Khắc phục tình trạng thiếu cát xây dựng cao tốc vùng ĐBSCL

TMO - Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có 4 công trình giao thông trọng điểm quốc gia với tổng chiều dài 355km, nhu cầu cát lấp nền khoảng 53,68 triệu m3 nhưng đến nay cát về công trình còn chậm.

Theo Bộ Giao thông Vận tải, vùng đồng bằng sông Cửu Long đang triển khai 4 dự án cao tốc (Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Cần Thơ - Cà Mau; Dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng; Dự án cao tốc Cao Lãnh - An Hữu và Cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh) với chiều dài 355 km, với tổng lượng cát phục vụ xây dựng hơn 53 triệu m3. Các địa phương có nguồn cát lớn là An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long cam kết cung ứng đủ lượng cát xây dựng các tuyến cao tốc này theo từng năm và đến kết thúc dự án.

Về vật liệu cát, đến thời điểm hiện tại, nguồn cát sông đảm bảo chất lượng cung cấp cho các dự án chủ yếu tại các tỉnh có sông Tiền và sông Hậu đi qua. Trong đó, trữ lượng lớn tập trung tại tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Sóc Trăng. Đối với dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, tổng nhu cầu cát cho dự án khoảng 18,1 triệu m3, trong đó năm 2023 cần 9,1 triệu m3, năm 2024 cần 9 triệu m3. Dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng Tổng nhu cầu cát đắp nền cho dự án khoảng 28,91 triệu m3, trong đó năm 2023 cần 6,8 triệu m3, năm 2024 cần 13,16 triệu m3, năm 2025 cần 8,95 triệu m3.

Tại dự án cao tốc Cao Lãnh - An Hữu được chia làm hai dự án thành phần. Dự án thành phần 1 qua Đồng Tháp, dài 16km; dự án thành phần 2 qua Tiền Giang, dài 11,43 km. Tổng nhu cầu cát của hai dự án khoảng 3,58 triệu m3. Với án cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh, tổng nhu cầu cát đắp khoảng 3,1 triệu m3, tỉnh Đồng Tháp đã cân đối đủ nguồn cát. 

Nhu cầu cát lấp nền cho các dự án cao tốc thuộc khu vực ĐBSCL là hơn 53 triệu m3 nhưng đến nay cát về công trình còn chậm. 

Tuy nhiên, tại tuyến cao tốc Bắc-Nam phía Đông đoạn Cần Thơ-Cà Mau có chiều dài hơn 110km, theo thống kê cần 18,1 triệu m3 nhưng đến nay cát về công trình còn chậm, thiếu nguồn cát đã làm hạn chế tiến độ thi công trong thời điểm hiện tại. Công tác phối hợp giữa 3 tỉnh An Giang, Hậu Giang và Cần Thơ trong thủ tục giao mỏ chưa được thống nhất nên tuyến cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng vẫn chậm.

Theo báo cáo của Bộ GTVT, khó khăn lớn nhất hiện nay trong việc bảo đảm tiến độ các dự án cao tốc ở đồng bằng sông Cửu Long là thiếu vật liệu đắp nền. Mặc dù trữ lượng cát đắp nền đủ đáp ứng nhu cầu cho các dự án, Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với Bộ GTVT làm việc với các địa phương và có các văn bản hướng dẫn nhưng việc triển khai các thủ tục nâng công suất mỏ đang khai thác, giao mỏ mới cho nhà thầu theo cơ chế đặc thù của các địa phương còn chậm; việc cung cấp cát của các chủ mỏ còn chậm, chưa đáp ứng tiến độ yêu cầu; các tỉnh chưa xác định được đủ nguồn cung cấp…Nhiều địa phương còn chậm trong thăm dò, cấp phép khai thác do còn e ngại vấn đề sạt lở vì chưa có đánh giá tác động môi trường cụ thể, chi tiết; sự phối hợp giữa các bộ ngành, địa phương trong khai thác cát chưa đồng bộ, chặt chẽ…

UBND tỉnh Đồng Tháp cho biết, từ trước nay, các địa phương khai thác cát thực hiện theo Luật Khoáng sản. Nay có cơ chế giao mỏ cho nhà thầu khai thác, địa phương có nhiều băn khoăn, đặc biệt trong việc kiểm soát. Còn tại tỉnh An Giang, vướng mắc lớn nhất trong cơ chế giao mỏ cho nhà thầu là khả năng, kinh nghiệm khai thác, để không ảnh hưởng đến môi trường, gây sạt lở. Đối với hạ lưu nhánh sông Hậu, sau khi lấy cát thì không bồi lắng được bao nhiêu. Do vậy, An Giang đề nghị Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan thành lập tổ liên ngành cùng với các địa phương đánh giá tác động môi trường

