Nhân rộng mô hình canh tác lúa thân thiện môi trường

TMO - Canh tác lúa thân thiện với môi trường chú trọng áp dụng phương pháp tưới ngập khô xen kẽ, giúp bà con nông dân tiết kiệm nguồn nước, hạn chế dịch hại, giảm số lần bón phân. Từ đó, giảm đáng kể chi phí sản xuất, cây lúa giữ được năng suất, chất lượng, đặc biệt góp phần giảm phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống.

Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường tại Việt Nam”  được triển khai từ năm 2020 do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp Tổ chức Earth Care Foundation thực hiện với 3 mục tiêu Hỗ trợ kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường cho nông dân trồng lúa; nâng cao nhận thức của nông dân, người tiêu dùng và các bên liên quan về lợi ích của phương pháp canh tác lúa thân thiện với môi trường; giúp đỡ nông dân quảng bá về sản phẩm canh tác lúa thân thiện với môi trường. Dự án được triển khai tại 24 tỉnh, thành phố thông qua hệ thống Hội các cấp với sự tham gia, phối hợp chặt chẽ, chủ động của Ban Quản lý Dự án thuộc Hội Nông dân 24 tỉnh. 

Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cho biết, sau hơn 3 năm triển khai, đến nay, đã có hơn 633 nghìn hộ nông dân với hơn 2,5 triệu nông dân tại 24 tỉnh tham gia Dự án đang áp dụng ít nhất 1 kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường trên diện tích hơn 314.000ha. Số lượng nông dân áp dụng cả 3 kỹ thuật tăng gấp 4 lần trên diện tích tăng gấp 6 lần so với trước khi thực hiện Dự án. Một số tỉnh có diện tích nhân rộng lớn gồm: An Giang, Bắc Giang, Ninh Bình, Ninh Thuận, Kiên Giang.

Ở một số địa phương, những hiệu ứng tích cực từ việc triển khai hiệu quả Dự án đã thu hút sự quan tâm, ủng hộ của chính quyền địa phương thể hiện ở việc bố trí ngân sách tỉnh để hỗ trợ, mở rộng dự án. Đáng chú ý, 100%  các nông dân tham gia Dự án đã cắt giảm từ 20% đến 100% phân đạm hóa học, giúp tiết kiệm chi phí, tăng năng suất và nâng cao thu nhập. Tỷ lệ nông dân đốt rơm rạ giảm đáng kể ở các tỉnh tham gia Dự án; có nơi tỷ lệ không đốt rơm rạ đạt đến 80%. Việc áp dụng đồng bộ các kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường giúp giảm đến 38,4% phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống.

Canh tác lúa thân thiện với môi trường giảm đáng kể chi phí sản xuất, đồng thời góp phần giảm phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống.   

Ngoài việc góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính, Dự án còn mang ý nghĩa rất lớn giúp nâng cao thu nhập cho người nông dân, làm gia tăng giá trị trên mỗi đơn vị diện tích đất nông nghiệp, bảo vệ sức khỏe cho chính những người nông dân và cộng đồng, góp phần tái tạo nguồn tài nguyên đất, bảo vệ môi trường, từng bước xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh. Ở một số địa phương, những hiệu ứng tích cực từ việc triển khai hiệu quả Dự án đã thu hút sự quan tâm, ủng hộ của chính quyền địa phương thể hiện ở việc bố trí ngân sách tỉnh để hỗ trợ, mở rộng dự án

Tại các tỉnh, thành phố như Cần Thơ, Đồng Tháp, Ninh Bình, Quảng Bình, Thái Bình, Thanh Hoá, Tiền Giang, Trà Vinh, 100% các nông dân tham gia Dự án đã cắt giảm từ 20% đến 100% phân đạm hóa học, giúp tiết kiệm chi phí, tăng năng suất và nâng cao thu nhập. Tỉ lệ nông dân đốt rơm rạ giảm đáng kể ở các tỉnh tham gia Dự án; có nơi tỉ lệ không đốt rơm rạ đạt đến 80%. ác tác động của Dự án đã làm thay đổi nhận thức và thói quen canh tác của hội viên, nông dân theo hướng thân thiện với môi trường và có tác động lan toả đối với cả những hội viên nông dân không trực tiếp tham gia. Việc áp dụng đồng bộ các kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường giúp giảm đến 38,4% phát thải khí nhà kính so với canh tác truyền thống. 

