TMO - Là địa phương có nhiều dư địa để phát triển ngành nông nghiệp, những năm qua tỉnh Điện Biên đang đẩy mạnh tái cơ cấu cây trồng, vật nuôi, theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển sản phẩm chủ lực gắn với thị trường. Nhờ đó, thu nhập người dân ngày càng cải thiện, góp phần thúc đẩy kinh tế khu vực.

Trong những năm qua, tỉnh Điện Biên đã chú trọng lựa chọn các cây trồng, vật nuôi chủ lực phù hợp với điều kiện tự nhiên như lúa đặc sản, cà phê, mắc ca, chăn nuôi đại gia súc… Đồng thời, việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất dốc, liên kết chuỗi giá trị với doanh nghiệp cũng được đẩy mạnh.

Nhiều mô hình sản xuất theo hướng hàng hóa đã hình thành, góp phần tăng năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm nông nghiệp. Nhờ đó, thu nhập của người dân vùng nông thôn từng bước được cải thiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp đang trở thành nền tảng quan trọng giúp Điện Biên phát triển kinh tế nông thôn theo hướng hiện đại, hiệu quả. Giai đoạn 2022 - 2025, trong khi tỉnh phải điều chỉnh giảm quy mô các dự án trồng mắc ca và nhiều địa phương gặp khó khăn trong quản lý vườn cây hiện có thì các xã: Tuần Giáo, Quài Tở, Mường Mùn, Pú Nhung và Chiềng Sinh lại tiên phong phát triển vùng mắc ca mới với diện tích hơn 7.000ha.

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, tinh thần quyết liệt của cấp ủy, chính quyền và đặc biệt là niềm tin, sự đồng thuận của người dân, đến nay toàn bộ diện tích cây mắc ca đang sinh trưởng tốt, một số diện tích đã cho quả bói. Các địa phương này đã xác định mắc ca là cây trồng chủ lực trong chiến lược tái cơ cấu nông nghiệp. Để tạo sự đồng thuận trong nhân dân, các xã tổ chức nhiều cuộc đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, chính quyền với người dân.

Bên cạnh đó, UBND các xã đã xây dựng kế hoạch tiếp xúc, đối thoại tại 100% bản có dự kiến trồng mắc ca. Tại các buổi gặp gỡ, lãnh đạo xã thông tin rõ về định hướng phát triển cây mắc ca, chính sách hỗ trợ giống, phân bón, tập huấn kỹ thuật, đồng thời lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của người dân. Song song với hoạt động đối thoại, các xã thành lập tổ công nghệ số cộng đồng và các tổ hợp tác tại bản, nhóm dân cư.

Thông qua sự phối hợp nhịp nhàng giữa các tổ, công tác tuyên truyền, hướng dẫn, đôn đốc người dân trồng, chăm sóc và bảo vệ mắc ca được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Nhờ vậy, chỉ trong thời gian ngắn, chủ trương chuyển đổi cây trồng đã được người dân tích cực hưởng ứng và tự nguyện đăng ký tham gia.

Cây mắc ca mang lại thu nhập khá cho người dân Điện Biên.

Với cách làm bài bản, đồng bộ và hiệu quả, diện tích mắc ca tại các xã: Tuần Giáo, Quài Tở, Mường Mùn, Pú Nhung và Chiềng Sinh tăng nhanh qua từng năm. Cụ thể, năm 2022 trồng mới 150ha; năm 2023 gần 1.700ha; năm 2024 là 3.300ha và năm 2025 trồng mới trên 2.168ha. Tính đến nay, tổng diện tích mắc ca tại các xã trên đã vượt 8.000ha, tạo thành vùng sản xuất tập trung mắc ca lớn nhất tỉnh. Nhận thấy hiệu quả kinh tế từ các loại cây trồng truyền thống như: Ngô, lúa nương, sắn ngày càng suy giảm, từ năm 2024 xã Pu Nhi đã chủ động phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường triển khai mô hình điểm trồng cà phê. Đồng thời, xã sử dụng nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia để chuyển đổi diện tích nương kém hiệu quả sang trồng cây cà phê.

