Chủ động phương án bảo đảm an ninh nguồn nước phục vụ sản xuất, dân sinh

TMO - UBND TP.HCM đã phê duyệt "Phương án phát triển thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp trên địa bàn TP.HCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", trong đó, đặc biệt chú trọng đến bảo đảm nguồn nước phát triển nông nghiệp, phục vụ dân sinh. 

Hiện ngành thủy lợi TP.HCM đã và đang xây dựng khoảng 45 hệ thống công trình thủy lợi (chưa kể có khoảng 600 hạng mục công trình bờ bao phòng, chống triều cường kết hợp giao thông nông thôn đã được TP.HCM đầu tư các năm qua), với khoảng 2.000km đê bao, bờ bao lớn, nhỏ ven các sông, kênh, rạch, kèm theo hơn 900 công trình phụ trợ như cống, đập, trạm bơm...

Các công trình, hệ thống công trình thủy lợi đã và đang xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu phục vụ tưới tiêu, xổ phèn, ngăn mặn cho khoảng 55.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, ngăn lũ, ngăn triều, chống ngập úng cho khoảng 70.000 ha, đầu tư tập trung chủ yếu tại các huyện Củ Chi, Bình Chánh, Hóc Môn, Cần Giờ và các quận vùng ven. Trong đó, có các hệ thống thủy lợi lớn như: kênh Đông Củ Chi, Hóc Môn - Bắc Bình Chánh, Bến Mương - Láng The, bờ hữu ven sông Sài Gòn từ cầu Bến Súc đến sông Vàm Thuật, hệ thống tiêu thoát nước, cải thiện môi trường kênh Tham Lương - Bến Cát - Rạch Nước Lên... Bên cạnh phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, sản xuất muối và phòng, chống cháy rừng, các công trình trên còn bảo đảm cung cấp nước thô 450.000m3/ngày đêm cho nhà máy nước sinh hoạt, đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh và dân sinh.

Công trình thủy lợi kênh Đông (huyện Củ Chi) góp phần đảm bảo sản xuất nông nghiệp. 

Theo UBND TP.HCM, phần lớn các công trình đã đầu tư có tác động tốt, phục vụ hiệu quả cho sản xuất nông nghiệp, tạo điều kiện phát triển các mặt của nông thôn ngoại thành, góp phần tạo nên cơ sở hạ tầng xây dựng nông thôn như: giao thông nội đồng, cải thiện môi trường, môi sinh, giảm nhẹ thiên tai, cấp nước sinh hoạt cho vùng sâu ngoại thành. Thành phố đã nâng cấp Hệ thống công trình thủy lợi kênh Đông Củ Chi đáp ứng mục tiêu cấp nước sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp; 488 công trình thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới...

Hiện thành phố đang tiếp tục triển khai thực hiện đầu tư các dự án, công trình còn lại, gồm: Nâng cấp hệ thống thủy lợi Hóc Môn - Bắc Bình Chánh; các công trình thuộc Tiểu vùng 1 (H.Củ Chi), Tiểu vùng 2 (H.Hóc Môn và Bắc Bình Chánh), Tiểu vùng 3 (Nam Bình Chánh và H.Nhà Bè); các dự án kênh Trung Ương, rạch Cầu Sa, nâng cấp hệ thống Bến Mương - Láng The, nạo vét kênh Địa Phận...

Tuy nhiên, hiện nay thành phố đã đối mặt với các loại hình thiên tai và nguy cơ như bão, áp thấp nhiệt đới, nước biển dâng, nắng nóng, hạn hán, xâm nhập mặn, ngập lụt do mưa lớn, xả lũ, triều cường…Công tác vận hành điều tiết hệ thống công trình thủy lợi cũng gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt trong mùa khô, ngoài việc điều tiết phục vụ tưới tiêu, ngăn mặn công trình còn phải vận hành điều tiết ngăn nguồn thải ô nhiễm. Vì vậy, TP.HCM cho rằng cần rà soát, nghiên cứu, điều chỉnh nhiệm vụ công trình và đầu tư nâng cấp khép kín, hoàn chỉnh các hệ thống công trình thủy lợi, công trình bảo vệ, kiểm soát nguồn nước, cấp, trữ nước, chuyển nước trên địa bàn thành phố, điều này nhằm đáp ứng nhiệm vụ đa mục tiêu của công trình thủy lợi.

