Quảng Nam: Chú trọng phát triển đô thị đa dạng sinh học

TMO - Quảng Nam là địa phương có nhiều tiềm năng, lợi thế và dư địa để phát triển đô thị xanh. Chú trọng phát triển đô thị theo hướng đa dạng sinh học là mục tiêu hướng đến của Quảng Nam nhằm mang đến chất lượng sống tốt nhất cho người dân.

Trong quá trình phát triển, Quảng Nam luôn quan tâm đến phục hồi đa dạng sinh học, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái, ứng phó với biến đổi khí hậu, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên... Tỉnh đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, được Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) đánh giá cao và được chọn là địa phương tiên phong khởi động Năm phục hồi đa dạng sinh học quốc gia 2024.

Bên cạnh đó, toàn bộ phạm vi Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm - Hội An đều thuộc địa phận TP.Hội An (Quảng Nam). Cho đến nay, đây vẫn là khu dự trữ sinh quyển thế giới duy nhất ở khu vực Trung Trung Bộ được UNESCO công nhận (năm 2009) và là một trong 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới ở Việt Nam. Lãnh đạo Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cho biết, do trải dài từ vùng hạ lưu sông Thu Bồn đến tận Cù Lao Chàm nên khu sinh quyển Cù Lao Chàm - Hội An đại diện các kiểu hệ sinh thái tự nhiên đặc trưng và đại diện cho vùng sinh học Nam Trung Bộ.

Tùy theo đặc thù vùng lõi, vùng đệm và vùng chuyển tiếp mà khu sinh quyển này có tính đa dạng sinh học cao về động thực vật biển, động thực vật rừng, rừng ngập mặn… Trong khi đó, tại TP. Tam Kỳ, hệ sinh thái Sông Đầm được xem là “lá phổi xanh” để điều hòa đô thị cho đô thị tỉnh lỵ từ phía Đông.

Sông Đầm có hệ sinh thái nước ngọt đa dạng, phong phú đặc trưng của khu vực Nam Trung Bộ với tổng diện tích lưu vực Sông Đầm là 650ha, trong đó có 200ha mặt nước. Sông Đầm có mức độ đa dạng sinh học cao, mang nhiều chức năng và giá trị quan trọng không chỉ đối với môi trường sinh thái, cảnh quan thiên nhiên mà còn về sinh hoạt sản xuất và văn hóa truyền thống của cư dân địa phương. Ngoài Cù Lao Chàm đã tiến rất gần đến việc trở thành khu bảo tồn thiên nhiên, TP.Hội An cũng rất quan tâm đến các hệ sinh thái khác bao bọc vùng lõi đô thị để thành phố di sản này tồn tại bền vững trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu.

Trong tương lai gần, khu bảo tồn đất ngập nước hạ lưu sông Thu Bồn sẽ hình thành với diện tích khoảng 3.500ha đất ngập nước nội địa và 350ha đất ngập nước nhân tạo, trong đó phần diện tích khu bảo tồn này nằm ở xã Cẩm Kim và xã Cẩm Thanh của TP.Hội An. Lãnh đạo UBND TP.Hội An thông tin, dù chưa chính thức phê duyệt đồ án điều chỉnh quy hoạch chung thành phố, thời gian qua Hội An vẫn từng bước triển khai các công việc để xây dựng Hội An thành thành phố “sinh thái - văn hóa - du lịch”. So với Đồ án quy hoạch năm 2005, quy hoạch lần này sẽ giải quyết tốt hơn các vấn đề liên quan môi trường và sinh thái của thành phố; trong đó cốt lõi vẫn là giữ tối đa quỹ đất ruộng, sông hồ, kênh rạch, cồn bãi”.

Du khách tham quan rừng dừa Bảy Mẫu thuộc TP. Hội An.

Với Tam Kỳ, tháng 5/2024, Bảo tàng đa dạng sinh học tỉnh Quảng Nam (là bảo tàng đa dạng sinh học cấp tỉnh đầu tiên trong cả nước) chính thức ra mắt là bước tiến trong việc khơi dậy, lan tỏa ý thức, trách nhiệm của mỗi người trong việc giữ gìn, bảo tồn đa dạng sinh học cho Tam Kỳ nói riêng và cả tỉnh nói chung. Lãnh đạo UBND TP. Tam Kỳ cho hay, địa phương định hướng phát triển Sông Đầm trở thành khu bảo tồn đất ngập nước cấp tỉnh theo hướng lồng ghép công viên thiên nhiên cảnh quan, hoạt động cộng đồng; làm cơ sở để triển khai các kế hoạch, hoạt động bảo tồn. Định hướng phát triển TP.Tam Kỳ trở thành đô thị loại I trên cơ sở sáp nhập toàn bộ địa giới TP. Tam Kỳ và huyện Núi Thành đã “tái khởi động”.

