Đề xuất mở rộng diện tích triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao

TMO - Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kết quả bước đầu mô hình canh tác lúa chất lượng cao phát thải thấp mang lại những lợi ích rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường. Với những kết quả tích cực này, các mô hình thí điểm đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ nông dân và hợp tác xã trong khu vực, hướng tới mở rộng diện tích gieo trồng trong năm 2025.

Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 12 tỉnh, thành phố trong vùng “Đề án phát triển bền vững 1 triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” đều đăng ký tham gia với tổng diện tích là 1.015 nghìn ha, đã triển khai 7 mô hình điểm tại 5 tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp và Cần Thơ.  Qua hơn một năm triển khai, Đề án 1 triệu ha lúa đã từng bước khẳng định tính đúng đắn, cần thiết và bước đầu mang lại những kết quả rất đáng ghi nhận trong việc chuyển đổi nền nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Theo Lãnh đạo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), thói quen trong sản xuất lúa gạo của nông dân đã dần thay đổi theo hướng tăng giá trị, giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Đề án đã được các tổ chức quốc tế, các đối tác phát triển quan tâm, đồng hành, hỗ trợ về kỹ thuật, tín dụng và phát triển thị trường.

Các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân đã chú trọng hơn đến liên kết sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, chuyển đổi sang quy trình canh tác bền vững như: quản lý nước tưới tiên tiến, sử dụng phân bón hợp lý, xử lý rơm rạ… và được áp dụng ngày càng rộng rãi, đóng góp tích cực vào tăng trưởng của ngành và của các địa phương, hướng tới mục tiêu xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam gắn với chất lượng cao, phát thải thấp và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả bước đầu, việc triển khai Đề án vẫn còn những khó khăn, thách thức.

Đơn cử như việc triển khai đề án ở một số địa phương còn chậm, lúng túng; liên kết sản xuất bước đầu đã được hình thành nhưng còn yếu; người dân tham gia đề án chưa chủ động, vẫn còn tâm lý trông chờ vào sự hỗ trợ; vốn đầu tư cho đề án, đặc biệt là các dự án vay vốn từ Ngân hàng Thế giới WB và Quỹ Tài chính carbon chuyển đổi (TCAF) chậm được huy động và chưa hoàn thành các thủ tục theo quy định...

Thành phố Cần Thơ có diện tích đất trồng lúa hơn 70.000 ha. Thành phố tham gia Đề án 1 triệu ha lúa với 48.000 ha trên địa bàn 3 huyện Thới Lai, Cờ Đỏ và Vĩnh Thạnh với 192 cánh đồng (ô thửa) ở 26 xã, 40 hợp tác xã. Hầu hết các mô hình đều đều thành công: ứng dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, giảm giống, giảm phân bón, giảm thuốc bảo vệ thực vật, giảm nước tưới, giảm khí phát thải; cây lúa khoẻ, năng suất, chất lượng, lợi nhuận đều tăng. Bên cạnh những kết quả đạt được, Lãnh đạo UBND thành phố Cần Thơ cho biết, trong quá trình thực hiện đề án vẫn còn một số khó khăn như: hệ thống hạ tầng kỹ thuật ở một số khu vực chưa được đầu tư đồng bộ; việc thu gom, vận chuyển rơm rạ chưa đáp ứng nhu cầu; việc liên kết giữa nông dân, hợp tác xã còn hạn chế.

Từ những kết quả đạt được và những khó khăn trong quá trình thực tế triển khai, các địa phương, các chuyên gia, doanh nghiệp, nông dân, hợp tác xã các tỉnh, thành tham gia Đề án 1 triệu lúa đã đề xuất các giải pháp để tiếp tục thực hiện mở rộng Đề án trong năm 2025 và thời gian tới.

Các giải pháp như nâng cao năng lực và tạo cơ chế hỗ trợ để hợp tác xã đóng vai trò trung tâm trong tổ chức sản xuất, thu mua và tiêu thụ sản phẩm; thúc đẩy thị trường tiêu thụ gạo chất lượng cao, phát triển thương hiệu gạo Việt Nam, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân...

Trong năm 2025, dự kiến sẽ áp dụng quy trình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải trên diện tích gần 313.000 ha. 

Mặc dù có nhiều khó khăn thách thức, tuy nhiên nhìn chung, Đề án đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận. Năm 2025 là năm quan trọng, đánh dấu giai đoạn kết thúc của giai đoạn đầu Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 (gọi tắt là Đề án 1 triệu ha lúa).

Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các địa phương hoàn thành các chỉ tiêu đăng ký về diện tích canh tác giảm phát thải, đồng thời tiếp tục quan tâm hỗ trợ triển khai các mô hình canh tác giảm phát thải từ nguồn ngân sách địa phương.

Các doanh nghiệp, hợp tác xã sớm mở rộng diện tích tham gia Đề án 1 triệu ha lúa như mục tiêu đã đăng ký với Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Đề nghị các doanh nghiệp liên kết chặt chẽ với nông dân, hợp tác xã, địa phương để hình thành các chuỗi liên kết bền vững từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến đến xuất khẩu. Các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành cùng các địa phương, các doanh nghiệp, nông dân triển khai đề án.

Các mô hình trong Đề án đã giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2% đến 24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70 kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7,0%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Quan trọng hơn, mô hình đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, với mức giảm trung bình 2,0-12,0 tấn CO2 tương đương/ha. Đặc biệt, toàn bộ sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đồng/kg thóc, tạo động lực mạnh mẽ cho nông dân tham gia.

Với những kết quả tích cực này, các mô hình thí điểm đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ nông dân và hợp tác xã trong khu vực. Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thống nhất chủ trương với các địa phương tiếp tục nhân rộng mô hình trên toàn bộ 12 tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Dự kiến, trong năm 2025 sẽ áp dụng quy trình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải trên diện tích đạt 312.743 ha. Để thực hiện mục tiêu đề ra, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đề nghị các địa phương khẩn trương phê duyệt đề án, dự án của tỉnh, thành kèm theo các chính sách hỗ trợ theo thẩm quyền và khả năng của địa phương để hỗ trợ nông dân.

Thu Thảo