Xây dựng vùng nguyên liệu cà phê xuất khẩu đạt chuẩn

TMO - Đối với ngành hàng cà phê, xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt chuẩn, đó là một trong những khâu cơ bản nhất, thích ứng nhất để thúc đẩy phát triển thương hiệu, giá trị cà phê gia tăng trong thời gian tới.

Theo thống kê Cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), đến cuối năm 2022, diện tích cà phê của Việt Nam đạt khoảng 710,66 nghìn ha, năng suất đạt 28,2 tạ/ha, cho sản lượng hơn 1,84 triệu tấn. Trong đó, 5 tỉnh Tây Nguyên chiếm 91,2% về diện tích và 93,2% về sản lượng cà-phê cả nước. Để nâng cao năng suất và chất lượng cà phê, trong những năm qua các địa phương hướng dẫn người sản xuất cà phê thực hiện theo Quy trình tái canh cà phê vối của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Đối với diện tích cà phê chất lượng cao, cà phê đặc sản đang áp dụng quy trình chăm sóc theo các tiêu chuẩn chứng nhận VietGAP, 4C, Rainforest, Organic. Trong năm 2022 Việt Nam đã xuất khẩu trên 1,77 triệu tấn cà phê mang lại kim ngạch trên 4,05 tỷ USD, cao nhất trong những năm qua. Trong sản lượng cà phê xuất khẩu thì loại cà phê nhân sống Robusta vẫn chiếm tỷ lệ cao nhất với trên 1,5 triệu tấn, kim ngạch trên 3 tỷ USD; cà phê nhân sống Arabica chỉ đạt trên 58 nghìn tấn, kim ngạch trên 253 triệu USD và cà phê chế biến đạt trên 91 nghìn tấn, kim ngạch trên 572 USD. 

Việc nâng cao chất lượng vùng trồng cà phê đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu được Bộ NN&PTNT đẩy mạnh triển khai. 

Mặc dù đã đạt được những thành tựu quan trọng, nhưng ngành cà phê Việt Nam còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức để đạt được mục tiêu sản xuất cà phê bền vững, trong đó nổi bật là vấn đề chất lượng như quản lý sử dụng đầu vào trong canh tác, mở rộng diện tích cà phê có chứng nhận, chế biến cà-phê, xuất khẩu. Giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam thấp hơn trung bình thế giới, nên dù đứng hàng đầu về sản lượng xuất khẩu cà phê, Việt Nam chỉ đứng thứ 10 về giá trị…

Trong đó, tại khu vực Tây Nguyên việc sản xuất cà phê đang gặp khó khăn và thiếu bền vững, quy mô manh mún, nhỏ lẻ, diện tích cà phê già cỗi chiếm tỷ lệ khá cao; kỹ thuật canh tác chưa hợp lý; khâu chế biến, bảo quản thiếu đồng bộ; khâu tiêu thụ, xuất khẩu còn yếu, thiếu liên kết với thị trường tiêu thụ...Nhằm nâng cao chất lượng và giá cà phê xuất khẩu, nâng tầm sản phẩm cà phê Việt Nam trên thị trường thế giới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các địa phương vùng Tây Nguyên đang thực hiện đề án xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt chuẩn thế giới.

Với Đề án xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt chuẩn, sẽ có khoảng 19.700 ha cà phê được triển khai tại 4 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Kon Tum, Đắk Nông. Có 64 hợp tác xã với 5.230 hộ sẽ hưởng thụ từ dự án. Giải pháp xây dựng nguồn nguyên liệu cà phê được kỳ vọng sẽ giúp hạt cà phê Việt Nam thoát được cảnh được mùa mất giá, nâng cao giá trị kể cả ở trong nước và xuất khẩu, xây dựng thành công thương hiệu cà phê Việt chất lượng cao. Việc đầu tư phát triển vùng nguyên liệu cà phê chất lượng cao ở Tây Nguyên sẽ giúp xây dựng được nguồn cà phê chất lượng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho tiêu thụ cả ở nội địa và xuất khẩu.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phê duyệt Đề án thí điểm “Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng”. Giai đoạn I của đề án thực hiện từ năm 2021-2023 được triển khai thí điểm tại 13 tỉnh, thành đã thành lập được 26 tổ khuyến nông cộng đồng thí điểm (với tổng số 168 thành viên) và 562  tổ khuyến nông cộng đồng mở rộng (với tổng số 4.276 thành viên). Ngoài 13 tỉnh tham gia Đề án thí điểm, hiện tại trên cả nước đã có thêm nhiều tỉnh, thành phố đã thành lập các tổ khuyến nông cộng đồng.

