Phát huy giá trị thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học Vườn quốc gia Tà Đùng

TMO - Với hệ sinh thái phong phú và nhiều loài sinh vật đặc hữu, Vườn quốc gia Tà Đùng (tỉnh Lâm Đồng) là một trong những khu vực có giá trị đa dạng sinh học cao của Việt Nam. Các hoạt động bảo tồn, phục hồi rừng và phát triển du lịch sinh thái đang được triển khai đồng bộ, nhằm gìn giữ vẻ đẹp nguyên sơ và giá trị tự nhiên quý giá của vùng đất này.

Trước khi sáp nhập địa giới hành chính, Vườn quốc gia Tà Đùng nằm trên địa bàn hai tỉnh Đắk Nông (cũ) và Lâm Đồng, là ranh giới tự nhiên giữa hai khu vực Nam Tây Nguyên. Tuy nhiên, sau khi điều chỉnh địa giới, toàn bộ diện tích Vườn quốc gia Tà Đùng đã được sáp nhập về tỉnh Lâm Đồng mới quản lý. Việc thống nhất quản lý này giúp tăng cường hiệu quả trong công tác bảo tồn rừng, bảo vệ đa dạng sinh học và phát huy tiềm năng du lịch sinh thái, góp phần phát triển bền vững khu vực Tây Nguyên.

Nhằm bảo tồn giá trị thiên nhiên độc đáo, Ban quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng đã triển khai nhiều biện pháp như khoanh nuôi, tái sinh rừng, kiểm soát khai thác trái phép và tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục cộng đồng. Song song đó, hoạt động du lịch sinh thái được định hướng phát triển theo hướng bền vững, gắn với bảo vệ môi trường và gìn giữ đa dạng sinh học.  Vườn quốc gia Tà Đùng (Lâm Đồng) có diện tích tự nhiên khoảng 21.000 ha, là một trong những khu vực có hệ sinh thái rừng đặc trưng và đa dạng sinh học bậc nhất Việt Nam.

Theo kết quả điều tra, đối với hệ động vật Vườn quốc gia Tà Đùng ghi nhận có 639 loài, với 367 loài nguy cấp quý hiếm (chiếm 57%); có 1.432 loài thực vật, với 344 loài nguy cấp quý hiếm (chiếm 24,68%). Cùng với những giá trị về đa dạng sinh học hiện có, Vườn quốc gia Tà Đùng luôn phải đối mặt với áp lực lớn từ các hoạt động xâm hại đa dạng sinh học như: Khai thác gỗ trái phép, săn bắt động vật hoang dã, lấn chiếm đất rừng…

Vườn quốc gia Tà có nguồn tài nguyên rừng và hệ động thực vật phong phú, đa dạng. Ảnh: BĐN.  

Trong khi đó, nguồn nhân lực quản lý bảo vệ rừng rất ít, thiếu công cụ hỗ trợ, diện tích rừng lớn, địa bàn rộng, địa hình hiểm trở, chia cắt mạnh nên việc tuần tra, bảo vệ thường xuyên đối mặt với khó khăn, nhất là vào mùa mưa lũ. Để khắc phục khó khăn, bất cập của phương pháp truyền thống, Ban quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng đã chủ động ứng dụng công nghệ số, áp dụng các phần mềm tiên tiến vào quá trình quản lý, bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học trong toàn đơn vị.

Hiện nay, mỗi chuyến đi rừng trên tay mỗi người không chỉ có dao rừng, ống nhòm, mà còn có điện thoại thông minh cài đặt phần mềm SMART. Nếu trước đây, mỗi chuyến đi phải ghi chép cụ thể thông tin vào cuốn sổ cầm tay, gặp lúc trời mưa lớn sổ bị ướt các thông tin sẽ bị mờ hoặc mất dữ liệu, trong trường hợp bị mất sổ tay thì toàn bộ công sức xem như mất trắng.

Còn hiện nay, chỉ cần vài thao tác trên điện thoại đã lưu được tọa độ, hình ảnh, hiện trạng rừng, các thông số về đa dạng sinh học; tất cả số liệu đều minh bạch, có thể kiểm chứng được ngay và được đồng bộ về dữ liệu lưu trữ máy chủ nên rất khoa học, an toàn.

Ngoài ra, Ban quản lý  Vườn quốc gia Tà Đùng còn đẩy mạnh sử dụng flycam trong quá trình giám sát biến động rừng.  Với địa hình hiểm trở, chia cắt mạnh của Vườn quốc gia Tà Đùng, có nơi mất cả ngày đường mới tiếp cận được, nay chỉ cần vài phút bay flycam đã bao quát toàn cảnh.

