Hiệu quả từ mô hình trồng xen canh dưới tán điều

TMO - Bình Phước là địa phương có diện tích trồng cây điều lớn nhất cả nước. Những năm qua, người dân áp dụng phương pháp trồng xen canh một số loại cây trồng dưới tán điều mang lại hiệu quả kinh tế. 

Hiện nay diện tích điều trên địa bàn tỉnh Bình Phước duy trì khoảng 152.000 ha, chiếm 50% diện tích cây điều của cả nước, chiếm hơn 30% tổng diện tích cây lâu năm và trên 33% tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp của toàn tỉnh; trong đó, diện tích trồng điều của các hộ dân người đồng bào dân tộc thiểu số khoảng 50.000 ha.  

Tuy nhiên, việc phát triển ngành điều còn một số nhiều tồn tại, hạn chế. Trong đó, nhiều diện tích điều trồng chưa theo quy hoạch, vẫn mang tính tự phát, phân tán. Tỷ lệ hộ canh tác điều quảng canh bằng các giống điều cũ khá phổ biến, số hộ trồng điều thâm canh chưa nhiều. Vì thế, hiệu quả kinh tế từ cây điều mang lại chưa cao. Đa số cây điều được trồng độc canh, năng suất còn hạn chế, tỷ lệ thiệt hại, rủi ro cao khi dịch bệnh phát sinh hoặc khi có biến động về giá thị trường.

Liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị còn hạn chế, chủ yếu thực hiện ở một số ít vùng trồng tập trung. Đa số người trồng điều và các nhà máy chế biến chưa ký kết được hợp đồng tiêu thụ sản phẩm, dẫn đến tình trạng tranh mua, tranh bán và thiếu chủ động nguồn nguyên liệu cung cấp cho các nhà máy chế biến trên địa bàn. Bên cạnh đó, những năm gần đây, thời tiết bất thường khiến mưa trái mùa, lốc xoáy xảy ra, các loại sâu bệnh phát sinh gây hại khiến năng suất, chất lượng sản phẩm giảm sút. Hiệu quả kinh tế từ cây điều mang lại chưa cao và có sự chệnh lệch lớn giữa các địa phương. Mặt khác, cây điều trên địa bàn tỉnh khó cạnh tranh với một số cây trồng khác có hiệu quả kinh tế cao hơn như: Cà phê, hồ tiêu, cao su, cây ăn trái...

Để cải thiện hiệu quả sản xuất từ cây điều, việc trồng xen canh, chăn nuôi dưới tán là một giải pháp thích hợp giúp tận dụng khoảng trống bên dưới tán điều; tăng thu nhập trên cùng một diện tích, giúp tăng khả năng cạnh tranh với những cây trồng khác, góp phần đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, giảm rủi ro do biến động giá cả và dịch hại so với hệ thống trồng độc canh... Thời gian qua, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã mạnh dạn trồng cacao xen dưới tán cây điều, càphê nhằm tăng thêm hiệu quả kinh tế trên một đơn vị diện tích.

Người dân tại xã Minh Hưng huyện Bù Đăng thu hoạch ca cao trong vườn điều. Ảnh: BBP.   

Điển hình như mô hình trồng xen ca cao dưới tán điều của các hộ sản xuất tại xã Minh Hưng, huyện Bù Đăng. Với diện tích 4,5ha, hộ sản xuất đã trồng xen ca cao dưới tán điều. Mỗi năm vườn điều cho sản lượng khoảng 10 tấn hạt, thu nhập 200 triệu đồng. Ngoài ra, dưới tán điều trồng xen hơn 1.000 cây ca cao, cho thu nhập hơn 150 triệu đồng. Đối với mô hình trồng xen cây cà phê tại xã Tân Phước, huyện Đồng Phú: Với khoảng 2ha trung bình mỗi năm cây điều cho năng suất 2-2,5 tấn/ha, cây cà phê năng suất 3 tấn/ha, ước tính mỗi năm mô hình cho thu nhập trên 100 triệu đồng. 

