Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới trong ngành lâm nghiệp

TMO - Để đảm bảo mục tiêu bảo vệ phát triển rừng bền vững, hướng tới đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu sản phẩm từ gỗ theo định hướng đề ra, các cơ quan cần tăng cường nghiên cứu, ứng dụng, phát triển các công nghệ mới, tiên tiến, công nghệ số trong quản lý, nâng cao chất lượng rừng. 

Thông tin từ Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (Bộ NN&PTNT), trong những năm qua, ngành lâm nghiệp Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong việc nâng cao diện tích, chất lượng rừng, bảo vệ môi trường sinh thái, cải thiện hoạt động chế biến, xuất khẩu gỗ và lâm sản; góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn miền núi.

Tính đến tháng 12/2022, tổng diện tích rừng của Việt Nam là 14.790.075 hécta, đạt tỷ lệ che phủ của rừng là 42,02%. Chỉ tính riêng 9 tháng năm 2023, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam 10,44 tỷ USD. Việt Nam đã xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tới trên 140 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới và trở thành quốc gia đứng thứ 5 trên thế giới, thứ hai châu Á và thứ nhất Đông Nam Á về xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ. 

Trên cơ sở các chính sách lớn của Nhà nước và của ngành đã được ban hành như: Luật Khoa học và Công nghệ; Chiến lược phát triển Lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 tầm nhìn đến năm 2050, Kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp giai đoạn 2021 - 2025, Chương trình Mục tiêu phát triển Lâm nghiệp bền vững giai đoạn 2021 - 2025, Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngành NN&PTNT đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Đề án quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng…, ngành lâm nghiệp đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình, nhiệm vụ khoa học công nghệ. 

Công tác quản lý và triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ trong giai đoạn vừa qua đã có những thay đổi căn bản, các nhiệm vụ được thực hiện theo chuỗi, liên ngành và qua nhiều giai đoạn để đạt được sản phẩm khoa học công nghệ có năng suất, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thực tiễn sản xuất. Việc công nhận giống cây trồng lâm nghiệp mới và các tiến bộ kỹ thuật mới đã được quan tâm và đẩy mạnh. Qua đó đã góp phần bảo vệ và phát triển rừng, nâng cao năng suất và chất lượng rừng, đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến, từng bước cải thiện đời sống vật chất, tinh thần người dân sống dựa vào rừng.

Ngành Lâm nghiệp đã và đang đẩy mạnh các ứng dụng khoa học công nghệ cao, nhất là vào các lĩnh vực như chọn tạo và nhân giống cây lâm nghiệp; quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng; khai thác, vận chuyển, chế biến và bảo quản lâm sản... Điển hình, trong công tác chọn tạo và nhân giống cây lâm nghiệp, ngành lâm nghiệp đang định hướng từng bước hoàn thiện công nghệ nhân giống bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào các loài cây trồng rừng chính có năng suất, chất lượng cao nhằm phục vụ trồng rừng kinh tế, rừng gỗ lớn. Các đơn vị nghiên cứu phối hợp với các doanh nghiệp để sản xuất cây giống nuôi cấy mô phục vụ trồng rừng sản xuất đại trà tại các địa phương… 

Theo Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ NN&PTNT) trong giai đoạn 2020-2023, ngành lâm nghiệp triển khai 245 nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp, với tổng kinh phí là 397,415 tỷ đồng. Trong số đó, có 71 nhiệm 12 vụ cấp Nhà nước, kinh phí là 151,898 tỷ đồng. Cấp Bộ có 96 nhiệm vụ với kinh phí là 177,456 tỷ đồng, chiếm khoảng 15% tổng kinh phí sự nghiệp khoa học công nghệ cấp cho Bộ. Cấp tỉnh có 78 nhiệm vụ với tổng kinh phí 67,961 tỷ đồng.

Ngành Lâm nghiệp đẩy mạnh các ứng dụng khoa học công nghệ cao, nhất là vào các lĩnh vực như chọn tạo và nhân giống cây lâm nghiệp; quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng. 