Hình ảnh, video độ phân giải cao không chỉ giúp phát hiện sớm các vụ phá rừng, lấn chiếm đất mà còn trở thành bằng chứng quan trọng khi xử lý vi phạm. Không dừng lại ở việc quan sát, các dữ liệu thu thập được đang dần được số hóa và bước đầu sử dụng công cụ AI (trí tuệ nhân tạo) vào việc tổng hợp và đánh giá số liệu.

Cụ thể, bằng công nghệ GIS (hệ thống thông tin địa lý) các trang thiết bị như bẫy ảnh, flycam,… và sự hỗ trợ từ các chuyên gia từ Trường đại học Tây Nguyên, Trung tâm nhiệt đới Việt Nga, Công ty cổ phần Thương mại công nghệ Xuân Mai Green,… Ban Quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng đã cập nhật được danh lục các loài và xây dựng bản đồ phân bố các loài động, thực vật.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp công nghệ phát huy hiệu quả trong bảo tồn rừng và đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Tà Đùng là công tác đào tạo và chuyển giao kỹ thuật cho lực lượng quản lý rừng và cộng đồng địa phương.

Ban Quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng thường xuyên phối hợp với các chuyên gia có trình độ cao trong lĩnh vực lâm nghiệp tổ chức nhiều lớp tập huấn chuyên sâu về sử dụng phần mềm SMART, vận hành flycam, phân tích dữ liệu GPS, nhận diện loài qua hình ảnh. Đặc biệt, chương trình đào tạo còn chú trọng đến việc nâng cao nhận thức về bảo tồn sinh học, kỹ năng giám sát cộng đồng và phương pháp thu thập dữ liệu khoa học. Nhờ đó, không chỉ lực lượng bảo vệ rừng mà người dân địa phương cũng trở thành lực lượng nòng cốt trong công tác bảo vệ rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.

Việc giám sát rừng tại Tà Đùng đã thuận lợi hơn nhờ ứng dụng công ghệ số. (Ảnh: BLĐ). 

Thông qua đào tạo bài bản và chuyển giao công nghệ phù hợp, Tà Đùng đang xây dựng các giải pháp bảo tồn gắn với phát triển bền vững, nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại hài hòa, dựa trên nền tảng tri thức và công nghệ hiện đại. Lãnh đạo Ban Quản lý Vườn quốc gia Tà Đùng cho biết, trong thời gian tới, đơn vị tiếp tục đẩy mạnh việc áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào công tác điều tra và bảo tồn đa dạng sinh học; xây dựng đồng bộ các giải pháp nhằm bảo tồn, phát triển hệ sinh thái tại Vườn quốc gia Tà Đùng như: Giải pháp chung quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học; Giải pháp bảo vệ, giữ gìn sinh cảnh sống của động, thực vật, đặc biệt là các loài nguy cấp quý hiếm.

Để phát triển du lịch sinh thái gắn với quản lý bảo vệ rừng bền vững, trước đó tỉnh Đắk Nông (cũ) đã Quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát triển bền vững Vườn quốc gia Tà Đùng đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030.

Theo đó, quy hoạch nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác và sử dụng tốt tiềm năng, thế mạnh của Vườn quốc gia Tà Đùng. Cụ thể, tỉnh sẽ xây dựng các loại hình du lịch để khai thác hiệu quả các tiềm năng như: du lịch sinh thái, nghiên cứu đa dạng sinh học, du lịch thể thao mạo hiểm, nghỉ dưỡng và vui chơi giải trí gắn với cảnh quan. Sản phẩm du lịch ở Vườn quốc gia Tà Đùng gắn với nghiên cứu, khám phá văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời đẩy mạnh việc bảo vệ, bảo tồn hệ sinh thái cũng như tính đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Tà Đùng.

Công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Tà Đùng mang ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì cân bằng sinh thái, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững tại các vùng Tây Nguyên. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và suy giảm tài nguyên thiên nhiên ngày càng rõ nét, việc phát huy giá trị thiên nhiên nơi đây trở thành trách nhiệm chung của cả cộng đồng.

Tà Đùng không chỉ là “lá phổi xanh” của khu vực mà còn là minh chứng cho nỗ lực của Việt Nam trong gìn giữ các hệ sinh thái rừng nhiệt đới, bảo vệ các loài sinh vật quý hiếm và nguồn gen bản địa. Để công tác bảo tồn đạt hiệu quả lâu dài, cần tiếp tục tăng cường quản lý, đầu tư nghiên cứu khoa học, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển du lịch sinh thái bền vững. Giữ gìn Tà Đùng hôm nay chính là gìn giữ nguồn sống và giá trị tự nhiên lâu dài cho các thế hệ mai sau.

Thanh Tú