Ninh Bình: Bảo tồn giá trị di sản thúc đẩy phát triển du lịch văn hóa

TMO - Với hệ thống di sản phong phú, Ninh Bình xác định việc bảo tồn gắn liền khai thác hợp lý là hướng đi tất yếu nhằm phát triển du lịch văn hóa. Cách làm này không chỉ gìn giữ bản sắc địa phương mà còn nâng cao vị thế du lịch Ninh Bình trên bản đồ du lịch quốc gia.

Ninh Bình được thiên nhiên ưu đãi với cảnh quan hùng vĩ và hệ thống di sản văn hóa, lịch sử phong phú, trong đó nổi bật là là Khu di tích Cố đô Hoa Lư và Quần thể Danh thắng Tràng An. Xác định di sản là nguồn lực quan trọng, tỉnh đã chú trọng công tác bảo tồn, gắn với phát triển du lịch văn hóa theo hướng bền vững.

Các giá trị vật thể và phi vật thể được nghiên cứu, phục dựng, quảng bá rộng rãi để tạo thêm sức hút cho các sản phẩm du lịch. Song song, địa phương cũng khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc giữ gìn di sản, coi người dân vừa là chủ thể sáng tạo vừa là cầu nối quảng bá văn hóa Ninh Bình.

Nhiều chương trình, lễ hội, hoạt động trải nghiệm được tổ chức gắn với di sản, mang lại những trải nghiệm chân thực, độc đáo cho du khách. Cách làm này không chỉ góp phần gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa, mà còn mở ra hướng đi bền vững cho du lịch, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Qua đó, Ninh Bình từng bước khẳng định vị thế là điểm đến du lịch văn hóa nổi bật của Việt Nam và khu vực. Theo Sở Văn hóa và Thể thao, tỉnh Ninh Bình sau sáp nhập hiện có 5.071 di tích đã được kiểm kê. Trong số này, 1.106 di tích đã được xếp hạng, gồm 1 di sản thế giới, 8 di tích quốc gia đặc biệt, 264 di tích quốc gia và 834 di tích cấp tỉnh.

Đây là con số cho thấy mật độ dày đặc và sự phong phú của kho tàng di sản Ninh Bình. Tiêu biểu nhất là Khu di tích Cố đô Hoa Lư - kinh đô đầu tiên của Nhà nước phong kiến tập quyền Đại Cồ Việt ở thế kỷ X. Cố đô Hoa Lư gắn liền với 3 triều đại Đinh, Tiền Lê và Lý, nơi ghi dấu những sự kiện lịch sử trọng đại như thống nhất đất nước, chống Tống, bình Chiêm, mở đầu cho tiến trình định đô Thăng Long.

Quần thể danh thắng Tràng An được đông đảo du khách trong và ngoài nước tới tham quan, chiêm ngưỡng. (Ảnh: TA).

Đặc biệt, Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO công nhận là di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, trở thành di sản hỗn hợp đầu tiên ở Việt Nam vào năm 2014. Với sự kết hợp độc đáo giữa cảnh quan núi non, hang động, sông ngòi cùng dấu tích văn hóa lâu đời, Tràng An là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa thiên nhiên và lịch sử.

Ngoài di sản vật thể, Ninh Bình còn sở hữu kho tàng di sản phi vật thể đa dạng. Tỉnh có 39 di sản được công nhận cấp quốc gia và một di sản được UNESCO vinh danh là “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”. Các loại hình nghệ thuật dân gian như Xẩm, Chèo, Ca trù, hát Dậm Quyển Sơn, Trống quân cùng nhiều lễ hội truyền thống như Lễ hội Hoa Lư, Lễ hội chùa Bái Đính, Lễ hội Tràng An... tiếp tục được duy trì, trở thành nét văn hóa đặc sắc, gắn kết cộng đồng và góp phần bồi đắp bản sắc của vùng đất địa linh nhân kiệt.

Quán triệt quan điểm “văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển”, Ninh Bình tập trung bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với phát triển kinh tế - xã hội. Du lịch văn hóa, tâm linh được coi là hướng đi chiến lược, giúp đưa di sản vào đời sống đương đại. Nhiều di tích trọng điểm như Cố đô Hoa Lư, Quần thể danh thắng Tràng An, chùa Bái Đính, đền Trần - chùa Phổ Minh đã được trùng tu, tôn tạo, trở thành điểm đến thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm.

