Kiểm soát chất lượng nguồn nước trên lưu vực sông Srêpốk

TMO - Bảo vệ tài nguyên nước, phòng chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và tác hại do nước gây ra, đáp ứng yêu cầu quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực sông và thích ứng với biến đổi khí hậu là những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra trong công tác quản lý, khai thác tài nguyên nước trên lưu vực sông Srêpốk. 

Theo của theo Quyết định 90/20016/QĐ-TTg về việc phê duyệt quy hoạch mạng quan trắc quốc gia và quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 24/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong toàn phạm vi lưu vực sông (LVS) Srêpốk bao gồm các loại trạm quan trắc liên quan đến nguồn nước. Toàn bộ lưu vực sông Srêpốk hiện có có 05 trạm quan trắc thủy văn nước mặt hiện còn hoạt động. Mạng quan trắc nước dưới đất toàn lưu vực có 64 trạm. Trong giai đoạn quy hoạch, LVS Srêpốk được bổ sung thêm 21 trạm quan trắc nước mặt và 22 trạm quan trắc nước dưới đất trong các giai đoạn sau.

Hiện nay tại một số hồ thủy điện trên LVS Srêpốk có trạm quan trắc tài nguyên nước thuộc hệ thống của Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) quản lý và công bố trên website chính thức của EVN. Ngoài ra thông tin về tài nguyên nước bao gồm mực nước thượng lưu, mực nước hạ lưu, lưu lượng đến, lưu lượng xả của các hồ được gửi báo cáo đến cơ quan nhà nước theo định kỳ. Tuy nhiên, việc chia sẻ cơ sở dữ liệu mới chỉ dừng lại ở hình thức ở trên, công tác cấp phép, thanh tra và kiểm tra hệ thống quan trắc theo quy định của Luật Khí tượng thủy văn còn hạn chế.

Nguồn nước trên lưu vực sông Srêpốk giữ vai trò quan trọng trong hoạt động kinh tế-xã hội của các địa phương trên lưu vực này. Ảnh: BĐL. 

Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Srêpốk đề xuất mạng giám sát khai thác, khai thác, sử dụng nguồn nước (sẽ được gọi tắt là mạng giám sát tài nguyên nước) phải bảo đảm khả năng giám sát toàn diện đối tượng sử dụng nước trong qua trình thực hiện quy hoạch tài nguyên nước; Vị trí giám sát phải khống chế được số lượng và chất lượng nước ra/vào giữa hai quốc gia hoặc hai tỉnh, làm cơ sở cho việc giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp tài nguyên nước; Điểm giám sát phù hợp vị trí vị trí tính toán và kết hợp các mạng giám sát khác đã được phê duyệt.

Đối với giám sát tài nguyên nước dưới đất: căn cứ theo quyết định số 432/QĐ-TTg ngày 24/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể điều tra cơ bản tài nguyên nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó có 23 điểm quan trắc tài nguyên nước dưới đất trên lưu vực sông Srêpốk được đề xuất trong giai đoạn 2020 – 2025. Do đó trong Quy hoạch này không đề xuất điểm giám sát tài nguyên nước dưới đất trên lưu vực sông Srêpốk. Điểm giám sát nước tài nguyên nước mặt: Trên LVS Srêpôk đề xuất 16 điểm giám sát tài nguyên nước mặt trong đó có 3 điểm kết hợp Mạng quan trắc quốc gia đã được phê duyệt theo Quyết định 90/2016/QĐ-TTg tại cửa ra các sông lớn ra trên biên giới.

Kế hoạch đầu tư, xây dựng mạng giám sát: Giai đoạn đến năm 2030: Ưu tiên xây dựng các điểm giám sát tài nguyên nước, khai thác, sử dụng nguồn nước tại vị trí vị trí tính toán, các vị trí có nguy cơ cạn kiệt nguồn nước. Kết thúc giai đoạn sẽ tiến hành đánh giá toàn diện để xây dựng quy trình quan trắc phù hợp điều kiện thực tế. Kèm theo sẽ có kiến nghị điều chỉnh mạng giám sát nếu có Giai đoạn năm sau 2030: Hoàn thiện mạng giám sát tài nguyên nước, khai thác, sử dụng nguồn nước. Giao UBND các tỉnh trong lưu vực: Gia Lai, Đắk Lăk, Đắk Nông và Lâm Đồng xây dựng và tổ chức thực hiện giám sát tài nguyên nước tại các vị trí trên LVS Srêpốk. Định kỳ báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường

