Phát triển sản phẩm OCOP gắn với cây dược liệu

TMO - Với tiềm năng, thế mạnh sẵn có của địa phương, cây dược liệu được xác định là 1 trong 6 cây trồng chủ lực, có lợi thế cạnh tranh của tỉnh Quảng Trị. Việc khai thác tiềm năng từ dược liệu trong phát triển sản phẩm OCOP là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được địa phương này triển khai trong thời gian tới.

Kết quả khảo sát của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Trị cho thấy, toàn tỉnh hiện có trên 3.555ha cây dược liệu, tập trung chủ yếu ở các huyện như Hướng Hóa, Đakrông, Cam Lộ, Gio Linh và Vĩnh Linh. Thành phần loài cũng đa dạng với trên 230 loài cây dược liệu, trong đó có 199 loài thuộc danh mục dược liệu được Bộ Y tế quy định. Có khoảng 40 loài dược liệu đã được nghiên cứu ứng dụng, mở rộng quy mô sản xuất, khai thác trong tự nhiên để chế biến và tiêu thụ cùng với hàng trăm loài dược liệu được người dân thu hái để làm thuốc như sa nhân tím, sâm Ngọc Linh, quế, đảng sâm...

Để phát triển vùng nguyên liệu, ngoài diện tích dược liệu trồng tập trung, toàn tỉnh hiện có hơn 126.000 ha diện tích rừng tự nhiên và 119.000 ha rừng trồng, phân bố ở nhiều vùng địa hình với khí hậu, độ cao phong phú, nhiều diện tích thích hợp để phát triển dược liệu dưới tán rừng.

Trong tổng số trên 110 sản phẩm OCOP ở Quảng Trị giai đoạn từ năm 2019-2022, có gần một nửa sản phẩm là từ cây dược liệu hoặc có nguồn gốc nguyên liệu từ cây dược liệu. 

Nhiều mô hình trồng và chế biến dược liệu thành công, nhiều cơ sở chế biến dược liệu đã hình thành, phát triển, tạo tiền đề thúc đẩy mở rộng diện tích trồng các loại dược liệu trong thời gian tới. Nhiều sản phẩm dược liệu đã có thương hiệu, có giá trị kinh tế cao như: Cao cà gai leo An Xuân, Cao chè vằng Mai Thị Thủy, Tinh dầu gừng Huyền thoại, Dầu gội bồ kết Nhiên Thảo, Tràm gió năm gân...Trong đó, dược liệu có thể đa dạng hóa sản phẩm và phát triển thành các sản phẩm thuộc các ngành hàng trong Chương trình OCOP, bao gồm: Thực phẩm dưới dạng nông sản tươi sống và chế biến có lợi cho sức khỏe, đồ uống, thảo dược, du lịch nông thôn.

Phát triển vùng cây dược liệu cũng được gắn kết chặt chẽ với Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Trong tổng số trên 110 sản phẩm OCOP ở Quảng Trị giai đoạn từ năm 2019-2022, có gần một nửa sản phẩm là từ cây dược liệu hoặc có nguồn gốc nguyên liệu từ cây dược liệu như: cà gai leo, chè vằng, an xoa. Nguồn nguyên liệu từ cây dược liệu đã giúp tỉnh đa dạng hóa sản phẩm OCOP bao gồm thực phẩm tươi sống, chế biến thành đồ uống, thảo dược.

Đến năm 2025, tỉnh phấn đấu có thêm 30 sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ cây dược liệu; trong đó, có ít nhất 1 sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao. Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Trị cũng đã chiết xuất thành công hoạt tính và sản xuất thương mại nhiều loại sản phẩm từ cây dược liệu như: chè vằng hòa tan “Tralavang,” cà gai leo - linh chi hòa tan Cagali, đông trùng hạ thảo Sa Mù.