Các lễ hội truyền thống được tổ chức ngày càng bài bản, đồng thời kết hợp với hoạt động văn hóa, nghệ thuật và giới thiệu sản phẩm OCOP, vừa giữ nguyên hồn cốt truyền thống, vừa tăng sức hút với du khách. Song song với đó, Ninh Bình còn quan tâm bảo tồn nghệ thuật dân gian và nghề truyền thống, tạo điều kiện truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Các làng nghề như đá mỹ nghệ Ninh Vân, thêu ren Văn Lâm, gốm Bồ Bát vừa giữ được kỹ thuật cổ truyền, vừa mở rộng sản xuất, tham gia xuất khẩu và kết nối với du lịch trải nghiệm. Trong bối cảnh hội nhập, tỉnh coi công nghiệp văn hóa là động lực tăng trưởng mới. Việc ứng dụng công nghệ số để số hóa di sản, quảng bá trên nền tảng trực tuyến giúp mở rộng khả năng tiếp cận, đặc biệt với giới trẻ.

Đồng thời, địa phương định hướng quy hoạch cụm văn hóa sáng tạo, đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực chuyên sâu và khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị sáng tạo.

Kết hợp bảo tồn với sáng tạo, truyền thống với hiện đại, bản sắc địa phương với xu thế toàn cầu là con đường để Ninh Bình phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế trọng điểm. Đây cũng chính là chìa khóa để xây dựng thương hiệu vùng đất Cố đô vừa giàu bản sắc, vừa năng động và hội nhập.

Nhằm tăng cường hoạt động quản lý và bảo tồn các di sản trên địa bàn, ngay từ cuối năm 2024, UBND tỉnh Ninh Bình ban hành Kế hoạch 213/KH-UBND về nghiên cứu khả thi xây dựng Đề án tu bổ, chống xuống cấp hệ thống di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2025 – 2030.

Ninh Bình cũng đẩy mạnh việc tổ chức các lễ hội để thu hút du khách tham gia. (Ảnh: BNB). 

Việc nghiên cứu xây dựng Đề án tu bổ, chống xuống cấp hệ thống di tích lịch sử nhằm nâng cao vai trò của Nhà nước trong công tác bảo tồn di sản văn hóa ở Ninh Bình; phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước cũng như các nhiệm vụ trọng tâm phát triển văn hóa của tỉnh Ninh Bình trong thời gian tới.

Quá trình xây dựng và triển khai đề án sẽ góp phần quan trọng thu hút các nguồn đầu tư, nâng cao chất lượng của công tác xã hội hóa, phát huy mọi nguồn lực của toàn xã hội đối với bảo tồn, phát huy di sản văn hóa của tỉnh, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, mang tính định hướng và làm nền tảng, cơ sở ban đầu góp phần đưa hệ thống di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh trở thành những địa chỉ đỏ, không gian lý tưởng để khai thác tiềm năng, giá trị, phát triển du lịch tâm linh, tín ngưỡng, du lịch về nguồn tìm hiểu lịch sử.

Đề án phải đạt yêu cầu về khảo sát, đánh giá hiện trạng các di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh đã xếp hạng, nhất là các di tích bị xuống cấp nghiêm trọng, di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích cách mạng, di tích khảo cổ... trên cơ sở đó, lập danh mục các di tích thực hiện quy hoạch trùng tu, tôn tạo và chống xuống cấp di tích trên địa bàn tỉnh Ninh Bình giai đoạn từ 2025 – 2030…

Việc gắn bảo tồn di sản với phát triển du lịch văn hóa đã và đang trở thành hướng đi trọng tâm của Ninh Bình. Đây là cách để vừa giữ gìn những giá trị lịch sử, truyền thống quý báu, vừa biến di sản thành nguồn lực phát triển kinh tế bền vững. Với tầm nhìn chiến lược, Ninh Bình không chỉ tập trung khai thác thế mạnh từ cảnh quan, di tích, mà còn đẩy mạnh phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, gắn với đời sống cộng đồng.

Chính điều này đã tạo nên bản sắc riêng, giúp Ninh Bình ngày càng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Trong bối cảnh toàn cầu chú trọng phát triển du lịch xanh, du lịch bền vững, cách làm của Ninh Bình càng có ý nghĩa, góp phần nâng cao hình ảnh, vị thế địa phương trên bản đồ du lịch quốc tế. Từ nền tảng di sản văn hóa quý giá, tỉnh đang hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm du lịch văn hóa – tâm linh của cả nước, khẳng định cam kết phát triển gắn liền với bảo tồn, lan tỏa những giá trị di sản đến du khách trong và ngoài nước.

Lê Ngát