Khai thác tối đa dịch vụ môi trường rừng, hỗ trợ sinh kế bền vững

TMO - Nhờ nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng được phân bổ minh bạch và đúng đối tượng, tỉnh Tuyên Quang đang hình thành các mô hình sinh kế bền vững, giảm áp lực lên tài nguyên rừng. Chính quyền và người dân cùng hưởng lợi, tạo vòng tuần hoàn tích cực trong bảo vệ rừng gắn với phát triển kinh tế địa phương.

Sau khi sáp nhập tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang, tỉnh Tuyên Quang (mới) có tỷ lệ che phủ rừng đạt gần 62%, đứng thứ 3 cả nước. Đây là kết quả từ những nỗ lực trong công tác bảo vệ, phát triển rừng mà ngành chức năng và các địa phương nỗ lực thực hiện. Từ việc chú trọng công tác bảo vệ và phát triển rừng, tỉnh có tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp hơn 1 triệu ha, bao gồm đất rừng đặc dụng hơn 106.000ha; đất rừng phòng hộ hơn 352.000ha; đất rừng sản xuất gần 550.000ha; diện tích có rừng ngoài 3 loại rừng là hơn 3.062ha, chiếm hơn 73% diện tích đất tự nhiên toàn tỉnh. Tuyên Quang là một trong những địa phương có tỷ lệ che phủ rừng cao ở miền núi phía Bắc với hệ sinh thái rừng đa dạng, nhiều loài động, thực vật quý hiếm.

 Nhận rõ tầm quan trọng của rừng không chỉ về mặt bảo vệ môi trường, điều hoà khí hậu, giữ nguồn nước đầu nguồn mà còn về mặt kinh tế - xã hội, tỉnh đã triển khai chính sách chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) theo quy định của pháp luật nhằm khuyến khích bảo vệ rừng (BVR) và chia sẻ lợi ích cho người dân sống gần rừng. Đơn cử, tại Khu rừng nguyên sinh Thác Tiên - Đèo Gió với phần lõi thuộc thôn Ngam Lâm (xã Nấm Dẩn), phần còn lại chủ yếu tiếp giáp với thôn Khâu Lầu và thôn Nà Lạn, xã Khuôn Lùng.

Xã Khuôn Lùng nằm trong khu vực có tỷ lệ che phủ rừng cao, với diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng khá lớn. Diện tích giao khoán bảo vệ hàng năm của thôn Khâu Lầu là 116 ha; thôn Nà Lạn 216 ha. Dân cư sống tiếp giáp với rừng chủ yếu là đồng bào dân tộc Tày, có tập quán canh tác nông nghiệp và nương rẫy, chăn nuôi bán chăn thả.

Trước đây, do đời sống khó khăn, một bộ phận người dân còn tham gia khai thác rừng trái phép hoặc lấn chiếm đất rừng để canh tác. Tuy nhiên, kể từ khi chính sách chi trả DVMTR được triển khai, công tác quản lý, bảo vệ rừng đã có nhiều chuyển biến tích cực.

Hàng năm, tiền DVMTR được chi trả hơn 200 triệu đồng cho các chủ rừng, người dân trong thôn đã cải thiện rõ rệt về đời sống, ý thức đối với diện tích rừng được giao khoán, chăm sóc; các nhóm hộ nhận khoán bảo vệ rừng còn tự nguyện lập đội tuần tra luân phiên, gắn trách nhiệm của từng hộ với từng khoảnh rừng cụ thể.

Đơn củ tại thôn Khâu Lầu , được biết, toàn thôn Khâu Lầu có 72 hộ, hầu hết các hộ dân đều có diện tích rừng được giao khoán. Công tác quản lý, bảo vệ rừng được phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và lực lượng kiểm lâm địa bàn.

Thôn đã thành lập 2 tổ tuần rừng, mỗi tổ có 6 thành viên, ngoài nhiệm vụ tuần tra rừng, thành viên của tổ thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền cho các hộ dân về nội dung không chặt phá rừng, lấn chiếm đất rừng để canh tác, công tác phòng, chống cháy rừng mùa hanh khô.     

