Khai thác lợi thế, tiềm năng trồng dược liệu dưới tán rừng

TMO - Xã Khun Há (tỉnh Lai Châu) được xem là vùng đất giàu tiềm năng để phát triển cây dược liệu dưới tán rừng. Mô hình canh tác này không chỉ góp phần bảo vệ rừng tự nhiên mà còn mở ra hướng phát triển sinh kế ổn định, giúp người dân tăng thu nhập từ chính tài nguyên rừng.

Phát triển trồng dược liệu dưới tán rừng đang được xem là giải pháp kép, vừa bảo vệ môi trường sinh thái vừa nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn xã Khun Há. Nhiều hộ gia đình đã tận dụng diện tích rừng hiện có để trồng các loại cây dược liệu có giá trị như sa nhân tím, hà thủ ô, đương quy, tam thất.

Mô hình này không đòi hỏi phá rừng hay canh tác quy mô lớn mà dựa vào điều kiện tự nhiên sẵn có, giúp giữ độ che phủ và độ ẩm của đất. Chính quyền địa phương phối hợp với các đơn vị chuyên môn hướng dẫn kỹ thuật, liên kết doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, bảo đảm đầu ra ổn định.

Nhờ vậy, nhiều hộ dân Khun Há đã có thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi năm từ dược liệu, góp phần giảm nghèo bền vững. Đây cũng là hướng đi phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế lâm nghiệp gắn bảo tồn thiên nhiên mà Lai Châu đang khuyến khích nhân rộng. Trước đây, người dân xã Khun Há chủ yếu trồng ngô, lúa nương năng suất thấp, thu nhập bấp bênh. Việc phát rừng làm nương diễn ra phổ biến, ảnh hưởng đến diện tích rừng đầu nguồn.

Thì hiện nay, để thay đổi tập quán canh tác, chính quyền xã vận động người dân trồng cây dược liệu dưới tán rừng vừa có giá trị kinh tế cao, lại phù hợp với khí hậu và điều kiện thổ nhưỡng của địa phương.

Theo chia sẻ của người dân tại bản Lao Chải 1, trước đây họ chỉ trồng ngô nhưng năng suất thấp. Từ khi chuyển sang trồng thảo quả, kinh tế gia đình khấm khá hơn, cuộc sống bớt vất vả. Hiện bản Lao Chải 1 hiện có 47 hộ trồng cây dược liệu dưới tán rừng với tổng diện tích gần 50ha, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế và bảo vệ rừng. Trong qua trình trồng cây dược liệu, người dân trong xã chủ động học hỏi kỹ thuật, áp dụng phương pháp chăm sóc phù hợp để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.

Nhiều hộ cải tạo diện tích trồng, kết hợp trồng xen canh hoặc trồng phủ xanh đất trống, đồi núi trọc. Qua đó, hiệu quả sử dụng đất được nâng lên, góp phần cải thiện môi trường sinh thái và tăng tỷ lệ che phủ rừng trên địa bàn. Để giúp bà con nắm vững quy trình canh tác, giảm chi phí, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, xã Khun Há đặc biệt quan tâm đến việc hướng dẫn người dân trồng, chăm sóc cây dược liệu đúng kỹ thuật.

Chính quyền xã thường xuyên phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản sản phẩm.  Xã Khun Há cũng đang từng bước kết hợp phát triển vùng dược liệu với du lịch sinh thái cộng đồng.

Đây là hướng đi mới nhằm đa dạng hóa nguồn thu, vừa khai thác lợi thế tự nhiên, vừa bảo tồn văn hóa bản địa. Xã khuyến khích các bản tổ chức Tour du lịch trải nghiệm mùa thu hoạch thảo quả, mùa hái sa nhân, kết hợp thưởng thức ẩm thực từ dược liệu như: trà thảo mộc, rượu sâm, mật ong, thảo quả…

Mô hình trồng khôi nhung tía dưới tán rừng. (Ảnh: HT). 

Góp phần quảng bá hình ảnh địa phương, giới thiệu sản phẩm đặc trưng tới du khách trong và ngoài tỉnh. Trồng cây dược liệu dưới tán rừng ở Khun Há mang lại hiệu quả kép: tăng thu nhập cho người dân, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái. Khi rừng được giữ gìn, nguồn nước ổn định, khí hậu điều hòa, đời sống người dân từng bước được cải thiện.

Ý thức bảo vệ rừng của cộng đồng nâng cao rõ rệt, tình trạng khai thác trái phép và đốt nương làm rẫy giảm mạnh trong nhiều năm qua. Việc phát triển cây dược liệu dưới tán rừng ở Khun Há là chứng minh rõ nét cho sự gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Từ đó, từng bước đưa xã Khun Há vươn lên trở thành địa phương phát triển kinh tế rừng bền vững.

Theo thống kê, ã Khun Há hiện có hơn 8.800ha rừng, trong đó 480ha được trồng cây dược liệu dưới tán rừng. Các loại cây chủ lực gồm 440ha thảo quả, 29ha sâm Lai Châu, 12ha sa nhân và 0,5ha bảy lá một hoa.

Nhờ khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ, các loại cây dược liệu sinh trưởng tốt, năng suất ổn định, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Hằng năm, bà con trong xã thu khoảng 110 tấn thảo quả và 3 tấn sa nhân, với giá bán trung bình 150.000 đồng/kg.

Nguồn tiêu thụ chủ yếu thông qua thương lái tại địa phương và các vùng lân cận như xã Bình Lư, tỉnh Lào Cai. Còn các cây dược liệu khác đang sinh trưởng, phát triển tốt, hứa hẹn mang lại thu nhập cao cho người dân. Với sản lượng ổn định và giá trị cao, cây dược liệu giúp nhiều hộ dân có thu nhập gấp nhiều lần so với trồng ngô, lúa trước đây. Trung bình mỗi ha dược liệu mang lại doanh thu từ 80 - 200 triệu đồng/năm, tùy loại cây và điều kiện chăm sóc.

Phát triển dược liệu dưới tán rừng ở Khun Há không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn thể hiện tư duy phát triển bền vững, gắn kết giữa con người và thiên nhiên. Khi người dân có thu nhập ổn định từ rừng, họ càng ý thức hơn trong việc giữ rừng, bảo vệ nguồn sinh thủy và đa dạng sinh học.

Mô hình này mở ra hướng đi mới cho Lai Châu trong việc kết hợp kinh tế lâm nghiệp với sản xuất nông nghiệp xanh, góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải và ứng phó biến đổi khí hậu.

Việc các doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia chuỗi giá trị dược liệu cũng giúp gia tăng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ. Khun Há đang trở thành địa phương tiên phong trong việc phát triển hài hòa giữa bảo tồn và đảm bảo kinh tế, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho đồng bào vùng cao Tây Bắc.

Nguyễn Minh