Phát triển bề vững đô thị ven biển thích ứng biến đổi khí hậu

TMO - Việt Nam có bờ biển dài trên 3.260km trải dài từ Bắc xuống Nam, từ Móng Cái ở phía Bắc đến Hà Tiên ở phía Tây Nam (chưa kể bờ biển của hơn 2.570 hòn đảo và 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam nằm ngoài Biển Đông). Đây là tiềm năng lớn trong phát triển kinh tế các địa phương, đồng thời cũng là thách thức không nhỏ khi Việt Nam chuyển đổi phát triển kinh tế "nâu" sang "xanh".

Cái giá của sự phát triển nóng

Hiện nay nước ta đang hình thành hệ thống các đô thị ven biển có tiềm năng phát triển bền vững về du lịch và kinh tế tạo thành trục liên kết Bắc - Nam với TP. Đà Nẵng là trung tâm cùng các đô thị lớn như Huế, Hội An, Tam Kỳ, Quãng Ngãi, Quy Nhơn, Tuy Hòa, Nha Trang. Sau hơn 30 năm đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế, các đô thị biển nước ta, nhất là các đô thị biển miền Trung đã có nhiều thay đổi về diện mạo kiến trúc theo hướng văn minh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch nghỉ dưỡng và kinh tế biển.

(Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, một số đô thị có tốc độ đô thị hóa nhanh mất kiểm soát, dẫn đến sự xuất hiện dày đặc các dự án khách sạn cao tầng sang trọng, khu du lịch nghỉ dưỡng resort, sân golf… hiện đại, tiện nghi ở các khu vực ven biển có bãi biển rộng, đẹp, chiếm lĩnh thô bạo không gian và cảnh quan thiên nhiên, lấn át di sản kiến trúc truyền thống, ảnh hưởng đến cuộc sống và hoạt động kinh tế của cư dân địa phương, gây khiếu kiện kéo dài làm mất an ninh xã hội và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan môi trường sinh thái ven biển.

Tình trạng trên hiện vẫn còn đang xảy ra ở một số dự án kinh doanh bất động sản, vi phạm các quy định pháp luật về quy hoạch, xây dựng, kiến trúc và bảo vệ tài nguyên - môi trường biển. Đô thị hóa nhanh đã có những ảnh hưởng đáng kể đến sự cân bằng sinh thái: tài nguyên đất bị tận dụng khai thác để xây dựng đô thị, làm giảm diện tích cây xanh và mặt nước, gây ra úng ngập; nhu cầu nước phục vụ sinh hoạt, dịch vụ, sản xuất ngày càng tăng làm suy thoái nguồn tài nguyên nước...

Phát triển kinh tế biển để tăng trưởng kinh tế địa phương, đảm bảo an ninh quốc phòng, tài nguyên môi trường và chủ quyền biển đảo, lãnh hải của Tổ quốc là mục tiêu chiến lược của Nhà nước ta.

Thế giới hôm nay đang đứng trước những hiểm họa không chỉ do thiên tai gây ra bởi biến đổi khí hậu trên phạm vi toàn cầu mà còn phải chống chịu đại dịch Covid-19 diễn ra đã gần 2 năm chưa có chiều hướng suy giảm mà ngày càng diễn biến phức tạp với sự biến đổi của các chủng loại virut. Năm 2017, cơn bão Damrey tràn qua vùng biển Nam Trung Bộ đã gây ra hậu quả to lớn về người, tài sản, sinh kế của người dân, làm thiệt hại kinh tế vô cùng lớn cho các địa phương mà nó đi qua. Chỉ tính riêng tỉnh Khánh Hòa đã có 107 người thiệt mạng. Cơn bão Damrey như một lời nhắc nhở tàn khốc về sức tàn phá của thiên nhiên, mà đó không phải là cá biệt, những cơn bão như vậy sẽ còn xảy ra với đất nước chúng ta. Và ngay tại thời điểm này thôi, miền Trung đã vừa chịu ảnh hưởng nặng nề của một loạt cơn bão, lũ gây ra.

Xu hướng lấn biển đã được nhiều nước trên thế giới thực hiện thành công cách đây vài chục năm như Hà Lan, Nhật Bản, Singapore, Các nước tiểu vương quốc Ả Rập (UAE), Hồng Kông… Lấn biển không chỉ là mở rộng quỹ đất, phát triển kinh tế - xã hội mà đó còn là giải pháp chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo xu thế chung, khu vực ven biển sẽ là tâm điểm cho sự phát triển trong tương lai với sự gia tăng dân số, mở rộng các ngành công nghiệp, dịch vụ, du lịch và đô thị hóa. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 80 khu lấn biển tại 19 tỉnh, thành phố ven biển. Nhiều dự án lấn biển quy mô lớn đã và đang được thực hiện tại Hải Phòng, Quảng Ninh, TP.HCM, Kiên Giang...

