Xuất khẩu nông sản cần thích ứng với những quy định mới của EU

TMO - Xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt sang thị trường các nước khu vực Liên minh châu Âu (EU) đang dẫn đầu về tăng trưởng với mức gần 30%. Để duy trì đà tăng trưởng này, doanh nghiệp xuất khẩu nông sản Việt cần nhanh chóng thích ứng trước mỗi quy định mới của thị trường lớn này.

Sau 4 năm thực thi, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) đã mang lại nhiều kết quả tích cực cho sản phẩm của Việt Nam vào thị trường EU. Đây là một trong những Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đầu tiên của Việt Nam, và cũng là FTA thế hệ mới đầu tiên mà EU ký với một nước đang phát triển trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Cụ thể, tỷ trọng hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này là gần 170 tỷ USD, tăng gần 50% so với thời điểm trước EVFTA. Trong đó nông nghiệp là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Nông nghiệp cũng là mặt hàng được hưởng nhiều lợi ích nhất kể từ khi EVFTA có hiệu lực. Nhờ đó kim ngạch thương mại ngành hàng nông sản tăng trưởng mạnh, đóng góp lớn vào tổng kim ngạch thương mại cả nước.

Nhiều mặt hàng quan trọng của Việt Nam xuất khẩu sang EU tiếp tục tăng trưởng mạnh trong năm ngoái, như: Thủy sản tăng gần 30%, rau quả tăng gần 35%, gỗ và sản phẩm gỗ tăng hơn 85%...Theo số liệu từ Bộ Công Thương, tính chung xuất khẩu nông sản sang EU đã tăng trung bình 15% mỗi năm trong 4 năm qua. Đặc biệt, các mặt hàng như gạo ST25, thanh long, và xoài cát Hòa Lộc đã trở thành những sản phẩm được ưa chuộng tại nhiều quốc gia châu Âu.

Không chỉ tận dụng lợi thế từ việc giảm thuế, các doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam còn nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của EU. Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, áp dụng các quy trình kiểm soát chất lượng từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và đóng gói.

Gần đây, các thị trường nhập khẩu nông sản, điển hình như Liên minh châu Âu ngày càng gia tăng thông báo lấy ý kiến thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về việc thay đổi các biện pháp an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS). Đối với thị trường EU, tất cả các lô hàng phải đáp ứng các yêu cầu sản phẩm không được nằm trong danh mục thực vật, sản phẩm thực vật bị cấm hoặc tạm dừng nhập khẩu vào các nước EU; không nhiễm đối tượng kiểm dịch thực vật của EU và hầu như không bị nhiễm các loài dịch hại khác; phải có Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật; vật liệu đóng gói bằng gỗ phải đạt tiêu chuẩn quốc tế về vật liệu đóng gói bằng gỗ (ISPM-15).

Các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản Việt Nam cần chủ động nắm bắt thông tin về kiểm dịch an toàn thực phẩm tại thị trường xuất khẩu để nâng cao chất lượng nông sản. 

Hiện nay việc tăng cường kiểm soát vi sinh vật, kiểm soát mức dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực vật (MRL), kiểm soát thuốc kháng sinh và phụ gia thực phẩm đang được EU áp dụng rất chặt chẽ. Mới đây, EU đã thông báo dự thảo quy định thay đổi mức dư lượng tối đa (MRL) đối với 4 hoạt chất thuốc bảo vệ thực vật, đó là: Zoxamide, Fenbuconazole, Penconazole và Acetamiprid. Sự thay đổi này dự kiến EU sẽ áp dụng từ tháng 2/2025.

Trong 6 tháng đầu năm nay, Việt Nam đã nhận đến 57 cảnh báo; trong khi cả năm 2023, Việt Nam chỉ nhận 67 cảnh báo vi phạm nông sản, thực phẩm từ EU.  Các nhóm sản phẩm bị EU cảnh báo như: thanh long, ớt, quế, đậu bắp, chôm chôm,...; cá, mực, tôm, ếch, ngao...; tinh dầu húng quế, mứt dừa, bánh phở... Bên cạnh đó, hiện Việt Nam đang có các sản phẩm: thanh long chịu tần suất kiểm tra biên giới 30%, ớt 50%, đậu bắp 50%, sầu riêng 10%. 