Nếu điều này thành hiện thực, vùng nội thị của Tam Kỳ của tương lai sẽ được bao bọc bởi nhiều hệ sinh thái đầy bản sắc “từ rừng xuống biển”. Theo Sở TN-MT, sẽ có nhiều mục tiêu về quản lý đa dạng sinh học đến năm 2030 tại Quảng Nam ảnh hưởng trực tiếp đến TP.Tam Kỳ nếu đô thị này mở rộng trong tương lai như thành lập mới khu bảo tồn loài và sinh cảnh voọc chà vá chân xám Tam Mỹ Tây, khu bảo tồn biển Tam Hải - Tam Tiến (Núi Thành). Ngoài ra, cả 3 vùng đất ngập nước quan trọng được xác lập trong quy hoạch tỉnh đều nằm trong khu vực này là Vũng An Hòa; Bãi Sậy - Sông Đầm; khu vực sông Trầu và sông Bến Đình.

Theo quy hoạch cả Tam Kỳ và Hội An sẽ trở thành đô thị với khá nhiều khu bảo tồn. Đô thị đa dạng sinh học hoàn toàn có thể được triển khai thực hiện. Đáng chú ý, trong định hướng phát triển kinh tế, tỉnh Quảng Nam luôn ưu tiên phát triển công nghiệp sinh thái, du lịch xanh, nông nghiệp hữu cơ.

Trong đó, địa phương luôn chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học lưu vực Vu Gia-Thu Bồn, bảo vệ rừng, động vật quý hiếm. Khi công tác bảo vệ đa dạng sinh học được quan tâm sẽ đem lại nguồn lợi rất lớn cho con người, xã hội và môi trường sống. Thực tế cho thấy, nhờ công tác quản lý, bảo vệ tốt rạn san hô, các loài động thực vật dưới nước tại Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm đã đem lại nguồn lợi quý cho môi trường và người dân sinh sống ở khu vực này.

Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định rõ phương án bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học. Theo đó, tỉnh sẽ phát triển công nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn, chuyên môn hóa, tự động hóa cao; khai thác không gian thiên nhiên-văn hóa Quảng Nam trở thành trung tâm du lịch đẳng cấp quốc tế trên cơ sở phát huy tối đa giá trị các Di sản văn hóa thế giới (Hội An, Mỹ Sơn, Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm...

Phát triển đô thị đa dạng sinh học là mục tiêu mà Quảng Nam đang hướng đến. (Ảnh minh hoạ). 

Đồng thời, xây dựng nền nông nghiệp hữu cơ, an toàn theo hướng tăng cường liên kết chuỗi, thích ứng biến đổi khí hậu; khai thác rừng bền vững trên cơ sở gia tăng chất lượng dịch vụ môi trường rừng, phát triển thị trường tín chỉ các-bon rừng, các loại cây dược liệu dưới tán rừng để sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao. Đặc biệt, Quảng Nam sẽ phát triển các khu du lịch dựa trên không gian di sản văn hóa-lịch sử với loại hình du lịch nghiên cứu văn hóa kết hợp trải nghiệm…

Quảng Nam cũng triển khai các giải pháp để bảo tồn tính đa dạng sinh học ở đô thị không đi đến mức báo động, theo các chuyên gia môi trường, chính là ý thức về bảo vệ thiên nhiên thông qua các cam kết và nỗ lực từ chính quyền lẫn người dân. Trong mô hình phát triển đô thị bền vững, nhất thiết phải có các tiêu chí về bảo tồn đa dạng sinh học và chống biến đổi khí hậu. Đa dạng sinh học trong đô thị  mang ý nghĩa tạo môi trường sống lành mạnh, giúp hạn chế suy giảm các loài động thực vật thiên nhiên. Đây cũng là mong muốn của các nhà quy hoạch, kiến trúc sư lẫn cư dân đô thị...

Xung quanh các thành phố, thị trấn của Quảng Nam đang là những “vùng đệm xanh” với hệ động thực vật phong phú. Giá trị tài nguyên đa dạng sinh học, sự phong phú của các loài động thực vật quý hiếm, đặc hữu, đặc trưng của thiên nhiên ban tặng góp phần giảm những tác động từ phát thải của đô thị xứ Quảng.

Trong thời gian tới, để biến tiềm năng này thành hiện thực, nhất là bảo đảm sự hài hòa giữa ba trụ cột kinh tế-xã hội-môi trường nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có sự chung tay, nỗ lực tích cực của cả chính quyền và người dân địa phương. Thiên nhiên đã ban tặng cho Quảng Nam một lợi thế là sự đa dạng sinh học. Đây là tiềm năng để tỉnh phát triển đô thị theo hướng đô thị xanh, đồng thời xây dựng ngành du lịch và xây dựng hình ảnh của địa phương phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn giữ được tài sản tự nhiên với sự phát triển bền vững và thân thiện với môi trường.

Ngọc Thanh