Tạo sinh kế bền vững từ cây dược liệu

TMO - Từ những lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp sinh trưởng các loại cây dược liệu, như: sa nhân, thảo quả…đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện miền núi của tỉnh Điện Biên đã mở rộng diện tích trồng cây dược liệu, góp phần ổn định cuộc sống. 

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Điện Biên cho biết: Với diện tích đất quy hoạch cho lâm nghiệp và diện tích đất có rừng tương đối lớn, tỷ lệ che phủ rừng là 42,96%, tỉnh Điện Biên có tiềm năng phát triển lâm sản ngoài gỗ (dưới tán rừng, trên đất trống) và các loại cây dược liệu đặc hữu như: Cẩu tích, sa nhân, thảo quả, đẳng sâm... theo hướng tập trung gắn với chế biến. Nhằm khai thác hiệu quả những lợi thế phát triển cây dược liệu bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế, từ các nguồn vốn ngành Nông nghiệp tỉnh đã hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số trồng, chăm sóc cây dược liệu đặc hữu; thí điểm trồng một số loài dược liệu có giá trị kinh tế cao.

Theo thống kê của Sở NN&PTNT, toàn tỉnh hiện có khoảng 900ha trồng cây lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu dưới tán rừng, tập trung tại các huyện: Tuần Giáo, Mường Nhé, Nậm Pồ… với các loại cây đặc trưng như: Sa nhân, thảo quả… Ngoài ra, một số mô hình trồng cây đinh lăng, nghệ đen, hương nhu, ba kích, ý dĩ, sâm Ngọc Linh, sả Java... cũng bắt đầu được người dân tìm hiểu, thực hiện. Từ đó, mang lại hiệu quả kinh tế nhất định, góp phần đáng kể vào công tác xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho người dân. 

Mô hình trồng cây sa nhân dưới tán rừng tại xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ (Điện Biên) đem lại hiệu quả kinh tế cho người dân. 

Năm 2018, từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới, xã Mường Pồn (huyện Ðiện Biên) đã đưa vào trồng thử nghiệm hơn 3,3ha sa nhân tím dưới tán rừng tại bản Lĩnh. Nhờ gần nguồn nước và là nơi không chăn thả gia súc nên sa nhân tím trồng tại bản Lĩnh sinh trưởng, phát triển tốt, tỷ lệ sống gần 100%. Trong giai đoạn 2019 - 2022, thông qua nguồn vốn các chương trình, dự án Mường Pồn tiếp tục mở rộng thêm hơn 30ha diện tích trồng sa nhân, nâng tổng số diện tích trồng sa nhân tím của xã lên gần 40ha. 

Sau 2-3 năm trồng cây sa nhân tím bắt đầu cho thu hoạch. Ðến nay toàn xã có gần 30ha sa nhân tím tập trung chủ yếu tại bản Lĩnh và bản Mường Pồn 2 đã cho thu hoạch ổn định, trung bình 250kg quả khô/ha/năm. Với giá bán hiện nay khoảng 200.000 đồng/kg quả khô, mỗi năm 1ha sa nhân mang lại nguồn thu bình quân 50 triệu đồng, giúp bà con tạo sinh kế và tăng thu nhập.

Tại huyện biên giới Nậm Pồ, hiện địa phương này đang có 64.000ha đất rừng. Năm 2015, huyện Nậm Pồ đã triển khai trồng thử nghiệm 2ha cây sa nhân xanh dưới tán rừng tại xã Nậm Khăn, với 20 hộ tham gia trồng thử nghiệm. Do khí hậu, thổ nhưỡng ở Nậm Khăn rất phù hợp với giống sa nhân xanh, nên cây phát triển và sinh trưởng tốt. Đến nay, kinh tế các hộ tham gia mô hình đã từng bước được cải thiện, nên đã thu hút nhiều gia đình khác ở địa phương tham gia.

Trên địa bàn xã Tênh Phông (huyện Tuần Giáo) đã phát triển mô hình trồng cây thảo quả với diện tích hơn 80ha và đã cho thu hoạch, thu nhập từ 50 - 80 triệu đồng/ha. Cây sơn tra (táo mèo) và cây sa nhân cũng là một trong các loài cây sinh trưởng phát triển tốt, cho sản lượng thu hoạch cao đã mang lại hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho người dân xã Tỏa Tình. Trên địa bàn xã đến nay đã có gần 150ha cây sơn tra, cho sản lượng khoảng 900 tấn quả tươi. Trên địa bàn huyện, hiện nay một số doanh nghiệp, HTX, hộ gia đình, cá nhân đã trồng khoảng 60.550 cây sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu từ 1 - 5 năm tuổi, với tổng diện tích trên 2ha. Cây sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu sinh trưởng, phát triển tốt đã khẳng định sự phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng khu vực. 

Mô hình trồng cây thảo quả đang được mở rộng sản xuất tại xã Tênh Phông (huyện Tuần Giáo). Ảnh: BĐBP. 

