Lạng Sơn: Áp dụng số hóa giám sát, bảo vệ rừng hiệu quả

TMO - Việc đưa công nghệ số vào quản lý rừng đang mở ra hướng đi mới cho công tác bảo vệ tài nguyên tại tỉnh Lạng Sơn. Hệ thống dữ liệu số giúp cơ quan chức năng theo dõi biến động rừng nhanh hơn, phát hiện nguy cơ cháy, xâm hại hoặc suy giảm diện tích một cách kịp thời, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý so với phương thức truyền thống.

Với mục tiêu nâng chất lượng giám sát tài nguyên rừng, tỉnh Lạng Sơn triển khai lộ trình số hoá quản lý rừng theo hướng đồng bộ và hiện đại. Thay vì phụ thuộc vào các báo cáo giấy hay kiểm tra trực tiếp truyền thống, lực lượng chức năng sử dụng bản đồ số, dữ liệu vị trí và hệ thống cảnh báo tự động để theo dõi biến động diện tích rừng theo thời gian thực.

Công nghệ giúp rút ngắn đáng kể thời gian phát hiện vi phạm, đồng thời hỗ trợ phân tích nguy cơ cháy rừng dựa trên độ che phủ, thời tiết và mật độ thực bì. Nhiều chủ rừng, hợp tác xã và cán bộ địa phương cũng được tập huấn để tiếp cận các nền tảng số, từ đó góp phần hình thành mạng lưới quản lý “liên kết – tương tác – cập nhật” liên tục.

Việc tích hợp dữ liệu rừng vào hệ thống chung của tỉnh tạo điều kiện cho cơ quan chuyên môn nắm bắt hiện trạng một cách chính xác và minh bạch, mở ra cách làm mới trong quản lý tài nguyên thiên nhiên. Đây không chỉ là bước thay đổi công cụ, mà còn là sự chuyển dịch tư duy trong bảo vệ rừng thời kỳ số hóa. Đơn cử, tại Hạt Kiểm lâm khu vực Lộc Bình đang phụ trách quản lý gần 70.000 ha rừng tại 7 xã.

Diện tích rừng trên địa bàn thường xuyên biến động do rừng được người dân trồng mới, khai thác. Trước đây, toàn bộ khâu thu thập thông tin thực địa để tiến hành cập nhật diễn biến rừng trên địa bàn đều được thực hiện thủ công.

Cán bộ kiểm lâm địa bàn phải đến từng ô, khoảnh rừng để kiểm tra hiện trạng và đánh dấu trên bản đồ giấy. Vì mất nhiều thời gian, trung bình mỗi năm, đơn vị chỉ có thể cập nhật diễn biến của khoảng 1.000 ha rừng. Từ năm 2020 đến nay, Hạt Kiểm lâm khu vực đã đẩy mạnh công tác ứng dụng công nghệ thông tin, góp phần nâng hiệu quả công việc trên. Đại diện Hạt Kiểm lâm khu vực Lộc Bình cho biết, hiện tại, việc phát hiện biến động về rừng được đơn vị sử dụng các ảnh viễn thám và phân tích trên phần mềm cập nhật diễn biến rừng (FMRS phiên bản 4.0) mới nhất.

Bên cạnh đó, trong năm 2025, đơn vị đã trang bị 1 flycam phục vụ công tác ngoại nghiệp, giúp việc xác minh thông tin các diện tích khó tiếp cận được dễ dàng, nhanh chóng và an toàn hơn. Nhờ vậy, hiệu suất công việc cập nhật diễn biến rừng được nâng lên gấp 3 - 4 lần so với phương pháp thủ công trước đây. Trung bình mỗi năm, đơn vị tiến hành cập nhật khoảng 3.000 - 4.000 ha rừng trên địa bàn. Còn đối với Hạt Kiểm lâm khu vực Đình Lập, đơn vị đang phụ trách quản lý trên 90.000 ha rừng, mỗi cán bộ kiểm lâm địa bàn phải quản lý đến hàng chục nghìn ha.

Từ năm 2020 đến nay, đơn vị đã được trang bị 2 máy định vị sử dụng hệ thống định vị toàn cầu (GPS), 4 máy flycam và các máy tính xách tay có cấu hình cao đã cài đặt ứng dụng FRMS cho cán bộ kiểm lâm địa bàn.