Trung tâm Khuyến nông quốc gia đang triển khai thí điểm mô hình Tổ khuyến nông cộng đồng trong xây dựng vùng nguyên liệu cà-phê bền vững ở các tỉnh Tây Nguyên.  Mục tiêu của đề án là củng cố, kiện toàn hệ thống khuyến nông cơ sở theo hướng mở rộng đa chức năng dịch vụ, phục vụ tái cơ cấu ngành và phát triển nông thôn, góp phần củng cố xây dựng thương hiệu khuyến nông Việt Nam, đa dạng các hoạt động khuyến nông phục vụ phát triển vùng nguyên liệu, nâng cao năng suất, chất lượng nông sản…

Theo đánh giá của ngành nông nghiệp các tỉnh Tây Nguyên, mặc dù các Tổ khuyến nông cộng đồng đang triển khai thực hiện thí điểm nhưng đã phát huy được vai trò của mình với đa dạng hoạt động khuyến nông như: Hỗ trợ, tư vấn cho hộ nông dân, hợp tác xã về khuyến nông, về công tác chuyển giao công nghệ; hỗ trợ, tư vấn, vận động thành lập, phát triển hợp tác xã nông nghiệp; hỗ trợ, tư vấn hộ nông dân, hợp tác xã về phát triển thị trường, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị; tư vấn, hướng dẫn chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp…

Đề án xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt chuẩn tại khu vực Tây Nguyên được triển khai nhằm hình thành vùng sản xuất nguyên liệu cà phê quy mô hàng hóa tập trung đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. 

Việt Nam đang là điểm đến của nhiều tập đoàn sản xuất cà phê lớn. Chính vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định cần phải xây dựng vùng nguyên liệu cà phê đạt chuẩn ở các vùng trọng điểm, nhằm đảm bảo yêu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Dự án Đầu tư kết cấu hạ tầng hỗ trợ hợp tác xã phát triển vùng nguyên liệu là dự án thuộc nhóm B, được triển khai tại 11 tỉnh, có tổng mức đầu tư 440 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách nhà nước do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý.

Dự án gồm 5 hợp phần, trong đó, hợp phần 5 là đầu tư kết cấu hạ tầng hỗ trợ hợp tác xã phát triển vùng nguyên liệu cà phê chất lượng cao tại vùng Tây Nguyên được triển khai tại 2 tỉnh Gia Lai và Đak Lak. Dự án sẽ góp phần kết nối hạ tầng giao thông với vùng sản xuất cà phê của các địa phương, các HTX, từ đó giảm chi phí đầu tư trong sản xuất; áp dụng đồng bộ các tiến bộ và khoa học kỹ thuật trong sản xuất cà phê; gia tăng giá trị cho sản phẩm và nâng cao chất lượng cà phê cung ứng ra thị trường.

Các hạng mục của dự án gồm, xây dựng đường giao thông nông thôn loại có tổng chiều dài 27,43km kết nối vùng nguyên liệu: tỉnh Gia Lai đầu tư xây dựng 6 tuyến đường, tổng chiều dài 12,43km, tỉnh Đắk Lắk đầu tư xây dựng 5 tuyến với tổng chiều dài 15km). Cùng với đó, xây dựng mới 3 nhà kho chứa cà phê cho 3 hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, tổng diện tích 1.125m2; xây dựng mới 2 nhà kho kết hợp nhà trưng bày sản phẩm cà phê cho hợp tác xã tại tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk với diện tích 158 m2/nhà. Dự kiến hạng mục đường giao thông sẽ hoàn thành, đưa vào sử dụng trước ngày 31/12/2023; hạng mục công trình nhà kho kết hợp trưng bày sản phẩm sẽ hoàn thành, tổ chức nghiệm thu đưa vào sử dụng trong quý 1/2024. 

Với Hợp phần 5 tại 2 tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk, dự án kỳ vọng sẽ hình thành vùng sản xuất nguyên liệu cà phê quy mô hàng hóa tập trung, hiện đại, ứng dụng công nghệ tiên tiến trên cơ sở liên kết bền vững giữa các hợp tác xã với các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu. Qua đó, thúc đẩy nhanh, hiệu quả và bền vững quá trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới của 2 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk. Đồng thời, phát triển và nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã nông nghiệp trong chuỗi giá trị cà phê. Bên cạnh đó, đáp ứng yêu cầu về mặt chất lượng và giảm giá thành sản phẩm nguyên liệu cà phê phục vụ chế biến và xuất khẩu, tăng thu nhập góp phần cải thiện đời sống của người dân địa phương. 

Hải Bình