Phát triển thủy điện nhỏ, năng lượng tái tạo gắn với bảo vệ rừng bền vững

TMO - Tận dụng những lợi thế về điều kiện tự nhiên, thời gian qua tỉnh Sơn La đẩy mạnh khai thác hiệu quả tiềm năng phát triển thủy điện nhỏ, năng lượng tái tạo gắn với quản lý bảo vệ, khoanh nuôi và phát triển rừng bền vững.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Sơn La, tính đến tháng 8/2022 trên địa bàn tỉnh có 76 thủy điện nhỏ được phê duyệt quy hoạch với tổng công suất hơn 907 MW. Trong đó, 56 dự án đã hoàn thành phát điện lên lưới quốc gia với tổng công suất lắp máy 664,7 MW, điện lượng sản xuất theo thiết kế khoảng 2,2 tỷ KWh/năm (chiếm khoảng 16,4% tổng sản lượng điện sản xuất của tỉnh); 5 dự án đang triển khai xây dựng; 3 dự án đang ở giai đoạn lập dự án, chuẩn bị đầu tư; 11 dự án mới được bổ sung Quy hoạch đang làm thủ tục cấp phép đầu tư.

Đánh giá của UBND tỉnh Sơn La cho thấy, việc đầu tư phát triển thủy điện nhỏ trên địa bàn tỉnh đã góp phần đáng kể vào chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế xanh và bền vững. Đồng thời, 56 dự án đã đóng góp ổn định và bền vững cho ngân sách địa phương mỗi năm hơn 400 tỷ đồng. Góp phần bảo vệ và phát triển rừng đầu nguồn thông qua chi trả phí dịch vụ môi trường rừng (mỗi năm thu tiền dịch vụ môi trường rừng từ thủy điện nhỏ khoảng 67 tỷ đồng). 

Các nhà máy thủy điện nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La góp phần đáng kể vào chiến lược phát triển năng lượng tại địa phương 

Nguồn thu thuế từ các nhà máy thủy điện nhỏ đã giúp tỉnh đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, tạo việc làm cho người lao động, đảm bảo các chính sách an sinh xã hội. Bên cạnh đó, việc đầu tư và xây dựng các công trình thủy điện đã tạo điều kiện phát triển kết cấu hạ tầng trên địa bàn tỉnh như, điện, đường, trường, trạm…

Tuy nhiên, địa phương này cũng nhìn nhận được những hạn chế trong việc phát triển thủy điện nhỏ trên địa bàn tỉnh. Cụ thể, việc phát triển thủy điện nhỏ cũng làm ảnh hưởng đến môi trường, xã hội và bộc lộ một số tồn tại hạn chế, làm ảnh hưởng gần 238 ha rừng, phải chuyển đổi mục đích sử dụng rừng. 

Việc lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) ở một số dự án thủy điện chưa nhận diện đầy đủ tác động ảnh hưởng của dự án đến các công trình hạ tầng, chưa đánh giá đúng về tốc độ bồi lắng lòng hồ, chưa cụ thể các giải pháp khắc phục.... dẫn đến có những phát sinh, bất cập, khi đi vào vận hành mới phát hiện, khó khắc phục, ảnh hưởng đến đời sống nhân dân, hiệu quả dự án. 

Để khắc phục những tồn tại, bất cập trên, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, các địa phương tăng cường công tác quản lý Nhà nước, siết chặt quản lý các thủy điện vừa và nhỏ; nâng cao chất lượng lập, thẩm định, đề xuất quy hoạch, chấp thuận chủ trương đầu tư, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, phương án bảo vệ đập, phương án vận hành hồ chứa, phương án cắm mốc hành lang hồ chứa, phòng chống lụt bão của các nhà máy thủy điện... đảm bảo phát triển thủy điện vừa và nhỏ một cách bền vững. 

Lãnh đạo UBND tỉnh Sơn La nhấn mạnh, với nhu cầu về điện cho phát triển kinh tế xã hội của địa phương sẽ càng ngày càng tăng khi địa phương đã và đang hình thành nhiều vùng sản xuất hàng hoá, thu hút các nhà máy chế biến sản phẩm theo chuỗi, do đó một số huyện nên nghiên cứu phát triển năng lượng tái tạo như điện gió…để bổ sung nguồn điện cho tỉnh cũng như đóng góp cho hệ thống điện quốc gia.

