Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà được công nhận là Di sản địa chất quốc tế

TMO - Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) - Quần đảo Cát Bà (TP.Hải Phòng) đã được IUGS (Liên hiệp Khoa học Địa chất Quốc tế) công nhận là Di sản Địa chất Quốc tế. 

Cục Di sản Văn hóa  (Bộ Văn hóa, Thể thao Và Du lịch) cho biết: Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà chứa đựng những di sản giá trị cần được gìn giữ, nơi chứng kiến những thay đổi đặc trưng trong lịch sử phát triển Trái đất. Vùng biển Hạ Long - Cát Bà gồm nhiều hệ tầng trầm tích lục nguyên và cacbonat, có tuổi từ nguyên đại Cổ sinh đến Tân sinh. Nhiều hệ tầng trầm tích ở khu vực này chứa đựng các vết tích cổ sinh vật dưới các dạng hóa thạch khác nhau, trong đó có những nhóm ngành động, thực vật đã tuyệt diệt hoặc gần như tuyệt diệt trên Trái đất.

Sự hiện diện của rừng nguyên sinh, vịnh và những hòn đảo trên vịnh là những minh chứng độc đáo về quá trình vận động, phát triển liên tục của dạng địa hình karst, hệ fengcong (cụm đỉnh chóp nón) và fenglin (các đặc điểm tháp bị cô lập) hình thành qua hàng triệu năm trong điều kiện nhiệt đới, ẩm, diễn tiến lớn từ các dãy núi cao xuống đến biển, nơi địa hình karst cuối cùng đạt tới mực xâm thực cơ bản.

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà bao gồm toàn bộ các giai đoạn của quá trình biển làm ngập chìm karst nhiệt đới cũng như có 3 loại hình hang động chủ yếu (hang hàm ếch biển cổ, hang nền karst cổ và hàm ếch). Vịnh Hạ Long thể hiện các giai đoạn muộn hơn của quá trình biển ngập chìm, còn quần đảo Cát Bà bổ sung các giá trị địa chất quan trọng vào di sản thông qua các mẫu hình về các giai đoạn đất liền và liên triều, mà một số rất hiếm, thậm chí là độc đáo.

Với sự giao thoa của núi rừng và biển đảo, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là một khu vực tiêu biểu, có mức độ đa dạng cao của châu Á. 

Về giá trị địa chất - địa mạo, Vịnh Hạ Long là một mẫu hình tuyệt vời về Karst trưởng thành trong điều kiện nhiệt đới ẩm với quá trình tiến hóa karst đầy đủ trải qua 20 triệu năm nhờ sự kết hợp đồng thời của các yếu tố như tầng đá vôi dày, khí hậu nóng ẩm và quá trình nâng kiến tạo chậm. Giá trị địa chất - địa mạo vịnh Hạ Long còn được thể hiện qua hệ thống hang động phong phú, được hình thành từ 2.000.000 - 11.000 năm cách ngày nay. Quá trình biển ngập và xâm thực biển đã làm cho địa mạo karst vịnh Hạ Long trở thành độc nhất vô nhị trên thế giới, có tính nền tảng cho khoa học địa mạo và có ý nghĩa toàn cầu. Khu vực Di sản có 775 hòn đảo, phần lớn là đảo đá vôi, đã phát hiện 66 hang động, 42 tùng, 81 áng và 193 bãi cát cùng hệ thống hóa thạch phong phú.

Quần đảo Cát Bà là một quần đảo gồm 367 đảo, trong đó có đảo Cát Bà ở phía nam vịnh Hạ Long, ngoài khơi thành phố Hải Phòng và tỉnh Quảng Ninh, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 30 km, cách thành phố Hạ Long khoảng 25 km. Quần đảo thuộc huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Tổng diện tích khu dự trữ sinh quyển Cát Bà rộng hơn 26.000 ha, với 2 vùng lõi (bảo tồn nghiêm ngặt và không có tác động của con người), 2 vùng đệm (cho phép phát triển kinh tế hạn chế song kết hợp với bảo tồn) và 2 vùng chuyển tiếp (phát triển kinh tế). 

Quần đảo Cát Bà là phần ven rìa phía tây của cánh đồng karst Hạ Long bị nước biển xâm thực. Đây là dạng karst đặc biệt, một trong những nguyên nhân tạo nên sự hấp dẫn của vịnh Hạ Long và các đảo đá vôi lân cận. Về địa hình dương, phổ biến nhất là các dãy núi đá vôi với các đỉnh dạng chóp, ít gặp hơn là các quả núi đá vôi đơn độc dạng tháp. Về địa hình âm, trên đảo Cát Bà có nhiều phễu karst, thung lũng karst và hang động karst.

Trên bề mặt các khối đá vôi trên đảo Cát Bà cũng như trên các đảo nhỏ trong quần đảo thường phát triển địa hình rãnh xẻ (carư), nhiều chỗ tạo nên loại đá tai mèo nhọn sắc. Hang động karst trên các đảo đá vôi cũng mang những nét riêng, được chia thành 3 loại, phụ thuộc vào hình thái, thời gian và điều kiện tạo thành: Hang ngầm cổ, hang nền và hang hàm ếch (một biến thế của hang hàm ếch là hang luồn).

Dạng địa hình karst phổ biến ở vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà. Ảnh: BND. 

Với sự giao thoa của núi rừng và biển đảo, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là một khu vực tiêu biểu, có mức độ đa dạng cao của Châu Á khi sở hữu 7 hệ sinh thái biển - đảo, nhiệt đới, cận nhiệt đới liền kề, kế tiếp nhau phát triển bao gồm: hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh; hệ sinh thái hang động; hệ sinh thái rừng ngập mặn; hệ sinh thái bãi triều; hệ sinh thái rạn san hô; hệ sinh thái đáy mềm; hệ sinh thái hồ nước mặn. Các hệ sinh thái này đại diện cho các quá trình sinh thái và sinh học vẫn đang tiến hóa và phát triển, thể hiện qua sự đa dạng của các quần xã động thực vật. 

Với 1.133 hòn đảo đá vôi muôn hình, muôn vẻ (775 đảo đá vôi thuộc Vịnh Hạ Long và 358 đảo đá vôi thuộc Quần đảo Cát Bà) được bao phủ bởi thảm thực vật phong phú trên mặt nước lấp lánh màu ngọc bích, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà hiện lên như một bàn cờ bằng đá quý; nước non trùng điệp, thanh bình; những bãi cát trắng mịn, tinh khôi. 

Theo kế hoạch, danh hiệu Di sản địa chất trao cho Vịnh Hạ Long- Quần đảo Cát Bà cùng với 99 danh thắng khác trên toàn thế giới sẽ được công bố tại Đại hội Địa chất Quốc tế lần thứ 37, dự kiến diễn ra tại Busan (Hàn Quốc) từ ngày 25-31.8.2024.

Thu Quỳnh