Giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất vật liệu xây dựng

TMO - Các chuyên gia nhận định, sản xuất vật liệu xây dựng như xi măng, thép và nhựa là những ngành có lượng phát thải khí nhà kính lớn ở Việt Nam. Do đó, “xanh hóa” quy trình sản xuất nguồn vật liệu trên được đánh giá là sẽ góp phần phát huy lợi thế cạnh tranh của ngành và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, nhất là hạn chế phát thải khí nhà kính. 

Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường (Bộ Xây dựng) cho biết, có 2 nhóm đối tượng phát sinh lượng khí nhà kính lớn nhất trong ngành xây dựng là sản xuất vật liệu xây dựng (phát thải trực tiếp và gián tiếp) và vận hành tòa nhà (chủ yếu là phát thải gián tiếp). Hiện phát thải khí nhà kính từ ngành sản xuất vật liệu xây dựng dự báo vẫn tiếp tục gia tăng. Sản xuất xi măng và sản xuất thép sử dụng nhiều năng lượng và nhiên liệu hóa thạch, là nguồn phát thải trực tiếp. Ngoài ra còn phát thải gián tiếp (phát thải từ quá trình sử dụng điện lưới cho các hoạt động sản xuất, thương mại). 

Thời gian qua, Bộ Xây dựng đã thực hiện kiểm kê khí nhà kính cho nhóm ngành vật liệu xây dựng ưu tiên. Trong đó, phát thải khí nhà kính của sản xuất vật liệu xây dựng năm 2015 là 63 triệu tấn CO2 tương đương và vào năm 2020 đã tăng lên 87 triệu tấn CO2 tương đương. Dự báo, phát thải khí nhà kính từ ngành sản xuất vật liệu xây dựng đến năm 2030 là 125 triệu tấn CO2 tương đương và lên đến 148 triệu tấn CO2 tương đương vào năm 2050, gấp 2,3 lần so với năm 2015.

Hệ số phát thải cho thấy ngành công nghiệp xây dựng có mức phát thải khí nhà kính rất cao. Do đó, Nhà nước cần xây dựng những chiến lược, chính sách đối với việc thay thế năng lượng các- bon sử dụng cho các tòa nhà, công trình. Điều này sẽ giúp giảm thiểu các nguồn phát thải khí nhà kính, đặc biệt là quá trình sản xuất vật liệu xây dựng trong thi công. 

Sản xuất xi măng, thép và nhựa là những ngành có lượng phát thải khí nhà kính lớn ở Việt Nam, là những đối tượng yêu cầu cần được kiểm kê khí nhà kính từ năm 2024. 

Thông tin từ Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, tình trạng phát thải khí nhà kính với quy mô công nghệ 86 dây chuyền xi măng sử dụng công nghệ lò quay như hiện nay sẽ tiêu thụ trung bình hơn 800 kcal/kg clinker nhiệt năng, mức tiêu tốn điện năng chiếm khoảng 20-30% lượng điện trong 23 dây chuyền sản xuất… gây tiêu hao nhiên liệu, điện năng và nhiệt năng. Ngành công nghiệp thép cũng là ngành công nghiệp tiêu thụ năng lượng lớn, tiêu thụ năng lượng của ngành thép ngày càng tăng, chiếm xấp xỉ 5,2% tổng tiêu thụ năng lượng của ngành công nghiệp với tổng phát thải khí nhà kính là 12,7 triệu tấn CO2 tương đương vào năm 2016 (theo nguồn của Bộ TN&MT, 2020).

Hiện nay, ở Việt Nam có 50 cơ sở sản xuất xi măng và 91 cơ sở sản xuất thép đã được ghi nhận phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính. Theo đó, danh sách các doanh nghiệp sẽ được cập nhật 2 năm/lần. Mặc dù vậy, ngành xi măng và sản xuất thép là những lĩnh vực được ưu tiên tham gia hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải (ETS). Do đó, đây cũng chính là 2 ngành quan trọng cần thực hiện các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính của quốc gia.