UBND TP.HCM đã phê duyệt "Phương án phát triển thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp trên địa bàn TP.HCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" nhằm tiếp tục đồng bộ, phù hợp với Chiến lược thủy lợi Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quy hoạch tổng thể thủy lợi vùng Đông Nam Bộ giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050 thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng; bảo đảm an ninh nguồn nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045...

Ngoài nhiệm vụ cấp nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp, công trình thủy lợi còn đảm nhận nhiệm vụ cung cấp nước cho sinh hoạt của TP.HCM từ nguồn nước hồ Dầu Tiếng (Ảnh minh họa). 

TP.HCM đã đề ra mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là bảo đảm cung cấp nước tưới cho 22.944 ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp, tiêu thoát nước cho diện tích hơn 70.000 ha. Ngoài nhiệm vụ cung cấp nước tưới phục vụ sản xuất nông nghiệp, công trình thủy lợi còn đảm nhận nhiệm vụ cung cấp nước cho sinh hoạt của TP.HCM từ nguồn nước hồ Dầu Tiếng, thông qua hệ thống công trình thủy lợi kênh Đông Củ Chi đến năm 2045 là 1.000.000m3/ngày đêm, phục vụ người dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Theo phương án phát triển thủy lợi đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 thì có 3 tiểu vùng. Tiểu vùng 1 huyện Củ Chi sẽ có 3 nhiệm vụ về hệ thống kênh Đông, hệ thống thủy lợi ven sông Sài Gòn và tiêu thoát nước. Tiểu vùng này dự kiến sẽ có 185 công trình được hoàn thiện xây dựng, với kinh phí gần 14.000 tỷ đồng. Hệ thống kênh Đông sẽ cần nâng cấp hoàn chỉnh hệ thống, đảm bảo cấp nước cho sinh hoạt của TP.HCM từ nguồn nước hồ Dầu Tiếng, thông qua hệ thống công trình thủy lợi kênh Đông Củ Chi đến năm 2045 là 1 triệu m3/ngày đêm. Hệ thống thủy lợi ven sông Sài Gòn sẽ được nâng cấp đảm bảo khả năng cấp nước và tiêu thoát nước, phòng chống lũ và kiểm soát triều cường.

Tiểu vùng 2 là khu vực quận 12, các huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Nhà Bè. Đây là khu vực nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, chủ yếu được cung cấp từ các hệ thống kênh, rạch nội vùng xuất phát từ sông Vàm Cỏ, sông Sài Gòn, rạch Tra. Tiểu vùng này cần nâng cấp hệ thống thủy lợi Hóc Môn - Bắc Bình Chánh bằng việc nạo vét thông thoáng dòng chảy, nâng cấp bờ hai bên kết hợp giao thông nông thôn và bổ sung hoàn chỉnh hệ thống cống, đê bao bảo vệ các khu sản xuất, khu dân cư. Tiểu vùng 2 cần 266 công trình thủy lợi với hơn 9.560 tỷ đồng.

Tiểu vùng 3 là huyện Cần Giờ cần nâng cấp các tuyến kè chống sạt lở, đê bao chống ngập do triều cường, nạo vét các kênh, rạch để tăng khả năng tiêu thoát nước. Đối với khu vực sản xuất muối cần xây dựng hệ thống đê bao bảo vệ vùng sản xuất khi có triều cường và nước dâng do bão. Tiểu vùng 3 cần 101 công trình với gần 2.990 tỷ đồng. Ngoài 3 tiểu vùng này, TP.HCM cũng cần đầu tư 105 công trình thủy lợi nhỏ, thủy lợi nội đồng với gần 450 tỷ đồng trong tương lai.

Theo phương án phát triển thủy lợi này thì một trong những nhiệm vụ quan trọng của thành phố là đảm bảo nước sạch cho nhu cầu sinh hoạt và sản xuất - kinh doanh. Vì vậy, quy hoạch cấp nước thành phố đến năm 2040 và tầm nhìn đến năm 2060 sẽ cần xây dựng hệ thống hồ điều tiết, hồ dự trữ nước thô và các bể chứa nước sạch tại các nhà máy nước. Đồng thời xây dựng phương án xử lý tình huống ảnh hưởng tác động của biến đổi khí hậu, đảm bảo an ninh nguồn nước.

Lê An