UBND tỉnh khuyến khích các địa phương nghiên cứu phát triển năng lượng tái tạo gắn với bảo vệ rừng bền vững (Ảnh minh họa) 

Cùng với những giải pháp quản lý chặt chẽ các công trình thủy điện nhỏ, Sơn La đang hướng tới phát triển năng lượng tái tạo từ điện gió, điện mặt trời, đây là những nguồn năng lượng sạch, bền vững, không gây ảnh hưởng đến môi trường.

Theo đó, UBND tỉnh đã giao Sở Công Thương phối hợp với Viện Năng lượng khảo sát đánh giá tiềm năng điện gió, điện mặt trời trên địa bàn tỉnh. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã trình Bộ Công Thương bổ sung tiềm năng điện gió, điện mặt trời vào Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch điện 8) với tổng công suất 1.600 MW. Tỉnh khuyến khích các nhà đầu tư đến khảo sát, tìm hiểu để đầu tư các công trình điện gió, điện mặt trời trên địa bàn. 

Nhằm đưa ra những giải pháp phát huy hiệu quả tiềm năng phát triển thủy điện nhỏ và năng lượng, UBND tỉnh Sơn La đã giao nhiệm vụ cho các Sở ngành, huyện tiếp tục rà soát, tham mưu cho UBND tỉnh trình cấp có thẩm quyền để bổ sung quy hoạch đối với các dự án thuỷ điện có hiệu quả, không ảnh hưởng lớn đến môi trường, không chiếm dụng rừng tự nhiên, không gây ảnh hưởng lớn tới dân.

Tiếp tục nâng cao công tác quản lý các dự án, công trình thuỷ điện theo quy định của pháp luật; Chỉ đạo, đôn đốc các chủ đầu tư khắc phục những tồn tại; thường xuyên kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; Kiên quyết thu hồi các dự án, kiến nghị thu hồi giấy phép hoạt động điện lực nếu không thực hiện đúng quy định; Khẩn trương tham mưu, xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du…với mục tiêu khai thác hiệu quả nguồn thủy điện nhưng phải đảm bảo môi trường cũng như cuộc sống của người dân.

Đối với các chủ đầu tư dự án/công trình thủy điện nhỏ, cần thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nghĩa vụ, trách nhiệm theo quy định của pháp luật về đầu tư, xây dựng, tài chính, đất đai, tài nguyên nước, bảo vệ môi trường, bảo vệ và phát triển rừng, an toàn đập, vận hành hồ chứa, công tác thông tin, phòng chống lũ bão, quy chế phối hợp và các cam kết với nhân dân, chính quyền địa phương…đảm bảo an toàn tuyệt đối về tính mạng con người, an toàn trong thi công xây dựng và vận hành sản xuất.

Thực hiện nghiêm công tác đảm bảo môi trường trong giai đoạn thi công xây dựng; thường xuyên thực hiện các giải pháp thanh thải lòng hồ, duy trì dòng chảy tối thiểu. Chủ động phối hợp với chính quyền địa phương hỗ trợ nhân dân đẩy mạnh khoanh nuôi, bảo vệ, phát triển rừng… tạo nguồn sinh thủy ổn định cho hoạt động sản xuất, phát điện của các thủy điện nhỏ, nâng cao hiệu quả đầu tư, bảo vệ môi trường.

Đồng thời, chú trọng đến việc đẩy mạnh khoanh nuôi, bảo vệ, phát triển rừng đầu nguồn khu vực thủy điện nhỏ. Trước mắt, thí điểm các mô hình giao cho chủ đầu tư dự án thủy điện nhỏ quản lý, bảo vệ, khoanh nuôi, phát triển rừng tại một số lưu vực đầu nguồn; triển khai các dự án trồng rừng kết hợp trồng cây ăn quả, dự án nông lâm kết hợp, khoanh nuôi tái sinh rừng, hỗ trợ nhân dân chuyển đổi sản xuất, tạo việc làm cho lao động địa phương….

Lê Minh