Xây dựng các đô thị vệ tinh cho đô thị trung tâm

Giải pháp này khẳng định thêm việc đầu tư, phát triển các đô thị ven biển của các tỉnh miền Trung đang đi đúng hướng. Tỉnh Bình Thuận hiện đã cho phép các nhà đầu tư có tiềm lực nghiên cứu, lập đồ án quy hoạch phát triển không gian đô thị phức hợp trên dải đất ven biển. UBND tỉnh Bình Thuận cũng đã phê duyệt nhiều đồ án quy hoạch xây dựng các khu vực ven biển từ xã Vĩnh Tân (huyện Tuy Phong) đến xã Tân Thắng (huyện Hàm Tân). TP. Phan Thiết được xem là đô thị trung tâm của tỉnh, gồm 15 khu đô thị, như: khu dân cư Nguyễn Thông; khu trung tâm dịch vụ du lịch Hàm Tiến - Mũi Né; khu công viên - dịch vụ Hùng Vương; khu tái định cư kè sông Cà Ty...

Bờ biển nước ta trải dài trên 15 vĩ độ, lại có các dãy núi đá vôi vươn ra sát bờ biển tạo thành nhiều vũng, vịnh, hang động tự nhiên, cảnh quan thiên nhiên sơn thủy đa dạng hữu tình, hiếm có trên thế giới.

Các khu đô thị này được mở ra ở rất nhiều khu vực ven biển quanh TP. Phan Thiết, làm vệ tinh cho TP. Phan Thiết. Ở Khánh Hòa, ngoài TP. Nha Trang là đô thị trung tâm, 2 khu vực được chọn làm đô thị vệ tinh là Bắc bán đảo Cam Ranh với 45 dự án và thị xã Ninh Hòa với các khu đô thị ven biển thuộc các phường Ninh Thủy, Ninh Diêm, Ninh Hải. Ngoài ra, các khu vực ven biển khác như Cam Ranh, Vạn Ninh, Cam Lâm đang có tốc độ đô thị hóa cao cũng sẽ trở thành các đô thị vệ tinh.

Đặc biệt, với đường bờ biển dài 385km, vùng biển rộng với hơn 200 hòn đảo lớn nhỏ; nhiều vịnh biển đẹp như Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh; nhiều bãi tắm đẹp... đã đem lại cho Khánh Hòa một tiềm năng to lớn để phát triển du lịch. Nhiều năm qua, du lịch Khánh Hòa đã không ngừng phát triển với những loại hình du lịch đặc sắc, hấp dẫn…

Hiện nay, với tư duy khoa học, không phát triển kinh tế bằng mọi giá, bằng đánh đổi môi trường, đô thị Nha Trang đang có chuyển biến tích cực theo hướng tôn trọng thiên nhiên, môi trường, hệ sinh thái biển để phát triển bền vững. Theo đó, quy hoạch đô thị mới ven biển thấp tầng, mật độ cây xanh lớn, những công viên chủ đề nằm giữa các khu đô thị để bảo đảm không gian công cộng, có chỗ để bờ biển "thở", lấy gió biển vào sâu trong nội địa. Hạ tầng đô thị được ngầm hóa toàn bộ, hệ thống thoát nước mưa, nước sinh hoạt được tách bạch và đặc biệt phải xử lý nước thải sinh hoạt. Những chuyển biến có tính chủ động và tích cực của chính quyền Khánh Hòa đã dần mang lại niềm tin của nhân dân, mở ra tương lai tươi sáng cho Nha Trang, một thành phố biển đặc sắc, độc đáo nổi tiếng trên thế giới với những bãi cát rộng vàng óng, mịn màng, con người hiền hòa thân thiện và mến khách, môi trường cảnh quan tươi đẹp, thơ mộng, văn hóa ẩm thực phong phú… hấp dẫn du khách bốn phương.

Chúng ta đang bước vào thời kỳ phát triển mới dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng để phát triển kinh tế bền vững vì sự trường tồn của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân, sử dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và internet kết nối vạn vật trong quản trị và trong đời sống xã hội. Nhưng chúng ta cũng đã, đang và sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, hiểm họa do biến đổi khí hậu và đại dịch gây ra. Vì thế hơn lúc nào hết, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống là nhiệm vụ cấp bách, có tính chiến lược của Chính phủ, của chính quyền địa phương và của mỗi công dân.

Xin hãy chung tay giữ gìn bờ biển thân yêu luôn sạch, đẹp, môi trường biển trong lành với hệ sinh thái biển bền vững cho hôm nay và cho các thế hệ muôn đời sau. Đó là Hạnh phúc của chúng ta trong sự phát triển vững bền của Đất - Nước.

Phạm Thanh Tùng