Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng hướng tới mục tiêu trở thành Khu dự trữ sinh quyển thế giới

TMO - Khi Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị) được công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn đa dạng cảnh quan, hệ sinh thái, loài và nguồn gen; thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. 

Thường trực Tỉnh ủy Quảng Trị đã đồng ý chủ trương để UBND tỉnh trình hồ sơ đề cử Khu dự trữ sinh quyển (KDTSQ) thế giới Phong Nha-Kẻ Bàng theo đề xuất của Ban Thường vụ Đảng ủy UBND tỉnh. Khi đáp ứng các tiêu chí, Vườn quốc  gia Phong Nha-Kẻ Bàng sẽ được UNESCO xem xét công nhận danh hiệu KDTSQ thế giới trong năm 2026. 

Theo Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, KDTSQ thế giới Phong Nha-Kẻ Bàng được xây dựng có tổng diện tích 515.830ha, quy mô dân số là 159.325 người. Trong đó, vùng lõi 123.326ha, vùng đệm 220.055ha, vùng chuyển tiếp 172.449ha. Vùng lõi là toàn bộ diện tích vùng lõi của Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, thuộc địa phận 5 xã, gồm: Bố Trạch, Kim Điền, Kim Phú, Phong Nha và Thượng Trạch.

Vùng đệm là toàn bộ diện tích vùng đệm của Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, thuộc địa phận 7 xã, gồm: Phong Nha, Thượng Trạch, Dân Hóa, Trường Sơn, Kim Phú, Kim Điền và Bố Trạch. Vùng chuyển tiếp thuộc địa phận của 10 xã, gồm: Tân Thành, Minh Hóa, Tuyên Lâm, Tuyên Sơn, Tuyên Phú, Tuyên Hóa, Đồng Lê, Kim Phú, Kim Điền và Kim Ngân…

Vườn quốc gia Phong Nha -  Kẻ Bàng là một trong 200 vùng sinh thái quan trọng nhất trên toàn cầu 

Danh hiệu KDTSQ thế giới sẽ mang lại nhiều tác động tích cực cho Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng. Trong đó góp phần bảo vệ một trong những khu vực karst nhiệt đới lớn nhất và cổ nhất thế giới, với hệ thống hơn 447 hang động, nhiều loài động thực vật đặc hữu và quý hiếm; duy trì các hệ sinh thái rừng nguyên sinh trên núi đá vôi, rừng thường xanh và hệ sinh thái sông ngầm, hang động; ngăn chặn suy thoái, mất môi trường sống và giảm áp lực khai thác tài nguyên quá mức; hỗ trợ bảo vệ các giá trị nổi bật toàn cầu của Vườn quốc gia. 

Đồng thời, sẽ giúp thu hút khách du lịch trong và nước ngoài, tạo nguồn thu và việc làm cho cộng đồng địa phương thông qua du lịch sinh thái, mạo hiểm, dịch vụ homestay; thúc đẩy các mô hình sinh kế xanh, như: Sản xuất nông-lâm sản bền vững; nuôi trồng dược liệu, sản phẩm OCOP; tăng khả năng tiếp cận các nguồn vốn, dự án hỗ trợ từ quốc tế và các tổ chức bảo tồn…Ngoài ra, đây là địa bàn quan trọng cho nghiên cứu liên ngành về địa chất, sinh học, khí hậu và văn hóa bản địa; tạo điều kiện tổ chức các chương trình giáo dục môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn và phát triển bền vững.

Là cơ hội để mở rộng hợp tác với các KDTSQ, Vườn quốc gia, tổ chức bảo tồn khác trên thế giới; trao đổi kinh nghiệm quản lý, bảo tồn, giám sát môi trường và phát triển du lịch bền vững; thu hút các chương trình nghiên cứu, đào tạo và đầu tư quốc tế; khẳng định giá trị toàn cầu của Phong Nha-Kẻ Bàng không chỉ là Di sản thiên nhiên thế giới mà còn là mô hình mẫu về quản lý tổng hợp tài nguyên và phát triển bền vững.  

Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng có diện tích hơn 123 nghìn héc-ta, là một trong 200 vùng sinh thái quan trọng nhất trên toàn cầu, được UNESCO hai lần công nhận Di sản thiên nhiên thế giới. Theo đánh giá của UNESCO, Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng có 15 kiểu sinh cảnh rộng lớn với 10 kiểu thảm thực vật quan trọng.

Nơi đây rừng kín thường xanh che phủ 93,57% diện tích, trong đó 83,74% là rừng nhiệt đới trên núi đá vôi điển hình hiếm có và hầu như chưa bị tác động. Đây là một trong những Vườn quốc gia có độ che phủ và tỷ lệ rừng nguyên sinh lớn nhất trong hệ thống các rừng đặc dụng ở Việt Nam. 

Tại Vườn quốc gia này ghi nhận 1.394 loài động vật, trong đó có 116 loài ghi trong sách đỏ IUCN, 82 loài nằm trong sách đỏ Việt Nam; hàng chục loài có tên trong phụ lục bảo vệ khẩn cấp của Chính phủ và các tổ chức bảo tồn quốc tế. Sự đa dạng về rừng nguyên sinh trên núi đá vôi, hang động là điều kiện lý tưởng về sinh cảnh của 10 loài linh trưởng, chiếm 42% tổng số loài thuộc bộ linh trưởng ở Việt Nam. Vườn quốc gia  này cũng ghi nhận sự có mặt của 2.953 loài thực vật bậc cao, trong đó có 121 loài được ghi trong Sách đỏ IUCN, 111 loài có trong sách đỏ Việt Nam.

Việc bảo vệ tài nguyên tại Vườn quốc gia hiệu quả tạo động lực cho phát triển hoạt động du lịch tại khu vực này.  

Những năm qua, công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được triển khai hiệu quả. Qua đó, góp phần thúc đẩy hoạt động du lịch tại khu vực này. Từ chỗ chỉ có 2 sản phẩm du lịch là động Phong Nha và động Tiên Sơn, đến nay Vườn quốc gia đã có 17 sản phẩm du lịch, trong đó có những sản phẩm du lịch mang đẳng cấp quốc tế, như: “Chinh phục Sơn Đoòng, hang động lớn nhất thế giới”.

Ban quản lý Vườn quốc gia đã quy hoạch không gian khai thác du lịch được điều chỉnh theo hướng phân tán, giảm tải cho các điểm tham quan chính vào mùa cao điểm. Hệ thống hạ tầng du lịch được thiết kế linh hoạt, có khả năng thích ứng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, như: Lắp đặt máng trượt bằng nhựa composite có thể tháo dỡ trong mùa lũ tại ghềnh Moọc; triển khai mô hình nhà bè nổi phục vụ khách tham quan trên sông Chày…

Được biết, để được đề cử Khu dự trữ sinh quyển thế giới, cần đạt được 7 tiêu chí bao gồm: Khu vực đề cử có đại diện đa dạng các hệ sinh thái của những khu vực địa lý sinh vật chính, bao gồm cả những giai đoạn phát triển có sự tác động của con người; Khu vực đề cử có giá trị bảo tồn đa dạng sinh học cao; Khu dự trữ sinh quyển đó có thể thực hiện phát triển theo hướng bền vững tại khu vực;

Khu dự trữ sinh quyển có diện tích thích hợp để đáp ứng được ba chức năng của khu dự trữ sinh quyển; Khu vực đó có đủ những vùng thích hợp; Có sự sắp xếp theo cấp độ của những thành phần liên quan, những người tham dự, những đối tượng quan tâm tại những khu vực phù hợp, để cùng thực hiện những chức năng của khu dự trữ sinh quyển; Cơ chế thực hiện việc quản lý và bảo tồn được UNESCO chấp nhận./.

Mai Chi