Lạng Sơn: Phát huy hiệu quả kinh tế từ cây nông sản địa phương

TMO - Từ nhiều năm nay, cây mắc mật đã trở thành biểu tượng nông sản của Lạng Sơn với hương thơm đặc trưng và giá trị kinh tế cao. Do đó, địa phương đã mở rộng vùng trồng, phát triển sản phẩm chế biến và xây dựng thương hiệu. Hướng đi này không chỉ nâng cao thu nhập cho nông hộ mà còn tạo vị thế vững chắc cho mắc mật trên thị trường.

Cây mắc mật từ lâu gắn bó với đời sống của đồng bào các dân tộc ở Lạng Sơn, không chỉ xuất hiện trong những món ăn truyền thống mà còn mang lại giá trị thương mại ngày càng lớn. Trái và lá mắc mật có hương vị đặc trưng, được các nhà hàng, cơ sở chế biến thực phẩm ưa chuộng, tạo nên lợi thế cạnh tranh mà ít loại cây trồng nào có được.

Nhận thấy tiềm năng này, nhiều hợp tác xã và hộ nông dân đã mạnh dạn đầu tư thâm canh, chọn lọc giống chất lượng cao, đồng thời áp dụng quy trình sản xuất an toàn để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp địa phương cũng chú trọng khâu chế biến, đa dạng hóa sản phẩm từ mắc mật như gia vị, nước sốt, thực phẩm đóng gói… giúp kéo dài thời gian bảo quản và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Việc gắn sản xuất với xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc đang từng bước đưa mắc mật trở thành sản phẩm hàng hóa chủ lực, góp phần phát triển kinh tế nông thôn, giữ gìn nét văn hóa ẩm thực đặc trưng và khẳng định thương hiệu nông sản của Lạng Sơn trên bản đồ ẩm thực Việt Nam.

Với đặc trưng về khí hậu, thổ nhưỡng, quả mắc mật Lạng Sơn có hương vị đặc trưng riêng, không nơi nào có được. Đây cũng là nguyên liệu không thể thiếu trong văn hoá ẩm thực của đồng bào các dân tộc Xứ Lạng.

Theo số liệu thống kê, toàn tỉnh hiện có khoảng 350 ha mắc mật, được người dân trồng chủ yếu tại các chân núi đá vôi, tập trung tại các xã: Na Sầm, Văn Quan, Bình Gia... Hằng năm, sản lượng mắc mật đạt từ 4.000 đến 5.000 tấn quả. Ngoài sử dụng quả tươi trong chế biến các món ẩm thực, để góp phần nâng cao giá trị, tạo đầu ra ổn định cho quả mắc mật, thời gian qua, một số cơ sở, hợp tác xã của tỉnh đã liên kết thu mua quả mắc mật để sơ chế, chế biến thành đa dạng các sản phẩm để bảo quản được lâu dài.

Theo chia sẻ của địa diện HTX tại khu 5, xã Na Sầm cho biết: Từ khoảng 6 năm nay, năm nào HTX cũng thu mua quả mắc mật của người dân trên địa bàn các xã: Na Sầm, Hoàng Văn Thụ, Văn Quan… Từ năm 2023 đến nay, bình quân mỗi năm HTX thu mua trên 120 tấn mắc mật tươi cho người dân. Vụ mắc mật năm nay, HTX bắt đầu thu mua từ khoảng giữa tháng 6, đến nay HTX đã thu mua được trên 60 tấn quả tươi với giá dao động từ 5.000 đến 7.000 đồng/kg.

Vụ mắc mật chỉ kéo dài trong khoảng 2 tháng nên để bảo quản sử dụng được lâu dài và vận chuyển được đi xa, HTX đã sơ chế, chế biến thành các sản phẩm: mắc mật sấy khô, hạt mắc mật sấy… Ngoài ra, để nâng cao giá trị quả mắc mật, năm nay, HTX còn nghiên cứu, cho ra mắt sản phẩm mắc mật sấy dẻo với thành phần chính là quả mắc mật, gừng và mật ong. 

Theo số liệu thống kê sơ bộ, toàn tỉnh hiện có gần 10 HTX, cơ sở thu mua mắc mật tươi của người dân để sơ chế, chế biến và làm nguyên liệu gia vị cho các món ẩm thực đặc trưng xứ Lạng. Các HTX, cơ sở thu mua này bên cạnh sử dụng quả tươi làm gia vị cho các món ẩm thực đặc trưng còn sơ chế, chế biến thành đa dạng các sản phẩm như: mắc mật sấy khô, mắc mật ngâm muối, mắc mật sấy dẻo, hạt mắc mật sấy, mắc mật gừng mật ong… mang hương vị đặc trưng.

Mắc mật trở thành loại cây mang lại giá trị kinh tế khá cho người dân Lạng Sơn. 

Ngoài ra, một số hộ dân sau thu hoạch cũng chủ động phơi khô để bán cho các cơ sở thu mua. Việc sơ chế, chế biến thành đa dạng các sản phẩm đã giúp bà con trồng mắc mật có đầu ra ổn định; góp phần nâng cao giá trị quả mắc mật lên từ 5 đến 7% so với bán quả tươi.

Đại diện Phòng Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Lạng Sơn cho biết: Mắc mật là cây trồng đặc trưng của tỉnh, đã được cấp chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý. Cùng với việc bảo hộ thương hiệu, việc đẩy mạnh sơ chế, chế biến, đa dạng hoá sản phẩm không chỉ nâng cao giá trị mà còn thúc đẩy hình thành vùng sản xuất tập trung.

Thời gian tới, phòng tham mưu Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tập huấn kiến thức về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và định hướng các HTX, cơ sở chế biến quả mắc mật; tăng cường hỗ trợ kết nối, quảng bá, giới thiệu các sản phẩm được chế biến từ quả mắc mật...

Có thể thấy từ việc đầu tư sơ chế, chế biến quả mắc mật cũng như các sản phẩm nông sản đặc trưng khác của tỉnh đã tạo ra những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, so với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh, các cơ sở sơ chế, chế biến vẫn còn ít, chưa đáp ứng được yêu cầu.  Cây mắc mật không chỉ là nguồn nguyên liệu quý trong ẩm thực mà còn là chìa khóa mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho Lạng Sơn.

 Việc khai thác hợp lý lợi thế đặc trưng, kết hợp mở rộng diện tích trồng, nâng cao chất lượng giống và áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến đã giúp giá trị của mắc mật gia tăng rõ rệt. Song song đó, các mô hình chế biến sâu và xây dựng thương hiệu đang mở rộng thị trường, đưa sản phẩm vươn xa hơn ra ngoài tỉnh, thậm chí hướng tới xuất khẩu.

 Mắc mật  nhờ đó trở thành biểu tượng gắn kết giữa phát triển kinh tế với bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương, khi vừa giữ nguyên hương vị truyền thống, vừa đáp ứng nhu cầu của thị trường hiện đại. Trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh, việc tiếp tục đầu tư cho cây mắc mật, từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu thụ, không chỉ nâng cao thu nhập cho người dân mà còn khẳng định vị thế của Lạng Sơn như một vùng đất giàu bản sắc, biến đặc sản thành lợi thế kinh tế lâu dài cho người bản địa.

Thanh Thảo