Tỉnh Quảng Trị nhấn mạnh quan điểm: Phát triển dược liệu phải gắn với khai thác hợp lý và bền vững nguồn dược liệu tự nhiên, quý hiếm, nhằm giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng, bảo tồn đa dạng sinh học và cảnh quan rừng. Quảng Trị đang chuyển hướng từ sản xuất dược liệu sang kinh tế thảo dược dựa trên lợi thế cạnh tranh, lợi thế so sánh, thị trường, giá trị gia tăng và nâng cao hiệu quả, hợp tác kinh tế.

Tỉnh Quảng Trị đang đầu tư cho việc mở rộng diện tích cây dược liệu gắn với chế biến để tăng giá trị và phục vụ xuất khẩu. Huyện Cam Lộ có thế mạnh về trồng, chế biến cây dược liệu. Đến tháng 4/2023, địa phương này đã trồng được gần 280ha cây dược liệu các loại có giá trị kinh tế cao. Địa phương này đã  trồng được được gần 17ha cây an xoa, năng suất bình quân đạt từ 15-17 tấn/ha/năm. Từ năm 2021 đến nay, các doanh nghiệp ở huyện Cam Lộ đã xuất khẩu 3 lô sản phẩm cao dược liệu an xoa sang thị trường Hoa Kỳ và Canada với tổng giá trị hơn 4,5 tỷ đồng.

Vườn cây dược liệu an xoa trồng ở xã Cam Thành, huyện Cam Lộ (Quảng Trị). Ảnh: NL. 

Dược liệu được tỉnh Quảng Trị xác định là một trong những cây trồng chủ lực. Đề án khuyến khích phát triển dược liệu gắn với chương trình OCOP trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2022 – 2026, tầm nhìn đến năm 2030 được triển khau với mục tiêu: Đến năm 2026 đưa diện tích cây dược liệu trên địa bàn tỉnh đạt 4.500ha. Trong đó trồng mới ít nhất 1.000ha, gồm 200ha quy mô tập trung và 800ha dưới tán rừng đối với những cây dược liệu đã khẳng định có hiệu quả, có khả năng nhân rộng, thị trường tiêu thụ ổn định.

Xây dựng, nâng cấp 5 cơ sở ươm cây giống dược liệu để chủ động nguồn giống đảm bảo chất lượng. Xây dựng, nâng cấp ít nhất 10 cơ sở sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm có nguồn gốc từ dược liệu. Có thêm 15 – 20 sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ cây dược liệu, trong đó có ít nhất 1 sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP 5 sao.

Đến năm 2030 phấn đấu đưa diện tích cây dược liệu trên địa bàn tỉnh lên trên 7.000ha. Trong đó trồng mới thêm ít nhất 2.500ha, gồm trồng mới với quy mô sản xuất tập trung 1.000ha, trồng dưới tán rừng 1.500ha. Nâng cấp và đầu tư mở rộng ít nhất 10 cơ sở ươm cây giống dược liệu. Xây dựng, nâng cấp thêm 10 cơ sở sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm có nguồn gốc từ cây dược liệu. Có thêm 30 - 35 sản phẩm OCOP có nguồn gốc từ cây dược liệu, trong đó có ít nhất 2 sản phẩm được công nhận sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 5 sao.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Trị, cây dược liệu tập trung ở 5 huyện gồm: Hướng Hóa, Đakrông, Cam Lộ, Gio Linh, Vĩnh Linh. Tỉnh xác định có 14 loài cây dược liệu có tiềm năng phát triển gồm: tràm các loại, nghệ, chè vằng, an xoa, thất diệp nhất chi hoa, giảo cổ lam, sâm cau, sả, dây thìa canh, sâm bố chính, cà gai leo, khôi tía, đảng sâm, quế. Để nâng cao giá trị cho cây dược liệu, tỉnh Quảng Trị vừa đầu tư nghiên cứu chế biến sâu vừa gắn kết chặt chẽ với chương trình OCOP.

Lê Hằng