Phát triển nuôi trồng thủy sản hồ chứa theo hướng bền vững

TMO - Hòa Bình được đánh giá là địa phương có tiềm năng cao về nuôi trồng thủy sản hồ chứa, trong đó nghề nuôi cá lồng đã phát triển hàng chục năm qua, tập trung nhiều nhất trên hồ thủy điện Hòa Bình đã giúp hàng nghìn hộ dân cải thiện sinh kế, thu nhập. 

Hòa Bình là tỉnh có tiềm năng phát triển thủy sản tương đối lớn với trên 14.560 ha mặt nước ao, hồ, công trình thủy lợi, thủy điện. Thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hòa Bình cho thấy, toàn tỉnh có  543 hồ thủy lợi lớn, vừa và nhỏ, gồm: 49 hồ chứa lớn có dung tích từ 3 - 10 triệu m3, 151 hồ chứa vừa có dung tích từ 0,5 - 3 triệu m3, 273 hồ chứa nhỏ có dung tích từ 0,05 - 0,5 triệu m3 và 70 hồ chứa có dung tích dưới 50.000 m3, phân bố trên địa bàn 10 huyện, thành phố. Trong đó, hồ thủy điện Hòa Bình có diện tích 8.892 ha, thuộc địa bàn TP Hòa Bình và các huyện: Cao Phong, Đà Bắc, Tân Lạc, Mai Châu.

Với những điều kiện về nguồn nước hồ chứa sạch, chưa có nhiều hoạt động nuôi trồng thủy sản, ít bị tác động bởi nước thải sinh hoạt, chất thải chăn nuôi, hóa chất nông nghiệp, chất thải và hóa chất công nghiệp nên các hồ chứa rất thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản, tạo ra các sản phẩm sạch, chất lượng cao.

Những năm qua, UBND tỉnh đã ban hành các chính sách để thúc đẩy phát triển nuôi trồng thủy sản như: Nghị quyết số 12-NQ/TU, ngày 13/6/2014 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát triển nuôi cá lồng, bè vùng hồ thủy điện Hòa Bình giai đoạn 2014 - 2020; Quyết định số 10/QĐ-UBND, ngày 27/4/2015 của UBND tỉnh về việc quy định một số chính sách hỗ trợ khuyến khích phát triển nuôi cá lồng vùng hồ thủy điện Hòa Bình giai đoạn 2015 - 2020; Quyết định số 1354/QĐ-UBND, ngày 5/7/2021 ban hành kế hoạch hành động thực hiện Quyết định số 339/QĐ-TTg, ngày 11/3/2021 của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình.

Hiện nay, trên hồ thủy điện Hòa Bình đã có một số doanh nghiệp đầu tư xây dựng hệ thống lồng bè nuôi tiên tiến, nuôi theo hình thức thâm canh và bán thâm canh một số loài cá đặc sản.  

Nhờ đó, số lồng bè trên hồ thủy điện Hòa Bình phát triển nhanh, từ 1.700 lồng (năm 2014) lên 4.980 lồng (tháng 9/2023). Sản lượng thu hoạch hàng năm đạt trên 7.000 tấn, gồm các loài cá: chiên, lăng chấm, diêu hồng, trắm đen, bỗng, tầm, trắm cỏ, rô phi. Hiện nay, trên hồ thủy điện Hòa Bình đã có một số doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đầu tư xây dựng hệ thống lồng bè nuôi tiên tiến, nuôi theo hình thức thâm canh và bán thâm canh một số loài cá đặc sản. Nhiều loài có giá trị kinh tế cao được nuôi lồng bè, sản phẩm cá, tôm sông Đà được người tiêu dùng trong, ngoài tỉnh ưa dùng. Đặc biệt, Cục Sở hữu trí tuệ cấp chứng nhận nhãn hiệu "Cá sông Đà - Hòa Bình” và "Tôm sông Đà - Hòa Bình”. 

