Xây dựng cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh phục vụ xuất khẩu

TMO - Việc xây dựng và duy trì cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh không chỉ giúp kiểm soát rủi ro dịch bệnh, giảm thiệt hại về kinh tế trong chăn nuôi mà còn góp phần nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường xuất khẩu.  

Theo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, những năm qua, ngành chăn nuôi đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm của đất nước. Ngành chăn nuôi hiện chiếm tỷ trọng lớn (trên 25%) trong cơ cấu của ngành nông nghiệp và là sinh kế quan trọng của hơn 10 triệu hộ gia đình nông thôn.  

Năm 2024 tổng sản lượng thịt hơi các loại ước đạt 8,26 triệu tấn, tăng 5,4% so với năm 2023; trong đó, thịt lợn hơi 5,16 triệu tấn, tăng 6,6%; thịt gia cầm 2,43 triệu tấn, tăng 5,4%. Sản lượng sữa tươi đạt 1,23 triệu tấn, tăng 6%; trứng đạt 20,2 tỷ quả, tăng 5%. Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi năm 2024 đạt 533,6 triệu USD, tăng 6,5% so với năm 2023; trong đó, có 122,9 triệu USD là sữa và sản phẩm từ sữa; 172,1 triệu USD thịt, phụ phẩm dạng thịt và phụ phẩm ăn được sau giết mổ của động vật. 

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, việc xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi của Việt Nam sang các nước hiện chưa được như mong muốn, bởi tổng đàn vật nuôi của cả nước lớn (đàn gia cầm đạt hơn 520 triệu con, đàn lợn có hơn 28 triệu con...) cơ bản vẫn nuôi theo hình thức truyền thống, manh mún, nhỏ lẻ, chưa bảo đảm an toàn dịch bệnh.  

Nguy cơ các loại dịch bệnh trên đàn vật nuôi tiếp tục phát sinh và lây lan trong thời gian tới vẫn rất cao, do mầm bệnh lưu hành trên đàn vật nuôi và ngoài môi trường. Giết mổ nhỏ lẻ chiếm đa số; tỷ lệ tiêm phòng các loại vaccine thấp. Việc giám sát phát hiện, báo cáo và công bố dịch bệnh chưa kịp thời. Cơ sở hạ tầng trong các vùng quy hoạch chăn nuôi, giết mổ tập trung còn thiếu, chưa đồng bộ...  

Việc xây dựng và duy trì cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh không chỉ giúp kiểm soát rủi ro dịch bệnh. 

Những năm gần đây, tại các địa phương trên cả nước đã chứng kiến nhiều đợt dịch bệnh nghiêm trọng trong ngành chăn nuôi, gây ra những thiệt hại lớn về kinh tế. Những dịch bệnh như cúm gia cầm, dịch tả lợn châu Phi, bệnh viêm da nổi cục ở trâu, bò, bệnh lở mồm long móng trên gia súc đã và đang đe dọa không chỉ ngành nông nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín quốc gia trong việc xuất khẩu các sản phẩm động vật.

Do đó, chăn nuôi an toàn dịch bệnh đang là vấn đề cấp thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày nay. Việc xây dựng và duy trì cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh không chỉ giúp kiểm soát rủi ro dịch bệnh, giảm thiệt hại về kinh tế trong chăn nuôi mà còn góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và tạo niềm tin với các đối tác quốc tế và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Theo Cục Chăn nuôi và Thú y, tính đến nay, cả nước có 3.768 cơ sở, vùng được cấp giấy chứng nhận an toàn dịch bệnh tại 62 tỉnh, thành phố. Trong đó, có 1 vùng an toàn dịch bệnh cấp tỉnh, 70 vùng an toàn dịch bệnh cấp huyện, 218 vùng an toàn dịch bệnh cấp xã và 3.479 cơ sở an toàn dịch bệnh. Nhiều địa phương bước đầu xây dựng được các vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh theo hướng dẫn của Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH) và tiêu chuẩn của các nước nhập khẩu như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Những năm trở lại đây, Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp các đơn vị, địa phương hỗ trợ phát triển nhiều dự án chăn nuôi an toàn sinh học, an toàn dịch bệnh, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân. Ngành chăn nuôi lợn có 15 dự án giúp tạo ra sản phẩm chất lượng cao, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, liên kết tiêu thụ cho nên giá bán ổn định và cao hơn thị trường từ 10 đến 15%, lợi nhuận tăng từ 130.000 đến 350.000 đồng/con.

