Nâng cao chất lượng giống cây ăn quả

TMO - Những năm gần đây, diện tích cây ăn quả cả nước nói chung và các tỉnh phía Nam có xu hướng tăng. Để đáp ứng kịp thời nhu cầu gia tăng diện tích trồng cây ăn quả liên tục trong những năm qua, hàng chục triệu cây giống cây ăn quả đã được sản xuất cung cấp đến tay nông dân, các tổ hợp tác, hợp tác xã, trang trại khắp các vùng miền của đất nước.

Theo thống kê từ Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), năm 2021 tổng diện tích cây ăn quả cả nước khoảng 1,171 triệu ha. Trong đó, các tỉnh, thành phố miền Nam chiếm khoảng 726.400 ha. Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ là vùng sản xuất cây ăn quả lớn nhất mà còn là nơi cung cấp nguồn cây giống cây ăn quả chủ lực cho cả nước. trong đó, tỉnh Bến Tre là nơi sản xuất và cung cấp cây giống cây ăn quả đầu tiên và lớn nhất cả nước, kế đến là các tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp. Hằng năm, toàn vùng cung cấp từ 40 đến 42 triệu cây giống các loại ra thị trường. Cây giống được bán tới các tỉnh Tây Nguyên, Đông Nam bộ và vùng Duyên hải Nam Trung bộ 

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre cho biết, Bến Tre là tỉnh có nghề sản xuất giống cây ăn quả nổi tiếng cả nước. Hiện nay, toàn tỉnh có khoảng hơn 8.000 hộ nông dân sản xuất, kinh doanh giống cây ăn trái, tập trung nhiều nhất ở các huyện Chợ Lách, Mỏ Cày Bắc, Châu Thành, Giồng Trôm, với lượng cây giống cung cấp thị trường khoảng 20 triệu cây/năm. Các loại cây giống chủ yếu như sầu riêng, bưởi da xanh, chôm chôm, mãng cầu, bơ, nhãn, cam, quýt, xoài, chanh, mít, bòn bon, vú sữa, dừa các loại… . Đặc biệt, những người làm giống của Bến Tre rất nhạy bén về việc sưu tầm, chọn lọc tạo ra giống mới từ các cá thể biến dị tự nhiên, giống nhập nội từ các nước.

Bến Tre là tỉnh có nghề sản xuất giống cây ăn quả nổi tiếng cả nước, cung cấp thị trường khoảng 20 triệu cây/năm. 

Tại tỉnh Tiền Giang diện tích cây ăn quả trồng mới, thay thế cây già cỗi của tỉnh trung bình hàng năm khoảng 2,5 nghìn ha, lượng cây giống khoảng 1 triệu cây. Trên địa bàn tỉnh Tiền Giang hiện có 262 cơ sở sản xuất, buôn bán giống cây trồng. Ước hàng năm cung cấp trên 1 triệu cây giống các loại, cơ bản đáp ứng nhu cầu sản xuất của người dân.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, hoa quả là ngành hàng quan trọng, có lợi thế phát triển của nước ta với khoảng 50 chủng loại. Quy mô diện tích trên 1,2 triệu ha, tổng sản lượng hàng năm hơn 13,5 triệu tấn đã và đang phục vụ tốt nhu cầu tiêu dùng trong nước. Đồng thời tạo gia tăng xuất khẩu cả về chủng loại, cơ cấu sản phẩm, thị trường và giá trị kim ngạch, đóng góp tích cực vào tăng trưởng ngành trồng trọt. Giá trị xuất khẩu rau quả bắt đầu vượt mốc 1 tỷ USD từ năm 2013, liên tục nhiều năm gần đây đã vượt mức 3 tỷ USD/năm; dự kiến tăng trưởng cao, đạt 4 tỷ USD năm 2023, riêng 6 tháng đầu năm ước đạt gần 2,75 tỷ USD, vượt 64% so cùng kỳ năm 2022.

Tuy nhiên, theo quy định về công nhận cây đầu dòng và vườn cây đầu dòng, đến năm 2022, toàn vùng phía Nam, số lượng công nhận còn rất thấp. Đến năm 2022, các tỉnh phía Nam đã công nhận được 566 cây ăn đầu dòng và 526 vườn cây đầu dòng các loại cây ăn quả. Hằng năm, số lượng giống cây ăn quả lâu năm phục vụ cho nhu cầu trồng mới khoảng 50-60 nghìn ha và diện tích tái canh tương đương thì nhu cầu giống cây ăn quả hàng năm khoảng 35-40 triệu cây giống. 