Theo đánh giá của Chi cục Thủy sản, nghề nuôi trồng thủy sản hồ chứa trên địa bàn tỉnh còn những khó khăn như: quy mô nuôi manh mún, chưa có vùng nuôi thủy sản tập trung được đầu tư đồng bộ; các cơ sở nuôi cá lồng bè đa số chưa đăng ký, chưa được cấp mã số lồng bè. Công nghiệp chế biến thủy sản kém phát triển, nhất là chế biến sâu và công nghiệp phụ trợ. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ cao hạn chế, chưa tạo được đột phá để nâng cao giá trị gia tăng, sức cạnh tranh của sản phẩm. Việc đổi mới tổ chức sản xuất chậm, doanh nghiệp đầu tư vào thủy sản rất ít; thiếu sự liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị.

Ngoài ra, người dân thiếu vốn sản xuất nên áp dụng công nghệ nuôi không được đồng bộ, khả năng rủi ro cao dẫn đến phát triển thủy sản thiếu tính ổn định, không bền vững. Cùng với đó, cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất thủy sản chưa được quan tâm đúng mức cũng dẫn đến khó khăn trong sản xuất, kết nối tiêu thụ sản phẩm, làm giảm hiệu quả sản xuất.

Để tiếp tục nâng cao giá trị nuôi trồng thủy sản trên hồ chứa, thời gian tới cần phát huy thế mạnh tiềm năng mặt nước nuôi trồng thủy sản; tập trung đầu tư để ngành thủy sản phát triển tương xứng, cân đối trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp; tổ chức chuyển những diện tích sản xuất khác kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản tạo sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế cao; phát triển nuôi trồng thủy sản theo hướng đa dạng hóa giống loài, hình thức nuôi để đáp ứng nhu cầu thị trường và tránh rủi ro do thiên tai và dịch bệnh; tận dụng một số vùng phù hợp để nuôi cá đặc sản.

Xây dựng các mô hình liên kết theo chuỗi giá trị từ sản xuất giống, nuôi trồng, chế biến, thị trường; để đảm bảo nuôi an toàn đối với sản phẩm thủy sản và tạo được thị trường bền vững. Tổ chức các hình thức quảng bá sản phẩm phù hợp; thúc đẩy sự tham gia kịp thời của các sàn thương mại điện tử trong việc đào tạo, tập huấn cho các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh tiếp cận CNTT.

Tỉnh Hòa Bình triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản vùng hồ chứa.  

Tập trung đẩy mạnh liên kết sản xuất giữa các hộ nuôi lồng, bè hình thành cá HTX nghề cá liên kết với doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ trong và ngoài tỉnh hướng sản phẩm ra thị trường khu vực và thế giới; mở rộng quy mô lồng, bè nuôi trên các thủy vực; lựa chọn phát triển đối tượng nuôi chủ lực theo đề án tái cơ cấu lĩnh vực thủy sản theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Phấn đấu có từ 06 – 08 sản phẩm cá nuôi lồng, bè đạt chứng nhận OCOP của tỉnh. 

Với tiềm năng nuôi cá hồ chứa ở Việt Nam có nhiều thuận lợi, cả nước có 23 tỉnh có tiềm năng phát triển thủy sản hồ chứa, với hơn 29.000 lồng nuôi trên sông, hồ chứa. Những năm qua, để thúc đẩy phát triển thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã ban hành 5 văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương và người nuôi về mùa vụ, quản lý sản xuất, phòng, chống nắng nóng, mưa bão; hướng dẫn công tác quản lý nuôi trồng thủy sản lồng, bè.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn vướng mắc trong phát triển thủy sản trên hồ chứa, như: Công tác tuyên truyền, hướng dẫn đăng ký của chính quyền một số địa phương còn chậm. Số cơ sở nuôi nhỏ lẻ còn chiếm đa số; nhiều cơ sở đã dùng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để thế chấp cho ngân hàng vay vốn sản xuất nên gặp khó khăn trong thực hiện chuyển đổi mục đích chuyển đổi đất; nhiều cơ sở nuôi trồng thủy sản chưa có hợp đồng cho thuê đất mặt nước để nuôi trồng thủy sản theo quy định...

Hồng Nhung