Trước kiến nghị của các địa phương, tại buổi làm việc với lãnh đạo các tỉnh, thành phố vùng đồng bằng sông Cửu Long để giải quyết khó khăn về nguồn cát phục vụ xây dựng các công trình giao thông trọng điểm của vùng, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng cần xây dựng hệ thống quan trắc, đánh giá tác động môi trường tổng thể làm cơ sở cấp phép khai thác mỏ; nhà thầu nhận mỏ có thể hợp tác doanh nghiệp có uy tín, kinh nghiệm khai thác và chịu trách nhiệm toàn diện đối với việc sử dụng nguồn vật liệu được khai thác đúng mục đích; xem xét phương án sử dụng nguồn vật liệu san lấp từ các dự án nạo vét, khơi thông luồng lạch phục vụ cho dự án cao tốc trên cơ sở đánh giá tác động môi trường kỹ càng; lập tổ giám sát liên ngành đối với các mỏ phục vụ dự án cao tốc trọng điểm quốc gia không để thất thoát ra bên ngoài…

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp thực hiện đúng chỉ tiêu bảo đảm nguồn vật liệu san lấp cho các dự án cao tốc, ưu tiên theo tiến độ. 

Để thực hiện đúng chỉ tiêu bảo đảm nguồn vật liệu san lấp cho các dự án cao tốc, ưu tiên theo tiến độ, Phó Thủ tướng yêu cầu các sở: TN&MT, Xây dựng, GTVT phải làm tốt hơn nữa vai trò tham mưu cho lãnh đạo địa phương khi vận dụng cơ chế đặc thù trong cấp phép, gia hạn, nâng công suất khai thác mỏ, trong đó có những mỏ đã hết hạn nhưng trữ lượng vẫn còn hoặc quy hoạch mỏ đã hết hạn. Trữ lượng các mỏ không thiếu nhưng các địa phương, nhà thầu đang thiếu sự phối hợp, chưa hiểu cặn kẽ, đầy đủ quy định pháp lý, chưa đủ năng lực đánh giá tác động môi trường đối với những mỏ lớn để đưa ra phương án khai thác phù hợp, bảo vệ môi trường, chống sạt lở.

Phó Thủ tướng yêu cầu trong tháng 9/2023, các địa phương phải hoàn thành thủ tục, đưa những mỏ mới vào hoạt động cũng như gia hạn, nâng công suất các mỏ hiện có hoặc đã hết hạn nhưng trữ lượng vẫn còn. Bên cạnh đó, tất cả mỏ khai thác vật liệu phục vụ dự án cao tốc trọng điểm quốc gia phải hoàn thiện thủ tục theo cơ chế đặc thù trong năm 2023 theo đúng Nghị quyết của Quốc hội.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ TN&MT, tỉnh An Giang có ngay báo cáo về hoạt động quản lý, khai thác, sử dụng vật liệu san lấp trên địa bàn, trong đó xác định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý, vi phạm doanh nghiệp để xử lý, nhưng không làm cản trở việc đưa nguồn vật liệu san lấp phục vụ các dự án cao tốc. Đối với đề xuất khai thác vật liệu san lấp thu hồi từ các dự án nạo vét luồng lạch, từ các cù lao, cồn cát giữa sông, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu đánh giá tác động môi trường hết sức kỹ lưỡng.

Đồng bằng sông Cửu Long là khu vực nước sông lên xuống theo mùa, cần phải đánh giá lại cao độ của các dự án và vấn đề liên quan đến thoát lũ. Nếu tính toán, đánh giá sai thì những con đường sẽ trở thành đê chắn nước gây ngập úng cho thành phố, địa phương, ảnh hưởng đến sinh thái cũng như chất lượng của công trình. Do đó, các dự án cao tốc ở Đồng bằng sông Cửu Long cần lưu ý các vấn đề liên quan đến thiết kế, dòng chảy và biến đổi khí hậu. Bộ Giao thông Vận tải cần đánh giá lại cao độ, khả năng thoát lũ của công trình và yêu cầu đơn vị tư vấn phải chịu trách nhiệm đến cùng đối với vấn về này.

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo Bộ GTVT, các nhà thầu phải rà soát lại tiến độ các dự án cao tốc để phối hợp với Bộ TN&MT, các địa phương để điều phối hiệu quả hoạt động cung cấp vật liệu; thành lập tổ công tác kỹ thuật với sự tham gia của lãnh đạo Bộ GTVT, Bộ TN&MT, các địa phương để giải quyết những vấn đề vướng mắc pháp lý, thực hiện điều tra, khảo sát những mỏ cát mới, khu vực có tiềm năng để đưa vào quy hoạch… 

Đức Bình