Trước những dự kiến thay đổi của thị trường nhập khẩu, Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam) cho biết, nếu thị trường quy định mức dư lượng tối đa giảm sâu, đòi hỏi doanh nghiệp phải nắm bắt sớm, phải kiểm soát chặt chẽ sớm. Kiểm soát ngay từ vùng nguyên liệu chứ không phải đến khi quy định có hiệu lực mới bắt đầu quan tâm.

Chẳng hạn như đối với hoạt chất Zoxamide, dự kiến giảm mức dư lượng tối đa với nhóm quả có múi; nhóm hạt (lạc, hạt điều, maca...); nhóm quả lớn, vỏ không ăn được (quả bơ, chuối, xoài, đu đủ, dứa, ổi, sầu riêng và các loại quả khác); nhóm rau tươi hoặc đông lạnh, ớt chuông, đậu bắp, cải bắp: nhóm ngũ cốc (gạo…)… từ 0,02ppm xuống 0,01ppm, giảm 2 lần. Đặc biệt đối với rau diếp, xà lách, cải bó xôi giảm từ 30ppm xuống 0,01ppm, giảm 3.000 lần. Hay hoạt chất Acetamiprid dự kiến giảm đối với các sản phẩm: chuối, dưa chuột, bí xanh, bí ngô, dưa hấu, cải bắp, rau cải bó xôi, cà chua, ớt chuông/ớt ngọt… giảm từ 2,5 đến 80 lần tùy từng sản phẩm.  

Hàng nông sản Việt Nam muốn giữ được thị trường EU thì người sản xuất cần cập nhật và điều chỉnh quy trình sản xuất, kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các mức MRL ở mức thấp (0,01 ppm) để đáp ứng được quy định của EU trong thời gian tới. Không riêng thị trường EU mà nhiều thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) thời gian gần đây đều gia tăng việc thông báo lấy ý kiến các thành viên WTO về việc thay đổi các biện pháp an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS). 

Bất kỳ một thay đổi nào về quy định của thị trường EU cũng đều ảnh hưởng đến sản xuất của những đơn vị định hướng xuất khẩu sang thị trường này. Chính vì vậy sản xuất nông sản nếu muốn xuất khẩu được sang thị trường này phải bám rất sát các thông tin quy định và áp dụng ngay vào quy trình sản xuất.

Không chỉ sản xuất sản phẩm mà bao bì xuất khẩu cũng đòi hỏi phải đáp ứng được các tiêu chuẩn đề ra của EU. Bao bì để xuất khẩu các sản phẩm sang EU phải phù hợp về trọng lượng, an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng và môi trường, chẳng hạn như làm từ nguyên liệu gỗ hoặc thực vật có thể cần kiểm dịch thực vật. Đồng thời, nhãn sản phẩm đóng gói phải chứa thông tin quan trọng đối với người tiêu dùng.

Sản phẩm đóng gói phải đảm bảo đầy đủ thông tin cho cơ quan hải quan và người tiêu dùng cuối cùng. Vùng trồng, vùng nuôi, doanh nghiệp, cơ sở đóng gói, chế biến, hiệp hội, ngành hàng, cơ quan quản lý và địa phương cần tăng cường liên kết theo hướng đồng quản lý an toàn thực phẩm, chất lượng, góp phần chuẩn hóa ngay từ nguyên liệu đầu vào.

Mặc dù các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã dần dần quen với sự khắt khe của thị trường EU và đã có những chuẩn bị để vượt qua được những hàng rào kỹ thuật, tuy nhiên EU biệt chú trọng đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, sản phẩm đạt chuẩn, không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật. Do đó, trước khi xuất khẩu sang EU, các doanh nghiệp tập trung kiểm nghiệm, kiểm soát về dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật để tránh việc hàng sang đến nơi bị phát hiện và phải tiêu hủy hoặc trả về. 

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam cần cập nhật thường xuyên và tuân thủ các quy định của EU. Điều này không chỉ giúp cho nông sản Việt tạo được uy tín mà còn là nền tảng để có thể mở rộng, chinh phục thêm các thị trường xuất khẩu trên thế giới, từ đó nâng cao vị thế cho nông sản Việt. 

Mai Linh