Thiết lập, xây dựng mã số vùng trồng cho cây sầu riêng

TMO - Hiện nay, nhiều địa phương trên cả nước nói chung và tỉnh Gia Lai nói riêng đang tập trung thiết lập, xây dựng mã số vùng trồng nhằm đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc, mở rộng thị trường xuất khẩu và nâng cao giá trị sản phẩm đối với ngành hàng quả sầu riêng.

Mặc dù sầu riêng mang lại nguồn kinh tế cao và thu nhập ổn định cho người nông dân, tuy nhiên việc canh tác an toàn, hay các quy định về truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch thực vật, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật hay điều kiện bảo quản, sơ chế sau thu hoạch luôn là thách thức đối với người trồng.  Đặc biệt, thông tin từ Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), từ đầu năm 2025 đến nay, Trung Quốc đã giảm nhập khẩu mặt hàng sầu riêng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nguyên nhân chủ yếu là do sầu riêng Việt Nam không kiểm soát tốt chất lượng, bị phát hiện nhiễm kim loại nặng cadimi và chất vàng O (auramine O-một loại hóa chất độc thường được sử dụng để tạo màu thực phẩm, làm chín “ép” sầu riêng, có nguy cơ gây ung thư cao) và gian lận mã số vùng trồng.

Trước tình hình đó, ngày 23-5-2025, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 71/CĐ-TTg về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Công điện yêu cầu các bộ, ngành, địa phương và các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả, giá trị gia tăng và phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng, đặc biệt là tăng cường xuất khẩu.

Thực hiện Công điện của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh Gia Lai cũng đã có Công văn số 1449/UBND-NNMT ngày 28-5-2025 đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường có văn bản tham mưu UBND tỉnh về việc thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững trên địa bàn tỉnh Gia Lai.

Đây là vấn đề cấp thiết đòi hỏi các địa phương, người sản xuất cần có giải pháp sớm để thúc đẩy sự tăng trưởng bền vững ngành hàng trái cây chủ lực này.

Lãnh đạo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Chi cục đang triển khai hướng dẫn, hỗ trợ các tổ hợp tác, hợp tác xã (HTX), doanh nghiệp và bà con nông dân xây dựng, phát triển mã số vùng trồng, cơ sở sơ chế, đóng gói, bảo quản, chế biến sầu riêng. Chi cục cũng thường xuyên triển khai công tác kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói đủ điều kiện xuất khẩu, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp mạo danh, gian lận, sử dụng mã số không đúng mục đích; nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy định về quản lý mã số vùng trồng, bảo vệ thương hiệu nông sản của tỉnh.

Bênh cạnh đó, với định hướng cho người dân mở rộng diện tích sầu riêng theo quy hoạch, ngành Nông nghiệp cũng đã tuyên truyền, vận động, hỗ trợ người dân triển khai sản xuất theo tiêu chuẩn nhằm hướng tới xuất khẩu. Tính đến cuối tháng 5-2025, Gia Lai đã được cấp 67 mã số vùng trồng sầu riêng với diện tích 1.539 ha.

Quá trình thiết lập, xây dựng mã số vùng trồng không những giúp truy xuất nguồn gốc, đảm bảo tuân thủ quy định của nước nhập khẩu về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm mà còn định hướng cho người dân hành động tập thể, thực hành sản xuất theo quy trình sản xuất chung; sản xuất theo tiêu chuẩn, yêu cầu của thị trường tiêu thụ, sản xuất những gì thị trường cần và lấy thị trường để điều chỉnh sản xuất. Tiêu chuẩn “3 không” với sầu riêng gồm: không vàng O, không cadimi và không mập mờ truy xuất nguồn gốc.

Người dân thu hoạch sầu riêng. (Ảnh: BCT). 

Thông tin từ đại diện HTX Sản xuất, thương mại, dịch vụ, du lịch nông nghiệp Ia Mơ Nông (huyện Chư Păh) cho rằng: “Nhà nước cần siết chặt việc quản lý mã số vùng trồng để tránh nhập nhằng giữa sản phẩm có mã số vùng trồng và sản phẩm không có mã số vùng trồng. Những đơn vị có sản phẩm đảm bảo tiêu chuẩn, có mã số vùng trồng cũng cần được hưởng cơ chế khác hơn trong tiêu thụ sản phẩm. Có như vậy mới tạo được động lực cho các cá nhân, đơn vị tham gia sản xuất theo tiêu chuẩn, đầu tư cho chất lượng”.

Đối với riêng HTX Sản xuất, thương mại, dịch vụ, du lịch nông nghiệp Ia Mơ Nông đã đẩy mạnh việc liên kết với nông dân để sản xuất sầu riêng theo định hướng xuất khẩu. Qua việc liên kết, HTX đã phối hợp với các ngành tổ chức tập huấn, chuyển giao kỹ thuật sản xuất đến từng hộ nông dân.

Từ đó, từng bước chuẩn hóa quy trình sản xuất, tiến đến xây dựng các mã số vùng trồng sầu riêng phục vụ xuất khẩu. Hiện nay, HTX đã được cấp 3 mã số vùng trồng cho tổng diện tích 124 ha. Toàn bộ sản lượng sầu riêng thu hoạch được HTX liên kết trực tiếp với một doanh nghiệp xuất khẩu tại tỉnh Lào Cai để xuất sang thị trường Trung Quốc.

Toàn tỉnh Gia Lai có khoảng 8.350 ha sầu riêng, tập trung chủ yếu tại các địa phương như: Ia Grai, Chư Pưh, Đak Đoa, Mang Yang, Chư Prông, Đức Cơ, Mang Yang… Với lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng cùng tầm nhìn dài hạn, Gia Lai đang từng bước khẳng định là một trong những địa phương tiên phong trong quy hoạch, sản xuất và định hướng xuất khẩu sầu riêng.  Với khoảng 5.000 ha sầu riêng đang trong giai đoạn kinh doanh, dự kiến sản lượng sầu riêng của tỉnh đạt khoảng 75.000 tấn. Do đó, việc giải quyết tốt bài toán tiêu chuẩn, chất lượng sẽ mở ra cơ hội để sầu riêng Gia Lai vươn xa trên thị trường thế giới.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai cho biết, ngoài định hướng xuất khẩu trái tươi, hiện nay, làm hàng sầu riêng đông lạnh sẽ mở ra cơ hội lớn, khi không chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc, mà còn tại thị trường một số nước khác.

Đồng thời, từ trái sầu riêng, có thể chế biến ra một số sản phẩm khác như sầu riêng sấy khô, bánh, kẹo…Tuy nhiên, để phát triển ngành hàng này thì cần đẩy mạnh phát triển hệ thống logistics, kho bãi, kho đông lạnh, vận chuyển để giảm chi phí đầu vào và tăng sức cạnh tranh.

Đặc biệt, từ một loại cây trồng chủ yếu để tiêu thụ nội địa, sầu riêng đã trở thành nông sản chủ lực trên thị trường xuất khẩu nông sản Việt Nam, nhất là được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Vì vậy ngành Nông nghiệp Gia Lai đã tuyên truyền, hướng dẫn hộ sản xuất, HTX, doanh nghiệp trên địa bàn nắm bắt các tiêu chuẩn sản xuất để mở rộng thị trường tiêu thụ nội địa cũng như quốc tế, hướng đến phát triển ngành hàng sầu riêng an toàn, hiệu quả.

Quỳnh Mai