Đồng thời, khâu thu thập, xử lý thông tin, dữ liệu được đội ngũ kiểm lâm viên của đơn vị thực hiện bằng nhiều phần mềm, ứng dụng như: vTools (ứng dụng hỗ trợ công tác khảo sát thực địa, lập bản đồ), FRMS Mobile (phần mềm cập nhật diễn biến rừng trên nền tảng điện thoại di động), phần mềm biên tập bản đồ (MapInfo), GTFiel (ứng dụng thay thế bản đồ giấy).... Cán bộ Hạt Kiểm lâm khu vực Đình Lập cho biết: Từ các thiết bị flycam và phần mềm được sử dụng, công tác kiểm tra hiện trạng rừng, phân tích thông tin khi xảy ra cháy rừng được thu thập dễ dàng hơn, nhất là đối với các khu vực đồi núi hiểm trở.

Lực lượng Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn tăng cường ứng dụng công nghệ vào quản lý, bảo vệ rừng. (Ảnh: HL). 

Các hình ảnh, dữ liệu thu thập sẽ được phân tích và cảnh báo sớm khi có dấu hiệu vi phạm hoặc nguy cơ cháy rừng. Nhờ đó, việc tuần tra và giám sát rừng, phát hiện nhanh các hoạt động bất hợp pháp như chặt phá rừng, săn bắn trái phép, cháy rừng, theo dõi diễn biến rừng…được tối ưu hóa thời gian và nguồn lực.

Theo thông tin của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn, từ năm 2020 đến nay, ngành kiểm lâm tỉnh đã triển khai ứng dụng các phần mềm sử dụng trên máy vi tính, điện thoại di động thông minh để phục vụ các công tác như: theo dõi biến động rừng, giám sát tình trạng rừng; lập kế hoạch khai thác và phục hồi rừng; phát hiện, cảnh báo sớm nguy cơ cháy rừng;...

Trong đó, nhiều phần mềm, ứng dụng đã và đang trở thành công cụ hữu hiệu đối với lực lượng kiểm lâm như hệ thống thông tin địa lý (GIS); thiết bị bay không người lái (drone, flycam); hệ thống nền thông tin quản lý ngành lâm nghiệp (FORMIS)...  Việc triển khai hiệu quả các ứng dụng công nghệ thông tin đã và đang góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, hiệu suất công việc của lực lượng kiểm lâm tỉnh.

Từ đầu năm đến hết tháng 10/2025, lực lượng kiểm lâm tỉnh đã kịp thời phát hiện, xử lý 98 vụ vi phạm trong lĩnh vực lâm nghiệp (giảm 16 vụ so với cùng kỳ). Đồng thời, ngành kiểm lâm đã kịp thời cập nhật trên 21.000 ha rừng biến động. Bên cạnh đó, thông tin, hoạt động của 144 cơ sở chế biến lâm sản và 159 cơ sở gây nuôi động vật hoang dã trên địa bàn tỉnh được theo dõi, cập nhật thường xuyên...

Hiện nay, Lạng Sơn là một trong những địa phương có diện tích rừng lớn nhất cả nước với hơn 580.000 ha. Trong những năm gần đây, hoạt động sản xuất lâm nghiệp đã giúp người dân phát triển kinh tế.  Bên cạnh đó, quá trình số hoá quản lý rừng mang lại cho Lạng Sơn một cơ chế vận hành linh hoạt hơn, giúp công tác bảo vệ rừng không còn bị động như trước đây.

Khi dữ liệu được cập nhật liên tục và minh bạch, các quyết định chuyên môn trở nên chính xác, kịp thời, từ việc khoanh vùng nguy cơ cháy, kiểm soát khai thác trái phép cho tới lập quy hoạch phát triển lâm nghiệp. Số hoá không chỉ hỗ trợ quản lý rừng chính xác hơn, mà còn tạo nền tảng để tỉnh Lạng Sơn phát triển các mô hình kinh tế lâm nghiệp gắn với truy xuất nguồn gốc, chứng chỉ rừng và bảo tồn hệ sinh thái.

Vũ Thái