Nhiều hộ sản xuất tại xã Đức Liễu (huyện Bù Đăng) bắt đầu trồng xen cây cacao dưới tán cây điều có diện tích 2,5ha từ năm 2006. Trong vụ sản xuất năm 2023, diện tích trồng cacao xen trong vườn điều thu hoạch hơn 2 tấn hạt. Trong khi đó, cây điều cho thu hoạch 4 tấn hạt tươi. Việc trồng xen đã giúp nguồn thu của các hộ sản xuất này tăng lên so với lúc chỉ chuyên canh cây điều. Cây phát triển tốt dưới tán cây điều. Việc chăm sóc cây này cũng không đòi hỏi nhiều về kỹ thuật, tuy nhiên phải tỉa cành, bón phân, làm trái đúng thời điểm mới đạt năng suất cao.  

Thông tin từ Phòng NN&PTNT huyện Bù Đăng, diện tích trồng cacao trên địa bàn huyện hơn 82ha, năng suất 1,7 tấn/ha. Nhiều năm qua, một số người dân trên địa bàn đã mạnh dạn trồng xen cây cacao dưới tán điều, xen với cà phê. 

Tỉnh Bình Phước còn có 76 công trình thủy lợi lớn, vừa và nhỏ, hệ thống sông, suối khá dày đặc hệ thống hồ chứa nhiều với trữ lượng nước khá dồi dào, nhất là hồ Thác Mơ, hồ Cần Đơn, hồ Srok Phu Miêng…Với những lợi thế về thích nghi của cây cacao, quỹ đất trồng xen canh phong phú, khả năng đáp ứng nguồn nước phục vụ tưới tiêu dồi dào sẽ giúp các hộ sản xuất tại các địa phương trên địa bàn tỉnh Bình Phước có thể mở rộng phát triển diện tích cây cacao trồng xen canh mang lại nguồn thu nhập thêm. 

Trước đó, tháng 5/2023, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 775/QĐ-UBND phê duyệt dự án trồng xen canh, chăn nuôi dưới tán điều giai đoạn 2023-2025. Theo đó, dự án phấn đấu đến năm 2025, tổng diện tích xen canh/đa canh dưới tán điều toàn tỉnh là 10.000ha như Nghị quyết số 11/NQ-TU đã đề ra. Trong đó, huyện Bù Đăng 8.000ha, huyện Bù Gia Mập 1.000ha, các huyện, thị xã, thành phố còn lại 1.000ha. Các loại cây trồng xác định trồng xen canh/đa canh dưới tán điều gồm: Cà phê, ca cao, cây dược liệu; các loại vật nuôi dưới tán điều: Gà, vịt, dê.

Đến năm 2030, nâng diện tích xen canh/đa canh dưới tán điều toàn tỉnh lên 5.000ha, tương ứng lũy kế là 15.000ha. Trong đó, huyện Bù Đăng 10.000ha, huyện Bù Gia Mập 3.000ha, các huyện, thị xã, thành phố còn lại 2.000ha. Các loại cây trồng xác định trồng xen canh/đa canh dưới tán điều gồm: Cà phê, ca cao, cây dược liệu; các loại vật nuôi dưới tán điều: Gà, vịt, dê. Dự án tập trung vào đối tượng là các tổ chức, cá nhân trồng xen canh/đa canh, chăn nuôi dưới tán điều. Cùng với đó, thực hiện triển khai tại 11 huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh.

UBND tỉnh giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là cơ quan chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố tổ chức triển khai dự án này trên địa bàn tỉnh; xây dựng và thực hiện các chương trình, nội dung dự án theo quy định; xây dựng các mô hình xen canh, chăn nuôi dưới tán điều, mô hình liên kết sản xuất để phát triển bền vững; tổng hợp, theo dõi, kiểm tra, đôn đốc quá trình triển khai thực hiện.

Thanh Hương