Mạng giám sát chất lượng nước, xả nước thải vào nguồn nước có nhiệm vụ cung cấp thông tin để giám sát việc khắc phục và phòng ngừa ô nhiễm nguồn nước; kiểm soát hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm, suy giảm, cạn kiệt nguồn nước cần bảo tồn; kiểm soát chất lượng nguồn tiếp nhận nước thải.

Bổ sung, hoàn thiện mạng giám sát chất lượng nguồn nước trên lưu vực sông góp phần giải quyết những vấn đề liên quan đến bảo đảm an ninh nguồn nước.  

Lưu vực sông Srêpốk là một trong những phụ lưu lớn của dòng Mekong, bắt nguồn trên lãnh thổ Việt Nam và chảy sang Campuchia gặp sông Sê San tại Stung treng cùng với dòng Sê Kông (bắt nguồn từ CHDCND Lào) tạo thành lưu vực sông 3S trước khi nhập vào dòng chính Mê Công. Trên lãnh thổ Việt Nam, lưu vực sông Srêpốk nằm trên địa phận của các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. 

Đây là vùng có nguồn có lợi thế rất lớn về đất, cộng với sự đa dạng về tài nguyên, khí hậu, rừng, đem lại cho nơi đây những tiềm năng to lớn về nông nghiệp, lâm nghiệp và chăn nuôi. Ngoài thế mạnh bậc nhất về lâm nghiệp còn có nhiều tiềm năng kinh tế to lớn khác như các vùng chuyên canh cây đặc sản có giá trị xuất khẩu cao như cà phê, tiêu, cao su, điều... Đồng thời đây cũng là địa bàn có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đa dạng về văn hóa và bản sắc dân tộc

Mặc dù đã đạt được thành quả đáng kể trong phát triển kinh tế xã hội, các tỉnh trên lưu vực sông Srêpốk vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức như: kết nối hạ tầng phục vụ thông thương, yêu cầu sản xuất hàng hóa nông sản theo hướng chất lượng cao, công nghiệp hóa hiện đại hóa sản xuất,…. Bên cạnh đó, nguồn tài nguyên nước có hạn cũng chịu những áp lực của phát triển kinh tế-xã hội như: nhu cầu nước cho các ngành ngày càng gia tăng, ảnh hưởng của việc gia tăng hồ chứa thủy điện thượng nguồn trong thời gian qua đến hạ lưu.

Trước đó, Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Srêpốk thời kỳ 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Chính phủ phê duyệt với mục tiêu bảo đảm an ninh tài nguyên nước trên lưu vực sông, điều hòa, phân bổ tài nguyên nước một cách phù hợp, khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả gắn với bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước nhằm đáp ứng nhu cầu nước cho dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội và văn hóa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường. Bảo vệ tài nguyên nước, phòng chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và tác hại do nước gây ra, đáp ứng yêu cầu quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực sông và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Việc khai thác, sử dụng phải gắn với bảo vệ tài nguyên nước, bảo vệ nguồn sinh thủy, sự lưu thông dòng chảy, các hồ, ao có chức năng điều hòa, có giá trị đa dạng sinh học phù hợp với chức năng nguồn nước trong kỳ Quy hoạch. Cụ thể, quản lý chặt chẽ rừng đầu nguồn, phấn đấu duy trì tỷ lệ che phủ rừng là nguồn sinh thủy trên lưu vực sông, đặc biệt là tại thượng lưu các sông Ea Krông Nô, Ea Krông Ana, Srêpốk, Ea H’leo, Ia Đrăng, Ia Lốp. Quản lý, giám sát các cơ sở sản xuất có hoạt động xả nước thải, thu gom, xử lý nước thải đô thị xả vào nguồn nước để bảo đảm chức năng nguồn nước theo quy định; công bố, quản lý chặt chẽ danh mục các hồ, ao không được san lấp, các hồ, ao có chức năng điều hòa, có giá trị cao về đa dạng sinh học.

Thùy Dung