã góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tăng giá trị sản xuất nông nghiệp tại các huyện miền núi Thanh Hóa, qua đó thay đổi thói quen canh tác nhỏ lẻ, tự phát, chuyển đổi từ cây có giá trị thấp sang trồng theo mô hình công nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Theo số liệu thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa, toàn tỉnh hiện có gần 1.000 loài cây dược liệu; trong đó có khoảng 20 loài dược liệu quý, chủ yếu tập trung tại các huyện miền núi như: Ba kích, đinh lăng, hòe, hương nhu trắng, sa nhân, huyền sâm, xuyên tâm liên, nghệ vàng, cà gai leo… Với tiềm năng, lợi thế này, Thanh Hóa đang tập trung đẩy mạnh trồng cây dược liệu, góp phần nâng cao thu nhập cho đồng bào vùng cao .

Thay vì trồng lúa, ngô, khoai, sắn như truyền thống nhiều địa phương tại huyện Bá Thước chuyển đổi diện tích vườn tạp kém hiệu quả sang trồng các loại cây dược liệu như cà gai leo, sài đất, xạ đen, hoàn ngọc, tía tô, ngải cứu… Theo chia sẻ của các HTX trên địa bàn huyện, trồng cà gai leo mang lại hiệu quả cao gấp nhiều lần so trồng hoa màu trước kia. Mỗi năm, cà gai leo có thể thu hoạch được hai đến ba vụ, mang lại thu nhập từ 60-80 triệu đồng/ha/vụ.

Hiệu quả kinh tế của cây cà gai leo đã mở ra hướng đi mới trong sản xuất nông nghiệp, giúp chuyển đổi thành công cơ cấu giống cây trồng để nâng cao hiệu quả kinh tế, giúp người dân tăng thêm thu nhập, xóa đói, giảm nghèo. Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bá Thước, năm 2022, toàn huyện có khoảng 14 hộ tham gia trồng cây dược liệu với diện tích khoảng 5,5ha.

Mô hình trồng cây dược liệu ngải cứu bắt đầu cho hiệu quả kinh tế tại huyện Lang Chánh. 

Với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp để phát triển nông nghiệp, những năm gần đây, huyện Lang Chánh đã lồng ghép nhiều chương trình, dự án hỗ trợ, khuyến khích người dân đưa những loại cây trồng mới vào sản xuất. Trong đó, cây dược liệu là một trong những đối tượng cây trồng được địa phương phát triển hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho người dân.

Thực hiện Nghị quyết Hội đồng nhân dân huyện về phát triển cây dược liệu, xã Trí Nang đã tích cực đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân chuyển sang trồng cây dược liệu có hiệu quả kinh tế cao để thay thế cho cây keo, cây mía hiệu quả kinh tế thấp. Đến nay, trên địa bàn xã trồng được 7,5 ha cây dược liệu, chủ yếu là cây ngải cứu. Nhờ được liên kết với doanh nghiệp nên cây ngải cứu cho thu nhập ổn định, cây cho thu hoạch 3 vụ/năm, nếu như chăm sóc tốt có thể cho 4 vụ/năm với thu nhập bình quân khoảng 100-150 triệu đồng/ha. Hiệu quả từ việc trồng cây dược liệu cao hơn so với một số loại cây truyền thống khác.

Từ năm 2021, Hội đồng nhân dân huyện Lanh Chánh đã ban hành Nghị quyết số 86/NQ-HĐND về việc hỗ trợ Đề án "Phát triển cây dược liệu trên địa bàn huyện Lang Chánh năm 2022". Theo đó, huyện Lang Chánh đã hỗ trợ 1 lần 25 triệu đồng/ha các loại cây: bách bộ, mạch môn đông, thiên môn đông, kim ngân hoa; 15 triệu đồng/ha đối với diện tích trồng cây ngải cứu...

