TMO - Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài (tỉnh Tây Ninh) được xác định là mô hình phát triển kinh tế-xã hội biên giới, đóng vai trò kết nối giao thương quốc tế, tạo động lực phát triển vùng và đảm bảo quốc phòng-an ninh.

Tỉnh Tây Ninh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có đường biên giới dài hơn 368 km tiếp giáp ba tỉnh của Campuchia (Svay Rieng, Pray Veng, Tboung Khmum). Tỉnh sở hữu 4 cửa khẩu quốc tế, 4 cửa khẩu quốc gia và 13 cửa khẩu phụ, cùng nhiều đường truyền thống qua lại biên giới.

Trong đó, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài được thành lập theo quyết định số 210/1998/QĐ-TTg ngày 27/10/1998 của Thủ tướng Chính phủ. Đến năm 2009, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài đến năm 2020 với một số phân khu chức năng như thương mại dịch vụ, sân golf, khu thương mại đô thị, khu công nghiệp, cụm công nghiệp phân tán, khu dân cư, khu du lịch sinh thái, thể thao, vui chơi giải trí,…

Tuy nhiên, sau 25 năm phát triển, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài vẫn chưa đạt được kỳ vọng. Trong 1.797 ha đất đăng ký cho các dự án, chỉ khoảng 15% được sử dụng thực tế. Nhiều dự án quy mô lớn chậm triển khai do vướng mắc giải phóng mặt bằng, thiếu chính sách thu hút đầu tư đủ mạnh. Quy hoạch tổng thể đã lạc hậu, thiếu linh hoạt; chính sách ưu đãi đầu tư không ổn định khiến nhà đầu tư lo ngại, đặc biệt là việc bãi bỏ miễn thuế dẫn đến sự sụt giảm mạnh hoạt động thương mại từ năm 2015.

Theo UBND tỉnh Tây Ninh, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài chưa phát huy đầy đủ tiềm năng và lợi thế do chưa có các cơ chế đặc thù. Do vậy, tỉnh xác định phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài là định hướng chiến lược quan trọng. Cửa khẩu không chỉ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống người dân Tây Ninh và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam mà còn góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế đối ngoại, tăng cường kết nối toàn diện, gắn kết chặt chẽ hơn giữa Việt Nam, Campuchia và các nước ASEAN, củng cố thế trận quốc phòng, an ninh khu vực biên giới.

Lưu thông hàng hóa qua cửa khẩu Mộc Bài.

Đồ án quy hoạch xây dựng Khu kinh tế Cửa khẩu Mộc Bài đến năm 2045 với tổng diện tích khoảng 21.284ha được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là động lực cho sự phát triển kinh tế của tỉnh Tây Ninh và cả khu vực Đông Nam Bộ. Theo quy hoạch, đây sẽ là đầu mối giao thương quan trọng giữa Việt Nam với Campuchia và khu vực ASEAN, đặc biệt là cửa ngõ cho vùng Đông Nam Bộ và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam; Trung tâm dịch vụ cửa khẩu, cảng trung chuyển container quốc tế và dịch vụ logistics hiện đại; Trung tâm tài chính, thương mại, dịch vụ biên giới đất liền hàng đầu của vùng.

Quy hoạch cũng nhấn mạnh việc phát triển Khu kinh tế theo hướng công nghiệp - đô thị với hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Đặc biệt, sẽ ưu tiên các ngành công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp xanh cùng với việc xây dựng đô thị xanh - sạch, thông minh, mang bản sắc riêng nhưng vẫn hòa nhập quốc tế.

Trong thời gian qua, tỉnh đã chủ động xây dựng đề án thí điểm một số cơ chế, chính sách áp dụng riêng cho Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài. Hiện UBND tỉnh đã trình đề án lên các bộ, ngành Trung ương và đang chờ thẩm định. Theo đó, tỉnh đề xuất xây dựng danh mục các ngành nghề ưu tiên thu hút đầu tư mang tính chất chiến lược, hiện đại, tạo giá trị gia tăng cao. Danh mục này gồm các ngành như: trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm nghiên cứu phát triển (R&D), trung tâm logistics, cảng cạn ICD, khách sạn cao cấp, khu nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, tổ hợp giải trí tích hợp sân golf, casino và các dịch vụ cao cấp gắn với đô thị thông minh, xanh - sạch - đẹp.

Tây Ninh còn đưa ra các tiêu chí chặt chẽ nhằm xác định rõ năng lực của nhà đầu tư chiến lược. Tiêu chí gồm cả năng lực tài chính, kinh nghiệm thực hiện dự án tương tự và đặc biệt là cam kết giải ngân đầu tư đúng tiến độ. Cụ thể, tỉnh yêu cầu nhà đầu tư khi tham gia các dự án thuộc danh mục ưu tiên phải cam kết giải ngân vốn đầu tư trong vòng 5 năm kể từ khi được chấp thuận. Đồng thời, nhà đầu tư phải chủ động ứng trước kinh phí để Nhà nước thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, giải phóng mặt bằng - điều kiện quan trọng để đẩy nhanh tiến độ triển khai.

Quy trình lựa chọn nhà đầu tư chiến lược cũng được Tây Ninh xây dựng theo hướng minh bạch, công khai, thông qua hình thức chấp thuận chủ trương đầu tư cho các nhà đầu tư đáp ứng đủ các yêu cầu sơ bộ về năng lực, kinh nghiệm và tài chính. Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi cũng được nghiên cứu kỹ lưỡng, tập trung vào giảm thuế, miễn - giảm tiền thuê đất, ưu tiên tiếp cận hạ tầng kỹ thuật hiện đại, được lựa chọn khu vực phát triển dự án đô thị gắn với các tuyến giao thông công cộng, tạo thuận lợi cho việc triển khai mô hình đô thị nén, thông minh.

Tỉnh Tây Ninh cũng kiến nghị được giữ lại 100% nguồn thu ngân sách Trung ương (bao gồm cả thu từ hoạt động xuất nhập khẩu) phát sinh tại Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài để tái đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật nội khu và kết nối khu kinh tế với các vùng lân cận. Tây Ninh đề xuất cho phép miễn kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa đã được chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy và có kết quả đánh giá được quốc tế thừa nhận theo các điều ước mà Việt Nam là thành viên.

Tây Ninh cũng kiến nghị chính sách đặc biệt đối với du khách trong và ngoài nước khi đến tham quan mua sắm tại khu thương mại - du lịch trong khu kinh tế. Cụ thể, đề xuất cho phép khách du lịch trong nước đi theo đoàn tổ chức bởi công ty lữ hành, cũng như khách du lịch quốc tế được mua hàng hóa mang về nội địa mà không phải nộp thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng và thuế tiêu thụ đặc biệt, với điều kiện tổng giá trị hàng hóa không vượt quá 13 triệu đồng/người/ngày.../.

Hải An