Để việc triển khai diễn ra thuận lợi và hiệu quả, UBND xã Pu Nhi đã tổ chức đoàn công tác gồm cán bộ và người dân đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm tại những vùng trồng cà phê trọng điểm như xã Mường Ảng, Quài Tở. Xã thành lập các tổ công tác đến các thôn, bản tuyên truyền, vận động bà con mạnh dạn chuyển đổi đất canh tác lúa nương kém năng suất sang trồng cà phê. Đến nay toàn xã đã hình thành được gần 50ha cà phê, tạo bước khởi đầu đầy triển vọng trong hành trình xây dựng vùng chuyên canh cây trồng mới.

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng không chỉ là quyết tâm từ cấp ủy, chính quyền mà cần cả tinh thần chủ động, đổi mới tư duy sản xuất của chính người dân. Trên địa bàn tỉnh, ngày càng nhiều hộ mạnh dạn từ bỏ cây ngô, lúa nương kém hiệu quả để chuyển sang trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao như quế, cà phê, mắc ca.

Quế cũng là một trong số nông sản được người dân Điện Biên lựa chọn để chuyển đổi cây trồng.

Theo chia sẻ của người dân bản Huổi Lanh, xã Mường Toong, người dân đã tiên phong chuyển đổi 1ha đất nương sang trồng quế. Những ngày đầu không tránh khỏi khó khăn nhưng họ luôn nhận được sự đồng hành sát sao từ cán bộ khuyến nông xã về kỹ thuật trồng, chăm sóc. Đặc biệt, trong thời gian cây quế chưa khép tán, người dân được tư vấn trồng xen ngô để tận dụng diện tích và tăng thu nhập. Hiện nay, vườn quế đã phát triển xanh tốt. Năm 2025, thấy xã triển khai dự án trồng cà phê, họ tiếp tục chuyển đổi thêm diện tích nương sang trồng cà phê. Nhờ đó, chỉ trong hai năm 2024 - 2025, bản Huổi Lanh đã có trên 13ha quế, mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho người dân nơi đây.

Sau nhiều năm tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị, toàn tỉnh đã hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp thay thế dần diện tích cây trồng truyền thống (ngô, sắn, lúa nương).

Tính đến hết năm 2024, toàn tỉnh có 5.022ha cao su đang khai thác, sản lượng mủ ước đạt 5.482,92 tấn/năm; 628,98ha chè cho sản lượng 198 tấn chè búp tươi; 4.540,75ha cà phê với sản lượng cà phê nhân khoảng 5.713,71 tấn; diện tích mắc ca đạt 10.731,08ha, sản lượng thu hoạch ước đạt 1.416,51 tấn quả tươi.

Với tiềm năng, lợi thế về đất đai và khí hậu, Điện Biên là một trong những tỉnh được phê duyệt Quy hoạch phát triển cây mắc ca vùng Tây Bắc và Tây Nguyên đến năm 2020, tiềm năng phát triển đến năm 2030. Đến nay, Điện Biên đã trở thành vùng trọng điểm trồng mắc ca lớn nhất nhì khu vực Tây Bắc với gần 7.200 ha.

Thực hiện Đề án tái cơ cấu nông nghiệp, mỗi địa phương trong tỉnh đã tập trung vào chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với lợi thế địa bàn, nhu cầu thị trường và điều kiện biến đổi khí hậu. Riêng năm 2024, trong lĩnh vực trồng trọt, toàn tỉnh Điện Biên đã chuyển đổi hơn 2.600ha sản xuất lúa, ngô kém hiệu quả sang các loại cây trồng khác.

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở Điện Biên không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là định hướng lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện đời sống nông dân và phát triển nông thôn. Trong thời gian tới, Điện Biên tiếp tục nhân rộng mô hình hiệu quả, hỗ trợ người dân chuyển đổi sản xuất và tăng cường liên kết với doanh nghiệp để nông nghiệp thực sự trở thành trụ đỡ vững chắc cho nền kinh tế địa phương.

Minh Tuấn