Để nhân rộng và phát triển cây dược liệu, huyện Quan Sơn đã quy hoạch vùng trồng dược liệu tập trung chất lượng cao tại khu Vũng Cộp, thuộc bản Chanh, xã Sơn Thủy, quy mô 250 ha. Đồng thời, mời doanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y học cổ truyền Bà Giằng Thanh Hóa vào đầu tư, liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nông dân.  Khu Vũng Cộp có khí hậu ôn hòa, mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 18 - 25 độ C, độ cao khoảng 1.200 m so với mặt nước biển, đất đai phù hợp nên cây dược liệu trồng nơi đây cho năng suất cao, chất lượng tốt, mang lại giá trị kinh tế cao. Sau gần 5 năm, người dân xã Sơn Thủy đã phát triển được hàng trăm ha cây dược liệu. Trong đó, một số loại dược liệu mang lại giá trị kinh tế cao như: Mã tiền, hà thủ ô đạt 400 triệu đồng/ha; thổ phục linh đạt 200 triệu đồng/ha...

Huyện Vĩnh Lộc đang đẩy mạnh phát triển cây sâm báo, nâng cao thu nhập cho người dân. 

Cùng với các địa phương khác trên địa bàn tỉnh, huyện Vĩnh Lộc được đánh giá là có nhiều tiềm năng trong phát triển cây dược liệu đặc biệt là cây sâm báo. Trước đây, bà con trồng sâm báo chủ yếu phục vụ nhu cầu của gia đình hoặc sơ chế, bán nhỏ lẻ. Những năm gần đây, cây sâm báo đang được khôi phục, khai thác và phát triển thành cây hàng hóa bản địa. Để bảo tồn, phát huy giá trị kinh tế của loại cây bản địa này, huyện Vĩnh Lộc đã xây dựng Đề án "Bảo tồn và mở rộng quy mô phát triển cây sâm báo trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030" với mục tiêu đưa cây sâm báo trở thành sản phẩm chủ lực của huyện. Theo đó, huyện đã xây dựng phương án sản xuất, kế hoạch phát triển, quy mô, diện tích cây sâm báo đến năm 2025 là 120ha, định hướng đến năm 2030 là 250ha.

Với tiềm năng lợi thế về đất đai, khí hậu và chủ trương phát triển cây dược liệu ở Thanh Hóa, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tăng giá trị sản xuất nông nghiệp tại các huyện miền núi. Qua đó, thay đổi thói quen canh tác nhỏ lẻ, tự phát, đặc biệt là tư duy trong sản xuất của người nông dân ở vùng miền núi, từ việc chuyển đổi cây trồng có giá trị thấp sang trồng loại cây giá trị theo mô hình công nghiệp mang lại hiệu quả kinh tế cao ...

Tỉnh Thanh Hóa hiện có hơn 641 nghìn ha đất có rừng, trong đó 393 nghìn ha rừng tự nhiên với 529 loài dược liệu bản địa. Trong 5 năm qua, khu vực miền núi Thanh Hóa đã xây dựng được 16 mô hình dược liệu dưới tán rừng tự nhiên và rừng trồng, trong đó tập trung vào các loại dược liệu bản địa có giá trị kinh tế cao như: lan kim tuyến, ba kích, sa nhân, cát sâm, bảy lá một hoa, khôi tía,…

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa cho biết, tỉnh đã có một lộ trình rõ ràng cùng một chiến lược dài hạn để đưa cây dược liệu trở thành một trong những cây trồng chủ lực, giúp người dân vùng cao thoát nghèo. Các địa phương đang tích cực hướng dẫn hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất cây dược liệu tổ chức lại sản xuất, thực hiện liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh.

Để khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của các huyện miền núi; đẩy mạnh phát triển kinh tế, thu hẹp khoảng cách về mức sống, thu nhập của người dân miền núi so miền xuôi, ngày 24/11/2022, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt Đề án "Phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022-2025". Mục tiêu đến năm 2025, phát huy được 33 đối tượng mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm lợi thế để xây dựng các mô hình phát triển sản xuất phù hợp từng vùng, miền; khai thác tiềm năng lợi thế của khu vực miền núi; tạo sinh kế, việc làm cho khoảng 3.500 hộ gia đình khu vực miền núi của tỉnh.

Bùi Hằng