Bên cạnh đó, tại xã Thượng Lâm, người dân thôn Nà Tông có nhiều cách làm sáng tạo để sử dụng hiệu quả nguồn tiền được chi trả. Một phần được chia trực tiếp cho các hộ tham gia tuần tra, bảo vệ rừng; phần còn lại được thống nhất đưa vào quỹ cộng đồng, phục vụ làm đường nội thôn, mua cây giống, vật tư để phát triển mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng.

Cán bộ ngành nông nghiệp hướng dẫn người dân trồng rừng đúng kỹ thuật. (Ảnh minh hoạ: BCP). 

Nhờ đó, đời sống người dân khấm khá hơn, ý thức giữ rừng ngày càng bền chặt. Ngoài ra, những cánh rừng phòng hộ ở xã Lâm Bình dọc hồ thủy điện Tuyên Quang được người dân thôn Nặm Đíp gìn giữ cẩn trọng. Mỗi năm, tiền chi trả DVMTR mang lại cho thôn hàng chục triệu đồng.

Từ nguồn lực này, người dân đóng góp làm nhà văn hóa, hỗ trợ vốn xoay vòng cho các hộ nghèo phát triển chăn nuôi trâu, bò. Có thêm sinh kế từ rừng, bà con càng gắn bó và có trách nhiệm hơn với từng cánh rừng.

Có thôn lại thực hiện lồng ghép nguồn chi trả DVMTR với các chương trình phát triển nông thôn, như ở thôn Bản Péo, xã Nậm Dịch người dân đã thống nhất dành một phần tiền DVMTR làm quỹ hỗ trợ học sinh nghèo, giúp đỡ hộ khó khăn.

Việc công khai, minh bạch, cùng bàn bạc trong sử dụng tiền rừng đã củng cố tinh thần đoàn kết trong cộng đồng, gắn kết người dân, chính quyền và các chủ rừng trong cùng một mục tiêu bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Theo thống kê, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Tuyên Quang hằng năm chi trả trên 100 tỷ đồng tiền DVMTR cho các chủ rừng là tổ chức, cá nhân, cộng đồng. Việc chi trả DVMTR do Bưu điện thực hiện chi trả trực tiếp cho hộ dân có diện tích rừng được giao khoán.

Chính sách chi trả DVMTR đã phát huy hiệu quả rõ rệt tại địa phương, tỷ lệ diện tích rừng được bảo vệ an toàn ngày càng tăng, số vụ việc vi phạm liên quan đến rừng giảm theo từng năm. Đặc biệt, người dân không còn thờ ơ mà chủ động phối hợp cùng chính quyền trong việc BVR, phòng cháy, chữa cháy rừng.

Các xã, thôn chủ động kiện toàn, thành lập các tổ BVR, phòng cháy, chữa cháy rừng, thành phần là các lực lượng chức năng như kiểm lâm viên địa bàn, công an, dân quân, chủ rừng tiến hành kiểm tra, tuần tra rừng theo hàng tháng, quý hoặc đột xuất.

Việc Tuyên Quang khai thác hiệu quả nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng đang tạo nên bước chuyển tích cực cho cả công tác bảo vệ rừng và phát triển kinh tế địa phương. Khi người dân trực tiếp hưởng lợi từ chính sách, họ có thêm động lực gắn bó với rừng, chủ động tham gia tuần tra, ngăn chặn vi phạm và phục hồi diện tích suy thoái.

Đồng thời, nguồn thu ổn định giúp các địa phương đầu tư trở lại hạ tầng sinh kế, mở rộng mô hình nông – lâm kết hợp, qua đó giảm phụ thuộc vào khai thác tài nguyên. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của chính sách chi trả DVMTR, tạo nền tảng hài hòa giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm bảo vệ rừng, góp phần hướng tới phát triển bền vững cho các cộng đồng người dân miền núi.

Thuỳ Linh