TMO - Theo đánh giá của các chuyên gia, rác thải tại các bãi biển tiềm ẩn và gây ra nhiều rủi ro đến môi trường, hệ sinh thái, sức khỏe con người. Do đó, việc triển khai mô hình giám sát rác thải biển là một trong những giải pháp để kiểm soát, ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm trên cả nước.

Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ có địa hình đan xen giữa rừng, núi và biển. Các thành phố ven biển có nhiều bãi biển đẹp, khí hậu nhiệt đới gió mùa điển hình nóng quanh năm thuận lợi cho sự phát triển kinh tế, xã hội đặc biệt là ngành du lịch - dịch vụ. Tuy nhiên, sự đô thị hóa, các thành phố ven biển phát triển nhanh, gây ra ô nhiêm rác thải, chất thải từ hoạt động sinh hoạt, kinh tế như hàng hải, nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản, kinh doanh du lịch - dịch vụ, là vấn đề cấp bách cần được quan tâm hiện nay.

Phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ môi trường của toàn vùng đang gặp nhiều khó khăn, thách thức do ô nhiễm môi trường biển đang diễn ra ở nhiều địa phương, trong đó, ô nhiễm rác thải nhựa là một trong những thách thức lớn nhất. Rác thải biển tiềm ẩn nhiều rủi ro đến môi trường, hệ sinh thái và sức khỏe con người. Tuy nhiên, việc giám sát rác thải biển vẫn đang là thách thức với hầu hết các nước trong khu vực và trên thế giới.

Các tổ chức quốc tế, các nhà khoa học trên thế giới khuyến khích các nước có biển thực hiện việc giám sát rác thải biển phù hợp điều kiện thực tế trong khu vực, dựa trên các khung tiêu chuẩn quốc tế, nhằm cung cấp dữ liệu về rác thải biển, đánh giá hiệu quả các chiến lược, kế hoạch hành động giảm thiểu rác thải đại dương trên toàn cầu, ở cấp độ quốc gia, cấp khu vực, cấp địa phương.

Cùng với các chiến dịch ra quân làm sạch bãi biển, việc triển khai các mô hình giám sát rác thải tại khu vực này được đánh giá là giải pháp quan trọng góp phần ngăn ngừa tình trạng ô nhiễm (Ảnh minh họa).

Từ thực tế này, các nhà khoa học Viện Địa lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã thực hiện thành công nhiệm vụ: “Điều tra, xây dựng mô hình giám sát rác thải biển và đề xuất giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường vùng ven biển Nam Trung Bộ” nhằm cung cấp dữ liệu về rác thải biển, đánh giá hiệu quả các chiến lược, kế hoạch hành động giảm thiểu rác thải đại dương trên toàn cầu, ở cấp độ quốc gia, cấp khu vực và cấp địa phương.

Trong khuôn khổ nghiên cứu, các nhà khoa học đã điều tra và xác định nguồn gốc của rác thải biển tại khu vực ven biển vùng Nam Trung Bộ (Đà Nẵng, Nha Trang, Quy Nhơn). Qua xác định nguồn gốc địa lý của rác thải biển cho thấy: Khoảng 80% số lượng rác thải biển trong khu vực có nguồn gốc lục địa, khoảng 20% có nguồn gốc trên biển. Trong đó, rác thải có nguồn gốc từ thủy sản (43%), công cộng (34%) so với tổng số lượng rác thải biển, chiếm số lượng lớn rác thải biển trong khu vực.

Từ số liệu điều tra, các nhà nghiên cứu đã xây dựng thành công mô hình giám sát rác thải biển và thực hiện thí điểm tại khu vực Đà Nẵng. Cụ thể, tính toán sự lan truyền của rác thải bằng phao đo quỹ đạo trôi của khối nước chứa rác kết hợp với phần mềm tính toán DELFT3D xác định vị trí xây dựng mô hình giám sát (vị trí tập trung của rác thải biển). Vị trí đơn vị thu mẫu giám sát rác thải biển khu vực có tọa độ 4 điểm thuộc bãi vịnh Đà Nẵng, có chiều dài dọc theo bãi biển 100 m, chiều rộng bãi 25 m.

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng thành công danh mục rác thải biển cho khu vực Đà Nẵng (sử dụng cho các kỳ giám sát tiếp theo) và xây dựng hướng dẫn đánh giá, kiểm soát chất. Tổng số lượng rác thải quan sát tại khu vực cửa sông Hàn (Đà Nẵng) có mật độ rác thải nổi ở cửa sông xu hướng tăng cao vào mùa khô và giảm vào mùa mưa.

Mô hình giám sát rác thải biển của nhóm nghiên cứu có thể ứng dụng để giám sát hiện trạng rác thải biển tại khu vực Đà Nẵng và đánh giá xu hướng của rác thải trong môi trường biển. Kết quả nhiệm vụ đã hỗ trợ hiệu quả cho các đơn vị có liên quan nhằm xây dựng chính sách, kế hoạch giảm thiểu rác thải nhựa đại dương, đánh giá các chính sách phát triển kinh tế biển theo hướng bền vững.

Để giảm thiểu ô nhiễm rác thải biển, nhóm nghiên cứu mong muốn, thời gian tới, các địa phương vùng ven biển Nam Trung Bộ cần xây dựng kế hoạch hành động giảm thiểu ô nhiễm rác thải tại địa phương, đặc biệt quan tâm đến giải pháp quản lý rác thải rắn trong lĩnh vực thủy sản, đô thị, nâng cao nhận thức của người dân về tác hại rác thải biển với hệ sinh thái, kinh tế - xã hội.

Theo Kế hoạch Hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương, đến năm 2030, Việt Nam sẽ cắt giảm 75% lượng rác thải nhựa đại dương. Do vậy, để có cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách, kế hoạch hành động giảm thiểu rác thải nhựa vào môi trường biển cần có quan trắc giám sát rác thải biển định kỳ hằng năm, có nguồn dữ liệu chính xác từ các nghiên cứu giám sát rác thải nhựa. Nghiên cứu bước đầu của các nhà khoa học Viện Ðịa lý đã góp phần cho mục tiêu đó. Nhóm nghiên cứu cho biết, sẽ tiếp tục nghiên cứu sự ảnh hưởng của rác thải nhựa, vi nhựa đối với sinh vật, thực vật biển và đối với kinh tế-xã hội.

Lê Diệp

Tin nổi bật