Cũng trong giai đoạn này, Bộ NN&PTNT đã triển khai 28 dự án khuyến nông với kinh phí là 85,1 tỷ đồng. Kinh phí nghiên cứu lĩnh vực lâm nghiệp tập trung từ nguồn kinh phí sự nghiệp khoa học công nghệ cấp Bộ và cấp Nhà nước là chủ yếu. Bên cạnh đó, các đơn vị nghiên cứu cũng chủ động tiếp cận khai thông các nguồn kinh phí khác để triển khai nhiệm vụ khoa học công nghệ, một mặt gia tăng nguồn lực cho nghiên cứu khoa học công nghệ, mặt khác nghiên cứu được gắn chặt hơn với đòi hỏi của thực tiễn địa phương, góp phần thúc đẩy chuyển giao khoa học công nghệ. Trong giai đoạn 2020-2023 từ kết quả nghiên cứu của các nhiệm vụ khoa học công nghệ được thực hiện trước năm 2020, Bộ đã công nhận 58 giống mới và 36 tiến bộ kỹ thuật để có thể chuyển giao vào sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững ngành lâm nghiệp.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết, trong giai đoạn từ 2020 đến nay, Bộ NN&PTNT đã phê duyệt và đưa vào thực hiện 28 dự án khuyến lâm với tổng kinh phí 85,1 tỷ đồng. Các dự án khuyến nông thực hiện trong giai đoạn này đa dạng về đối tượng cây trồng cho mục tiêu lấy gỗ (trồng keo lai nhân giống bằng nuôi cấy mô, Tràm lá dài), lấy gỗ kết hợp lấy quả, lá (trồng Giổi ăn hạt, Trám bằng cây ghép, Quế và Bời lời đỏ), lấy quả (Sơn tra) và mục tiêu dược liệu (trồng Đẳng sâm, Cát sâm, Sa nhân, Ba kích). Dự án khuyến công tập trung vào chuyển giao công nghệ sấy nguyên liệu sản xuất hàng thủ công (mây, tre, nứa, ván bóc) phục vụ các làng nghề truyền thống.

Theo các chuyên gia, công nghệ cao sẽ hỗ trợ công khai, minh bạch hóa quá trình sản xuất, chế biến, tiêu thụ, truy xuất nguồn gốc, công khai quy trình công nghệ áp dụng, tiêu chuẩn chất lượng đạt được đến mức độ nào, thông qua điện thoại thông minh kết nối với các thiết bị trợ giúp dự tính, dự báo các rủi ro thiên tai (sạt lở đất), nạn chặt phá rừng, bảo tồn động vật quý hiếm… Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong sản xuất lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao sẽ góp phần tăng hiệu quả của chuỗi sản xuất và thương mại hóa sản phẩm.

Giải pháp xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách khuyến khích ứng dụng, chuyển giao thành tựu khoa học công nghệ ở các trường đại học cũng cần được chú trọng. Đồng thời cần đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp có hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là những người có ý tưởng công nghệ mới, có mô hình kinh doanh sáng tạo và chấp nhận rủi ro để đưa những sản phẩm, dịch vụ lâm nghiệp ra thị trường... 

Nhấn mạnh đến tầm quan trọng của khoa học công nghệ trong phát triển lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT cho biết: Khoa học công nghệ đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp, trong đó có lĩnh vực lâm nghiệp. Để đảm bảo mục tiêu bảo vệ phát triển rừng bền vững, hướng tới đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu sản phẩm từ gỗ theo định hướng đề ra, các cơ quan cần tăng cường nghiên cứu, ứng dụng, phát triển các công nghệ mới, tiên tiến, công nghệ số trong quản lý, trồng rừng; đưa công nghệ vào chuỗi giá trị để làm tăng giá trị sản phẩm gỗ, tạo sự cạnh tranh cho sản phẩm gỗ Việt đối với thị trường. 

Tuy nhiên, thời gian tới ngành Lâm nghiệp cần tập trung trong giai đoạn tới, đó là: Đẩy mạnh nghiên cứu chọn tạo giống lâm nghiệp nhập nội và bản địa, chủ lực là gỗ lớn; nghiên cứu xây dựng quy trình trồng rừng thâm canh gỗ lớn và cây lâm sản ngoài gỗ đạt hiệu quả kinh tế cao, phù hợp với từng vùng trồng rừng trọng điểm; nghiên cứu xây dựng quy trình công nghệ thiết kế, chế tạo thiết bị nguyên liệu phụ trợ; nghiên cứu các giải pháp, biện pháp kỹ thuật nhằm phục hồi, phát triển bền vững hệ sinh thái rừng và môi trường rừng; nghiên cứu ứng dụng công nghệ tiên tiến. Ngành Lâm nghiệp đặc biệt lưu ý đến vấn đề kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số và hợp tác quốc tế, vì đây đều là các vấn đề rất quan trọng, đóng góp vào sự phát triển chung của toàn ngành.   

Lê An