Tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số từ cây dược liệu

TMO - Ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, đồng bào dân tộc thiểu số hiện nay đã và đang triển khai nhiều mô hình trồng cây dược liệu, góp phần quan trọng trong việc tạo sinh kế bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội tại khu vực này. 

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) giai đoạn 2021 – 2030 được Thủ tướng Chính phủ ban hành theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14 tháng 10 năm 2021. Trong giai đoạn I từ năm 2021-2025, Dự án 3 của Chương trình sẽ đầu tư hỗ trợ phát triển dược liệu quý được triển khai thí điểm theo hình thức dự án liên kết chuỗi giá trị tại 22 huyện của 21 tỉnh, với 18 dự án vùng trồng dược liệu quý và 4 dự án trung tâm nhân giống ứng dụng công nghệ cao. Khu vực các huyện miền núi Nam Trà My, Đông Giang, Tây Giang, Phước Sơn….. của tỉnh Quảng Nam là nơi có nhiều tiềm năng, thế mạnh về trồng cây dược liệu và lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng.

Theo số liệu điều tra khảo sát, tổng diện tích cây dược liệu trên địa bàn toàn tỉnh Quảng Nam là 7.311,3 ha, phần lớn tập trung chủ yếu ở các huyện thuộc tiểu vùng núi cao, với các loại cây đặc trưng như: ba kích, đảng sâm, sa nhân, giảo cổ lam, đinh lăng, quế, sâm Ngọc Linh…Đối với bà con dân tộc ở các huyện miền núi, cây dược liệu được xem là cây chủ lực, là nguồn thu nhập chính của người dân, góp phần đáng kể vào công tác giảm nghèo.

Tại huyện miền núi Tây Giang, những mô hình trồng cây dược liệu đang được triển khai mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào việc xây dựng nền sinh kế bền vững và thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội trong khu vực. Tính riêng ở xã Ch'Ơm đã có 100% hộ dân tham gia trồng đẳng sâm với tổng diện tích hơn 200ha, trong đó thôn Achoong chiếm gần một nửa. Mô hình trồng cây dược liệu của huyện Tây Giang đã giúp cho người dân có nguồn thu nhập và nâng cao đời sống, vậy nên nhiều hộ dân phấn khởi tham gia.

Mô hình trồng dược liệu tại huyện miền núi Tây Giang góp phần giúp bà con vươn lên thoát nghèo. 

Vùng đất miền tây Quảng Nam là nơi có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp với nhiều loại cây dược liệu có giá trị kinh tế cao. Trong thời gian qua, thực hiện chủ trương từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng, các huyện miền núi của tỉnh đã đưa vào trồng những cây dược liệu quý như đảng sâm, ba kích, thảo quả, táo mèo.... Đồng thời xây dựng các “mô hình cây dược liệu liên kết theo chuổi giá trị gắn với tiêu thụ sản phẩm”... bước đầu nâng cao giá trị. Huyện Tây Giang đã hình thành gần 10 mô hình HTX và 50 tổ hợp tác, giải quyết việc làm cho hơn 500 lao động thường xuyên và hàng nghìn lao động thời vụ. Từ một số sản phẩm tươi thô, giá trị kinh tế thấp, mục đích sử dụng không nhiều, thị trường tiêu thụ ít, các HTX dược liệu ở Tây Giang đã đưa củ đảng sâm, ba kích, táo mèo thành nhiều loại thực phẩm, thuốc được sử dụng rộng rãi.

Theo số liệu báo cáo của huyện Nam Trà My, mỗi năm bình quân người dân bán ra thị trường khoảng từ 5-6 tấn dược liệu các loại, nhờ đó nâng cao thu nhập, ổn định kinh tế. Có thể khẳng định việc trồng cây dược liệu là một hướng đi đúng, nhất là đối với các địa phương vùng núi cao.  tại huyện Nam Trà My, những năm qua, chính quyền địa phương đã có nhiều giải pháp phát triển sâm Ngọc Linh và các sản phẩm làm từ sâm Ngọc Linh nhằm bảo vệ thương hiệu sản phẩm quốc gia. 

Theo đó, từ năm 2022 đến nay, huyện Nam Trà My tổ chức Phiên chợ sâm Ngọc Linh hằng tháng, tại trung tâm huyện nhằm cung cấp sản phẩm sâm Ngọc Linh chuẩn cho người tiêu dùng. Đồng thời, tạo cơ hội giao lưu, gặp gỡ, trao đổi giữa các hộ trồng sâm với các doanh nghiệp trồng, sản xuất, chế biến các sản phẩm từ sâm Ngọc Linh… Mỗi phiên chợ cung cấp từ 20 - 50 kg sâm tươi cho khách hàng.

Cây dược liệu trong đó có sâm Ngọc Linh được trồng nhiều tại huyện Nam Trà My, mang lại thu nhập ổn định cho người dân. Ảnh: QĐ. 

Tiểu dự án 2 thuộc Dự án 3 về "Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững và tận dụng tiềm năng, ưu điểm của các vùng miền để tạo ra hàng hóa theo chuỗi giá trị" được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội đổi đời cho cộng đồng người dân miền núi tỉnh Quảng Nam thông qua việc thiết lập sinh kế bền vững. Dự kiến, Dự án sẽ hỗ trợ các địa phương trên toàn quốc trong giai đoạn từ 2021 - 2025 với số vốn dự kiến là hơn 20.060 tỷ đồng. Mục tiêu chính của Dự án là khuyến khích người dân, đồng bào DTTS tham gia tích cực vào hoạt động bảo vệ rừng và phát triển cây dược liệu.

Theo Cục Quản lý y dược cổ truyền (Bộ Y tế), nước ta được đánh giá có tiềm năng to lớn về phát triển dược liệu với hơn 5.000 loài dược liệu, trong đó có nhiều loại dược liệu quý, hiếm và vốn tri thức y học truyền thống dân tộc với nhiều bài thuốc có giá trị, là một kho tàng vô giá để tạo ra các sản phẩm từ dược liệu bao gồm: thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền, sản phẩm chăm sóc bảo vệ sức khỏe từ dược liệu, hóa mỹ phẩm từ dược liệu…

Hằng năm, tổng số dược liệu được sử dụng trong ngành y tế ở nước ta ước tính 100.0000 tấn với tổng giá trị thị trường trên 400 triệu USD/năm. Trong khi đó, theo WHO, có đến 80% dân số toàn cầu sử dụng thảo dược để chăm sóc sức khỏe ban đầu. Việc sử dụng thuốc, các sản phẩm từ dược liệu cũng là một xu hướng của thế giới hiện nay. Ở nhiều địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số hiện nay đã và đang triển khai nhiều mô hình trồng cây dược liệu, góp phần quan trọng trong việc tạo sinh kế bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

Trên cả nước, tổng số loài cây thuốc có nhu cầu sử dụng trong y học cổ truyền khoảng 800 loài, tổng nhu cầu về lượng khoảng 30,000 tấn/năm. Tổng số loài thảo dược có nhu cầu sử dụng trong công nghiệp dược phẩm, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, công nghiệp thực phẩm, đồ uống khoảng 300 loài, tổng nhu cầu về lượng khoảng 30.000 tấn/năm. Tổng giá trị xuất khẩu thảo dược Việt Nam ước khoảng 400 triệu USD/năm, trong đó đóng góp chính là quế, hồi và thảo quả. Đến thời điểm hiện nay, một số doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác đã tham gia xuất khẩu nhiều loại dược liệu như: Quế, hồi, thảo quả, nghệ, hòe, kê huyết đằng... 

Thu Minh