Thúc đẩy bảo tồn hệ sinh thái đặc hữu ở Vườn Quốc gia Cát Bà

TMO - Hiện nay, thành phố Hải Phòng ưu tiên bảo tồn hệ sinh thái đặc hữu ở Vườn Quốc gia Cát Bà. Đây được coi là bước đi quan trọng để bảo vệ môi trường, duy trì nguồn gen quý và khẳng định vai trò của Cát Bà như một “kho báu xanh” giữa biển đảo.

Thành phố Hải Phòng đang nỗ lực thúc đẩy công tác bảo tồn hệ sinh thái đặc hữu tại Vườn Quốc gia Cát Bà, một trong những khu dự trữ sinh quyển thế giới được UNESCO công nhận năm 2004. Với diện tích rộng lớn, nơi đây sở hữu hàng nghìn loài sinh vật phong phú, trong đó có nhiều loài đặc hữu quý hiếm như Voọc Cát Bà, san hô cứng hay các loài thực vật rừng nguyên sinh.

Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của du lịch, tác động của biến đổi khí hậu cùng các hoạt động khai thác tài nguyên đã và đang tạo áp lực lớn đối với hệ sinh thái. Trước thực trạng đó, TP. Hải Phòng đã triển khai nhiều giải pháp như tăng cường quản lý, giám sát tài nguyên rừng biển, phục hồi các khu vực bị suy thoái, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn thiên nhiên.

Song song, việc gắn bảo tồn với phát triển du lịch sinh thái bền vững cũng được coi là hướng đi quan trọng, vừa khai thác giá trị kinh tế hợp lý, vừa đảm bảo gìn giữ tính đa dạng sinh học.

Cụ thể, Vườn Quốc gia Cát Bà có tổng diện tích 115.200 ha, trong đó diện tích rừng núi là 9.800 ha, diện tích mặt nước biển là 5.400 ha. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Hải Phòng, từ đầu năm đến nay, Vườn Quốc gia Cát Bà đã thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý rừng và đất lâm nghiệp trên địa bàn được giao quản lý. Lực lượng Kiểm lâm Vườn Quốc gia Cát Bà phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện tuần tra, bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học trên đảo.

Vườn Quốc gia Cát Bà bao gồm cả 3 hệ sinh thái điển hình của Việt Nam là hệ sinh thái rừng, đất ngập nước và biển với 4.048 loài động, thực vật rừng và biển sinh sống; trong đó có tới 154 loài đặc hữu nguy cấp, quý, hiếm đang bị đe dọa được pháp luật Việt Nam và quốc tế bảo vệ. Tại Vườn có 1.595 loài thực vật rừng, 357 loài động vật rừng, 401 loài côn trùng rừng, 72 loài nấm rừng và động thực vật biển.

Vườn Quốc gia Cát Bà có hệ động thực vật phong phú, đa dạng, nhiều loài nằm trong Sách Đỏ. 

Nhiều loài nguy cấp, quý, hiếm nằm trong Sách Đỏ Việt Nam nghiêm cấm buôn bán quốc tế. Tại Vườn Quốc gia Cát Bà, động, thực vật biển quý hiếm được IUCN (Liên minh bảo tồn thiên nhiên Quốc tế) xếp hạng gồm 19 loài san hô, 3 loài rùa biển, 1 loài thú biển và các loài Rùa da, Đồi mồi được xếp loại cực kỳ nguy cấp. Ngoài các giá trị cao về đa dạng sinh học, Vườn Quốc gia Cát Bà còn có nhiều cảnh quan thiên nhiên, hang động hùng vĩ, độc đáo và các di chỉ, di tích lịch sử nổi tiếng đã góp phần đưa đảo Cát Bà trở thành một trong số ít các nơi phát triển mạnh về hoạt động du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học.