Bộ Xây dựng cho biết, tại Nghị định 06, Chính phủ đã giao chỉ tiêu cho 5 Bộ với tổng mức hạn ngạch phải giảm phát thải 563,8 triệu tấn CO2 đến năm 2030, trong đó Bộ Xây dựng là 74,3 triệu tấn CO2. Bộ Xây dựng xác định, sản xuất xi măng là lĩnh vực phát thải nhiều nhất, chiếm đến 70% tổng lượng phát thải trong lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng. Tại Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 thực hiện cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị các bên liên quan tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc lần thứ 26 (COP26).

"Xanh hóa" trong sản xuất với việc hiện đại hóa dây chuyền góp phần giảm phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực sản xuất xi măng. Ảnh: DL. 

Giảm phát thải khí nhà kính đổi với nhóm sản xuất vật liệu xây dựng đặc biệt là xi măng là tối ưu hoá quá trình đốt clinker, giảm tổn thất nhiệt; sử dụng máy nghiền đứng trong sản xuất xi măng; thu hồi nhiệt thải từ quá trình sản xuất xi măng; nghiền tro bay thay thế clinker trong xi măng; nghiền Puzolan thay thế clinker trong xi măng; nghiền đá vôi thay thế clinker trong xi măng; nghiền xỉ lò thay thế clinker trong xi măng; áp dụng công nghệ CCS trong sản xuất xi măng.

Đồng thời, khai thác sử dụng tài nguyên khoáng sản có hiệu quả, tận dụng tối đa các loại chất thải là nguyên liệu, phụ gia cho sản xuất; Tăng cường bảo vệ môi trường bằng hình thức chuyển đổi cách thức lọc bụi, kiểm tra giám sát các cơ sở sản xuất đáp ứng yêu cầu về môi trường và sử dụng thiết bị giám sát nồng độ bụi có kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý môi trường. 

Theo các chuyên gia, một trong những giải pháp hiệu quả nhằm hạn chế tối đa giảm phát thải chính là việc sử dụng vật liệu xanh. Theo đó, các công trình xây dựng sử dụng vật liệu xanh có thể tiết giảm lên đến 50% khí thải nhà kính. Vật liệu xây dựng xanh là các loại vật liệu được sản xuất và sử dụng mà không gây ra tác hại đến môi trường, có khả năng tái chế hoặc tự phân hủy. Vì thế, trong suốt vòng đời từ khi sản xuất cho đến khi hết hạn sử dụng, các vật liệu xây dựng xanh không tạo ra bất kỳ tác động tiêu cực nào đến môi trường sống.

Sử dụng vật liệu xây dựng xanh góp phần làm giảm tình trạng ô nhiễm môi trường đang diễn ra trên toàn cầu. Vì thế, loại vật liệu này đang dần trở thành xu hướng và được dự báo có thể sẽ thay thế hẳn các vật liệu khác trong tương lai.  Do đó, loại vật liệu này đang dần trở thành xu hướng và được dự báo có thể sẽ thay thế hẳn các vật liệu khác trong tương lai, hiện vật liệu xanh cũng đang được khuyến khích sử dụng trên toàn thế giới và cả ở Việt Nam. 

Để thúc đẩy phát triển sản xuất, sử dụng vật liệu xây dựng phát thải thấp và hiệu quả năng lượng, các chuyên gia kiến nghị Chính phủ cần tiếp tục ban hành, rà soát, sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách ưu đãi cho các công trình sử dụng vật liệu xây dựng xanh; có chế tài xử lý các trường hợp vi phạm việc thực hiện các chủ trương, cơ chế, chính sách đã ban hành; đẩy mạnh truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cho cộng đồng để thay đổi thói quen trong việc sử dụng vật liệu xây dựng.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng cần tiếp tục đổi mới công nghệ, thiết bị..., nâng cao chất lượng, giảm giá thành sản phẩm, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm vật liệu xây dựng xanh. Đồng thời, các chủ thầu xây dựng, các nhà đầu tư nên ưu tiên lựa chọn các loại vật liệu xây dựng xanh an toàn, bền vững, thân thiện với môi trường dưới đây để chung tay giảm phát thải trong lĩnh vực xây dựng. Việc giảm phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực sản xuất được kỳ vọng sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ cacbon thấp, chuyển đổi năng lượng xanh và phát triển thị trường cacbon trong nước và các mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Hải Minh