Trên địa bàn huyện Mường Chà, quế là một trong những cây trồng mới của địa phương. Ðể phát triển bền vững cây quế, năm 2022, UBND huyện tổ chức đoàn tham quan, khảo sát mô hình trồng quế tại tỉnh Yên Bái. Sau đó, bằng các nguồn vốn bảo vệ và phát triển rừng, phát triển lâm nghiệp bền vững, huyện Mường Chà hỗ trợ người dân chuyển đổi sang trồng quế trên nương. Năm 2022, toàn huyện đã triển khai trồng được 82,01ha. Dự kiến hết năm 2023, tổng diện tích cây quế toàn huyện đạt 188ha... 

Việc phát triển cây dược liệu không chỉ góp phần bảo tồn nguồn gen các loại cây thuốc quý, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân mà còn tạo ra vùng nguyên liệu bền vững cho ngành Y học cổ truyền. Thời gian tới, tỉnh tập trung thực hiện, như: Tổ chức điều tra, đánh giá cụ thể, khoa học về thực trạng phân bố, phát triển của các loài cây lâm sản, cây dược liệu có giá trị cao, tiềm năng sản phẩm đầu ra lớn để phân vùng, tập trung đầu tư phát triển theo hướng tập trung, sản xuất hàng hóa; kêu gọi, thu hút các doanh nghiệp vào đầu tư phát triển các loài cây lâm sản, cây dược liệu có giá trị cao dưới tán rừng; xây dựng và thực hiện một cơ chế chung về sử dụng đất đai và chia sẻ lợi ích để đảm bảo hài hòa lợi ích của cả doanh nghiệp và người dân…

Cùng với đó, tỉnh cũng kiến nghị các bộ, ngành Trung ương sớm tham mưu ban hành cơ chế, hướng dẫn thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng để phát triển cây lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu dưới tán rừng; xây dựng và ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tập trung đất đai để thực hiện các dự án phát triển nông, lâm nghiệp nói chung và phát triển kinh tế dưới tán rừng nói riêng; nâng mức hỗ trợ phát triển lâm sản ngoài gỗ lên khoảng 30 triệu đồng/ha để hỗ trợ, khuyến khích người dân tích cực tham gia phát triển lâm sản ngoài gỗ, phát triển cây dược liệu dưới tán rừng.

Theo Ðề án phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tỉnh Ðiện Biên phấn đấu phát triển thêm khoảng 2.000ha cây dược liệu. Ðể đạt mục tiêu trên, UBND tỉnh  chỉ đạo các địa phương cần chủ động tổ chức điều tra, đánh giá cụ thể về thực trạng, phân bố, phát triển của các loại cây dược liệu có giá trị cao từ đó phân vùng, đầu tư phát triển theo hướng tập trung, sản xuất hàng hóa. Ðồng thời, ưu tiên huy động, lồng ghép các nguồn vốn từ các Chương trình để hỗ trợ người dân phát triển các dự án cây dược liệu. UBND tỉnh và các huyện tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để kêu gọi, thu hút doanh nghiệp đầu tư phát triển các loại cây dược liệu dưới tán rừng. Hỗ trợ thành lập các HTX để giúp các doanh nghiệp đầu tư các vùng nguyên liệu tập trung; sản xuất, tinh chế, chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm. 

Theo Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, giai đoạn I từ năm 2021 - 2025 sẽ đầu tư hỗ trợ phát triển dược liệu quý được triển khai thí điểm theo hình thức dự án liên kết chuỗi giá trị tại 22 huyện của 21 tỉnh, với 18 dự án vùng trồng dược liệu quý và 4 dự án trung tâm nhân giống ứng dụng công nghệ cao.

Dự án đầu tư hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý gồm liên kết nhà nông (vùng đồng bào dân tộc thiểu số), doanh nghiệp, nhà quản lý, nhà khoa học chuỗi giá trị gồm: Bảo tồn nguồn gene, nhân giống, trồng trọt, chế biến, sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Tổng mức đầu tư hỗ trợ có thể lên tới 60 tỷ đồng cho một vùng dự án, với các nội dung hỗ trợ như: Hỗ trợ doanh nghiệp trực tiếp đào tạo nghề cho lao động tại chỗ; chi phí quảng cáo, xây dựng thương hiệu sản phẩm chủ lực quốc gia và cấp tỉnh; kinh phí thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học, mua bản quyền công nghệ, mua công nghệ hoặc kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ để tạo ra sản phẩm mới…; hỗ trợ tối đa 40% chi phí chuyển giao, ứng dụng khoa học kỹ thuật mới, áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng đồng bộ theo chuỗi…

Bên cạnh đó, thông qua đề án sẽ tạo lan tỏa sâu rộng trên địa bàn 11 huyện miền núi, góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người dân từ sản xuất quảng canh sang thâm canh, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, áp dụng quy trình sản xuất an toàn; giải quyết công ăn việc làm cho nông dân (khoảng 3.500 người), tăng thu nhập, góp phần đẩy mạnh công tác xóa đói giảm nghèo; phát triển dược liệu và nguồn nông sản sạch giúp tăng cường sức khỏe cộng đồng.

Phạm Trang