Bắc Giang là tỉnh duy nhất trong cả nước tham gia dự án giai đoạn 3, với 18 xã, phường thuộc 8 huyện, thị xã gồm: Lương Phong, Thái Sơn (Hiệp Hòa); Tân Trung, Phúc Sơn (Tân Yên); Hương Mai, Tự Lạn (Việt Yên); An Thượng, Hồng Kỳ, Tân Hiệp (Yên Thế); Vĩnh An, Cẩm Đàn (Sơn Động); Đào Mỹ, Nghĩa Hưng, Nghĩa Hòa (Lạng Giang); Tư Mại, Xuân Phú (Yên Dũng); Bảo Sơn, Bảo Đài (Lục Nam).  Tại tỉnh Bắc Giang, sau 3 năm triển khai dự án SRI nông dân nhiều địa phương đã áp dụng các biện pháp canh tác lúa khoa học giúp giảm chi phí, nâng năng suất, chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường. 

Giai đoạn 1, dự án triển khai ở 4 xã: Tư Mại, Tiến Dũng (Yên Dũng); Nghĩa Hưng, Đào Mỹ (Lạng Giang). Giai đoạn 2 mở rộng thêm các xã: Lương Phong, Xuân Cẩm (Hiệp Hòa); Tân Hiệp (Yên Thế). Hiện Hội Nông dân tỉnh đang tiếp tục thực hiện dự án giai đoạn 3 (2023-2025) và là địa phương duy nhất trong cả nước tham gia giai đoạn này. Theo đó, mỗi xã xây dựng hai mô hình (tổng diện tích các mô hình trên toàn tỉnh khoảng 2,6 ha). Qua đánh giá, các hộ tham gia đã áp dụng hiệu quả 3 kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường là xử lý rơm rạ đúng cách, bón phân hợp lý và tưới ướt- khô xen kẽ. 

So sánh với mô hình đối chứng, cây lúa được gieo cấy, chăm sóc theo phương pháp thân thiện với môi trường có thân chắc khỏe, đẻ nhánh tốt, ít sâu bệnh, ít bị đổ, năng suất tăng khoảng 15%. Nhận thấy phương pháp này nhiều ưu điểm, các địa phương tiếp tục nhân rộng gần 280 ha. Việc triển khai dự án được các cấp, ngành, chính quyền địa phương quan tâm, vào cuộc mạnh mẽ. Cán bộ HND các cấp đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn, kiểm tra thực tế nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn. Mô hình triển khai ở 1-2 hộ, quy mô nhỏ nên dễ chỉ đạo và áp dụng triệt để các kỹ thuật. 

Tỉnh Bắc Giang tiếp tục nhân rộng mô hình canh tác lúa thông minh tại các địa phương trên địa bàn tỉnh. 

Vụ Xuân năm 2023, xã Tự Lạn, huyện Việt Yên được Hội Nông dân tỉnh, huyện lựa chọn xây dựng mô hình “Tuyên truyền vận động nông dân áp dụng canh tác lúa thân thiện với môi trường tại Việt Nam”. Mô hình được triển khai tại thôn Nguộn và thôn Râm, 240 hộ tham gia, diện tích 54,3 ha, cấy giống lúa J02, giống đối chứng Khang dân 18.  phương pháp canh tác lúa thân thiện với môi trường chú trọng vào các kỹ thuật canh tác mới, hiệu quả. Theo đó, các hộ tham mô hình thực hiện nghiêm túc các biện pháp kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường như cấy mạ non 2-2,5 lá; cấy thưa, cấy ít dảnh và áp dụng đồng thời 03 kỹ thuật: Sử dụng hợp lý phân bón (sử dụng 20kg phân bón vi sinh thay thế 50% phân bón NPK); sử dụng rơm rạ đúng cách (100% các hộ tham gia mô hình xử dụng chế phẩm xử lý rơm rạ làm phân bón; không đốt rơm rạ sau thu hoạch); tưới nước cho lúa theo nhu cầu phát triển của cây lúa (ướt, khô xen kẽ).

Đến nay, các hộ đã thu hoạch xong, năng suất bình quân đạt 280 kg thóc tươi/sào cao hơn lúa KD18 là 40 kg/sào, với giá bán ký kết hợp đồng với công ty thu mua là 6.500 đồng/kg, doanh thu/sào thóc tươi đạt 1,7- 2,1 triệu đồng. Trước khi gặt các hộ đăng ký bán thóc tươi cho công ty cung ứng giống là 24,5 tấn nhưng khi gặt các hộ đã để lại ăn do chất lượng gạo ngon, cơm dẻo phù hợp với sở thích của người dân,

Trước những kết quả đạt được thời gian tới, Hội Nông dân tỉnh tiếp tục chỉ đạo các cấp hội tuyên truyền, nhân rộng mô hình nhằm thay đổi thói quen sản xuất truyền thống cho nông dân. Từ đó giúp nâng cao chất lượng lúa gạo, bảo vệ môi trường. Năm 2024, Hội Nông dân tỉnh phấn đấu vận động 150-200 nghìn hộ áp dụng các kỹ thuật canh tác lúa thân thiện với môi trường; phối hợp tích cực với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện các nội dung của dự án, nhất là việc phát triển hạ tầng thủy lợi, xây dựng sản phẩm lúa gạo chất lượng. 

Lê Nam