Ứng dụng khoa học và công nghệ đảm bảo an ninh nguồn nước

TMO - Nước là nguồn tài nguyên quan trọng để đạt được tất cả mục tiêu phát triển bền vững. Do đó, việc triển khai đồng bộ các giải pháp để bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước, trong đó chú trọng đến ứng dụng khoa học công nghệ được các Bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh thực hiện. 

Theo đánh giá của ngành chức năng, nguồn nước mặt của nước ta phân bổ không đều cả về không gian và thời gian, phụ thuộc nhiều vào nguồn nước xuyên biên giới; thách thức về gia tăng nguồn nghiên cứu công nghệ để gia tăng nguồn nước cũng như sử dụng nước hiệu quả và tiết kiệm cũng là một bài toán lớn đặt ra trong giai đoạn tới, do đó nhu cầu nước dự kiến năm 2045 là 130 tỷ m3 tăng khoảng 30% so nhu cầu thực tế hiện nay. Nguồn nước ở nhiều khu vực ở nước ta bị ô nhiễm trầm trọng, trong khi đó, công trình khai thác nguồn nước được xây dựng từ lâu đã xuống cấp, khó thay đổi công năng để đáp ứng cho sản xuất quy mô lớn; quản trị nước còn yếu, hiệu quả khai thác, sử dụng nước thấp...

Xác định an ninh nguồn nước đã trở thành vấn đề toàn cầu, việc bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước là yêu cầu tất yếu khách quan, là trách nhiệm và nghĩa vụ của cả hệ thống chính trị và toàn dân, đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với phát triển nhanh và bền vững đất nước trong giai đoạn trước mắt và lâu dài, Trung ương Đảng đã ban hành Kết luận số 36-KL/TW ngày 23/6/2022 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Tại Kết luận số 36-KL/TW đã đề ra 9 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu, trong đó có đưa ra giải pháp “Nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học và công nghệ, chuyển đổi số trong bảo đảm an ninh nguồn nước, an toàn đập, hồ chứa nước”. Từ nhu cầu thực tiễn an ninh nguồn nước và nhiệm vụ được giao của Đảng, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, ngày 1/12/2023 Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Quyết định số 2846/QĐ-BKHCN phê duyệt Chương trình khoa học và công nghệ cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2030 “Nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước”, mã số KC.14/21-30.

Ảnh minh họa. 

Mục tiêu của Chương trình KC.14/21-30 là hướng tới: Cung cấp luận cứ, cơ sở khoa học và thực tiễn để hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước; phát triển, ứng dụng, chuyển giao được các công nghệ tiên tiến để phát triển, quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn nước phục vụ dân sinh, phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng-an ninh, an ninh nguồn nước và chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu; phát triển, ứng dụng và chuyển giao được các công nghệ tiên tiến nhằm nâng cao mức bảo đảm an toàn, hiệu quả quản lý, khai thác đập, hồ chứa nước và công trình thủy lợi.

Cục Quản lý tài nguyên nước cho biết: Với tổng lượng nước bình quân trên đầu người 9.589m3/người/năm, tài nguyên nước Việt Nam được đánh giá là cao so với tiêu chuẩn của khu vực và thế giới. Thực tế tài nguyên nước Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức do phân bố không đồng đều về không gian và thời gian, 70% dân số có nguy cơ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các thiên tai liên quan đến nước, xu hướng gia tăng luân phiên lũ lụt và hạn hán. Do đó, việc bảo đảm an ninh tài nguyên nước quốc gia là vấn đề thiết yếu, cấp bách trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2021-2030 của Đảng.

Tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long vựa lúa cả nước nhưng đang đối mặt với các thách thức do ảnh hưởng biến đổi khí hậu. Đồng bằng sông Cửu Long đang đối mặt với rất nhiều thách thức, trong đó có sụt lún. Theo số liệu quan trắc từ cơ quan chức năng và của Viện cho thấy, hằng năm khu vực này sụt lún từ 0,5m đến 3 m, riêng khu vực ven biển ước tính lún từ 1,5 đến 3,5cm mỗi năm. Đây được cho là có tốc độ sụt lún lớn. Theo tính toán, nếu tốc độ sụt lún tiếp tục duy trì như trên, cao độ địa hình của vùng sẽ hạ thấp rất sâu 1,5-2 m. Dự báo tại tỉnh Hậu Giang đến 2050, cao độ địa hình ở mức từ -0,5m đến -1m, vào năm 2.100 là -1 m đến -2 m, được cho rất thấp.

Từ thực tế trên, cần thiết có các công trình thích ứng, giảm thiểu suy thoái của vùng do sụt lún đất và xói lở sông biển. Về nghiên cứu công nghệ, để gia tăng nguồn nước cũng như sử dụng nước hiệu quả và tiết kiệm cũng là bài toán lớn đặt ra trong giai đoạn tới khi nhu cầu nước dự kiến năm 2045 là 130 tỷ mét khối, tăng khoảng 30% so với nhu cầu thực tế hiện nay.

Bộ Khoa học và Công nghệ kỳ vọng trong giai đoạn đến năm 2030, Chương trình KC.14/21-30 sẽ góp phần giải quyết những vấn đề tổng thể về KH&CN liên quan đến an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước như: Công nghệ tiên tiến và giải pháp để phát triển gia tăng nguồn nước nhằm chủ động ứng phó với nguy cơ, rủi ro mất an ninh nguồn nước; giải pháp, công nghệ mới, tiên tiến nhằm quản lý, khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, tuần hoàn, giảm thất thoát, lãng phí nước; tăng hiệu suất, năng suất nước; công nghệ, phương pháp tiên tiến, hiện đại, thông minh, đề xuất giải pháp mới gắn với đẩy mạnh thực hiện chuyển đổi số trong quản lý nhằm nâng cao mức bảo đảm an toàn, khai thác hiệu quả đập, hồ chứa nước… 

Đức Hải