Chăn nuôi gia cầm với 24 dự án áp dụng quy trình chăn nuôi an toàn sinh học giúp kiểm soát, khống chế các dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, cung cấp các sản phẩm an toàn cho người tiêu dùng. Qua đánh giá, một số mô hình có liên kết tiêu thụ sản phẩm cho nên hiệu quả kinh tế tăng từ 11 đến 17,5%, lợi nhuận tăng từ 3 đến 7 triệu đồng/1.000 con gà thịt so với chăn nuôi truyền thống.

Các địa phương cần rà soát quy hoạch và đăng ký vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh, tăng cường giám sát dịch bệnh. 

Mặc dù vậy, ngành chăn nuôi vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Việc xây dựng cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh còn gặp không ít khó khăn, do nhận thức của một bộ phận người chăn nuôi còn hạn chế về yêu cầu kỹ thuật, quản lý dịch bệnh và lợi ích lâu dài của vùng an toàn dịch bệnh. Đặc biệt là sự thiếu đồng bộ giữa các ngành thú y, nông nghiệp, thương mại.

Nguồn lực đầu tư còn phân tán, chưa có chính sách tài chính khuyến khích doanh nghiệp và người chăn nuôi tham gia xây dựng vùng an toàn dịch bệnh. Thủ tục đăng ký, công nhận còn phức tạp, một số quy trình chưa linh hoạt, gây khó khăn cho các cơ sở vừa và nhỏ; chưa có cơ chế liên kết chuỗi chặt chẽ giữa cơ sở chăn nuôi - doanh nghiệp chế biến - thị trường xuất khẩu...

Tại thành phố Hà Nội, hiện nay có 29 cơ sở chăn nuôi gia súc an toàn dịch bệnh. Nhưng việc xây dựng các cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh trên địa bàn gặp khó khăn do số lượng trang trại chăn nuôi tập trung, quy mô lớn, áp dụng quy trình an toàn sinh học chiếm tỷ lệ chưa cao; nhiều hộ chăn nuôi quy mô nhỏ, nằm xen kẽ trong khu dân cư, gây khó khăn trong kiểm soát dịch bệnh và áp dụng các biện pháp an toàn sinh học. Một số nơi, việc kiểm soát nguồn gốc con giống, thức ăn, vệ sinh chuồng trại và phòng chống dịch bệnh còn mang tính tự phát…

Từ năm 2016 đến nay, tỉnh Nam Định đã xây dựng 49 cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh. Tuy nhiên, do phải giảm chi phí sản xuất, lợi ích của cơ sở an toàn dịch bệnh còn ít nên hiện tại toàn tỉnh còn 19 cơ sở chăn nuôi có giấy chứng nhận an toàn dịch bệnh còn hiệu lực và chưa có vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh.

Để xây dựng cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, cần phải xác định vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh động vật, tích hợp vào quy hoạch cấp tỉnh và tổ chức thực hiện theo quy định của Luật Thú y, Luật Quy hoạch; xác định rõ các vùng cần xây dựng để đạt an toàn dịch bệnh theo quy định của Việt Nam và Tổ chức Thú y Thế giới.

Đặc biệt, kiểm soát nghiêm ngặt các trường hợp vận chuyển động vật, sản phẩm động vật vào vùng an toàn dịch bệnh; có kế hoạch dự phòng để ứng phó trong trường hợp phát hiện mầm bệnh, động vật, sản phẩm động vật mắc bệnh, nghi mắc bệnh. Triển khai tốt việc xúc tiến thương mại, hỗ trợ các doanh nghiệp tìm kiếm thị trường xuất khẩu, đàm phán, thống nhất thỏa thuận thú y với các nước để thúc đẩy xuất khẩu động vật, sản phẩm động vật…

Cùng với đó, xây dựng chương trình truyền thông về công tác phòng, chống dịch bệnh trên đàn vật nuôi, đặc biệt là các dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như cúm gia cầm, lở mồm long móng, dịch tả lợn châu Phi; xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn với truy xuất nguồn gốc để nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường. 

Các địa phương cần rà soát quy hoạch và đăng ký vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh, tăng cường giám sát dịch bệnh, dịch tễ, đảm bảo duy trì tốt cơ sở, vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh; phối hợp chặt chẽ với hệ thống khuyến nông để triển khai các mô hình tập huấn kỹ thuật chăn nuôi an toàn dịch bệnh, an toàn sinh học phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.../.

Thanh Nga