Để bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn Quốc gia Cát Bà, năm 2024 và 2025, các cơ quan chức năng đã có 367 buổi giám sát đa dạng sinh học, phá và thu giữ 495 bẫy động vật rừng các loại, thu giữ 2 khẩu súng hơi tự chế. Vườn cũng phối hợp với các đơn vị liên quan kiểm tra, ngăn chặn, xử lý hành vi săn, bẫy bắt chim hoang dã, di cư; phối hợp tiếp nhận và tái thả về môi trường tự nhiên tại Vườn 21 cá thể động vật hoang dã còn khỏe mạnh.      

Chi cục Kiểm lâm thành phố Hải Phòng cho biết: Công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên rừng, biển và đa dạng sinh học của Vườn Quốc gia Cát Bà luôn được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Ủy ban nhân dân thành phố, sự vào cuộc tích cực của các cấp chính quyền địa phương.

Hầu hết các trạm kiểm lâm đều được bố trí tại các vị trí cửa rừng thuận lợi cho công tác tuần tra, kiểm soát bảo vệ tài nguyên thiên nhiên rừng. Lực lượng Kiểm lâm tăng cường kiểm soát, ngăn chặn kịp thời những hành vi vi phạm pháp luật trong bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ động vật hoang dã và các loài chim hoang dã di cư trên đảo. Tuy nhiên, hiện nay, Vườn Quốc gia Cát Bà vẫn gặp một số khó khăn.

Đơn cử như: Sự thu hẹp diện tích của hệ sinh thái rừng ngập mặn, các hệ sinh thái biển, các rạn san hô là một trong những nguyên nhân làm suy giảm môi trường sống, suy giảm nguồn lợi thủy sản. Tình trạng người dân địa phương lén lút vào rừng săn bắn, đặt bẫy động vật rừng, chim hoang dã, di cư tại các khu vực cửa biển vẫn diễn ra.

Khách du lịch nước ngoài tham quan khám phá Vườn quốc gia Cát Bà. (Ảnh: BHP). 

Để bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn Quốc gia Cát Bà, Chi cục Kiểm lâm của thành phố đã chỉ đạo các trạm kiểm lâm phối hợp với các địa phương, đơn vị tăng cường kiểm tra, tuyên truyền để mọi người dân cùng tham gia quản lý, chăm sóc, bảo vệ rừng và các loài động, thực vật. Từ đó, ngăn chặn, xử lý kịp thời các vi phạm liên quan đến rừng, biển, bảo vệ sự đa dạng sinh học tại Vườn Quốc gia Cát Bà, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cát Bà.

Bên cạnh đó, nhằm đẩy mạnh bảo tồn, phát triển có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên trên đảo Cát Bà, năm 2021, thành phố Hải Phòng đã phê duyệt quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững Vườn Quốc gia Cát Bà giai đoạn 2020 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Từ đó góp phần bảo tồn đa dạng sinh học của các loài động, thực vật ở rừng, đất ngập nước và biển tại Vườn Quốc gia.

Việc bảo tồn hệ sinh thái đặc hữu tại Vườn Quốc gia Cát Bà không chỉ là trách nhiệm của riêng Hải Phòng mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với cả nước trong công tác gìn giữ đa dạng sinh học. Với vị trí đặc biệt và là Khu dự trữ sinh quyển thế giới được UNESCO công nhận, nơi đây hội tụ nhiều loài sinh vật quý hiếm, nhiều loài đặc hữu không thể tìm thấy ở bất kỳ đâu.

Chính vì vậy, việc bảo vệ, khôi phục và phát triển bền vững các hệ sinh thái rừng, biển, ven đảo cần được triển khai quyết liệt, đồng bộ và lâu dài. Trong thời gian qua, Hải Phòng đã đẩy mạnh nhiều giải pháp như kiểm soát khai thác tài nguyên, tăng cường tuần tra bảo vệ rừng, hạn chế hoạt động gây tác động xấu đến môi trường biển, đồng thời đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng. Tuy nhiên, song song đó, thành phố cần chú trọng đến việc nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới trong giám sát, quản lý và thúc đẩy hợp tác quốc tế trong bảo tồn để bảo vệ hiệu quả tính đa dạng sinh học tại Vườn Quốc gia Cát Bà.

Trà Giang