Bên cạnh một số kết quả đạt được, tình hình sản xuất kinh doanh giống cây ăn quả Việt Nam hiện còn những tồn tại, hạn chế, cơ bản như: Hệ thống sản xuất và cung ứng giống ở quy mô hộ kinh doanh, nhỏ lẻ hiện chiếm chủ yếu; rất ít các doanh nghiệp lớn tham gia đầu tư vào sản xuất giống. Nhiều cơ sở chưa đáp ứng đầy đủ quy định vẫn tham gia sản xuất, kinh doanh nên khó quản lý, đảm bảo nguồn gốc, chất lượng cây giống. Nhiều địa phương chưa quan tâm xây dựng Dự án phát triển giống để hỗ trợ hình thành hệ thống sản xuất giống cây ăn quả trên địa bàn. 

Hầu hết cây ăn quả nhân giống dễ dàng bằng phương pháp vô tính, cùng với quyền tác giả giống chưa được chú trọng đúng mức. Số lượng cây giống sản xuất cung ứng cho thị trường rất lớn, nhiều chủng loại nên gây khó khăn cho công tác quản lý, kiểm soát chất lượng vật liệu giống tại các cơ sở, đơn vị sản xuất. Số lượng cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng cây ăn quả được đề nghị bình tuyển, thẩm định, công nhận còn rất khiêm tốn so với thực tế nhu cầu sản xuất giống…

Theo số liệu điều tra sơ bộ của ngành nông nghiệp, toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long có hơn 1.600 tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, buôn bán giống cây trồng, gồm cơ sở hộ cá thể, tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp, viện, trường, trung tâm giống; trong đó, có khoảng 900 cơ sở có đăng ký quản lý, số cơ sở còn lại đang hoạt động tự do, trôi nổi và khó hoặc không quản lý được chất lượng. Việc có quá nhiều cơ sở kinh doanh đã dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. Đồng thời gây nhiều khó khăn trong quản lý chất lượng, nguồn gốc cây giống và cũng như gây thiệt hại kinh tế không nhỏ cho nhiều nhà vườn trong thời gian qua.

Các cơ quan chức năng hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia phục vụ quản lý nhà nước về giống cây ăn quả. Ảnh: KT. 

Để ngành hàng sản xuất cây ăn quả phát triển bền vững và quản lý hiệu quả chất lượng cây giống, tỉnh Bến Tre đã chỉ đạo quản lý chặt chẽ các cơ sở sản xuất, kinh doanh cây giống để bảo đảm sản phẩm tiêu thụ trên thị trường đạt chất lượng tốt. Đồng thời, để phát huy tiềm năng và thế mạnh của tỉnh, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bến Tre lần thứ XI (nhiệm kỳ 2020-2025) đã đề ra nhiệm vụ xây dựng "Trung tâm cây giống và hoa kiểng Chợ Lách mang tầm Quốc gia" để góp phần thực hiện thành công định hướng cơ cấu lại ngành nông nghiệp của tỉnh theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. 

Để từng bước đưa công tác quản lý chất lượng giống cây ăn quả ở các tỉnh thành phía Nam nói riêng và trên toàn quốc nói chung, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo các cơ quan chức năng của Bộ, các địa phương và doanh nghiệp rà soát, đề xuất bổ sung, chỉnh sửa hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan công tác quản lý nhà nước trong sản xuất kinh doanh giống cây trồng, giống cây công nghiệp, cây ăn quả, đảm bảo phù hợp, hiệu quả. Cùng đó, các cơ quan chức năng hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia phục vụ quản lý nhà nước về giống cây ăn quả, trước mắt ưu tiên đối với các cây trồng chính, cây ăn quả chủ yếu có quy mô sản xuất hàng hóa.

Đẩy mạnh công tác bình tuyển, thẩm định, hỗ trợ duy trì cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng; tăng cường xây dựng và củng cố hệ thống nhân giống tại các địa phương, khuyến khích các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống đảm bảo chất lượng trên địa bàn.Tăng cường liên kết giữa các đơn vị, cá nhân được công nhận cây đầu dòng, vườn cây đầu dòng với các tổ chức, cá nhân sản xuất giống trong việc duy trì, đầu tư chăm sóc và khai thác sử dụng hiệu quả. Công khai những đơn vị, cơ sở vi phạm hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh giống cây trồng trên từng địa bàn. Kịp thời cung cấp thông tin, khuyến cáo người dân sử dụng giống những đơn vị, cơ sở sản xuất có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, đảm bảo chất lượng. 

Vân Khánh