Mùa sậy trổ bông

Năm nào cũng vậy, khi tiết trời ở vào lúc giao thời giữa mùa mưa và mùa khô, nghĩa là khoảng đầu tháng 11 Âm lịch, là khắp một vùng ngoại ô rộng lớn của TP. Hồ Chí Minh lại ngập tràn một sắc màu trắng đục của những đám lau sậy mùa trổ hoa.

Loài cậy dại mọc trên những đám sình lầy ấy, dẫu không còn nhiều như xưa bởi đà đô thị hóa diễn ra nhanh, mạnh mẽ, nhưng mỗi khi tới mùa cây sậy khoe sắc đưa hương, cũng luôn khiến tôi nao lòng nhớ về một thời ấu thơ với biết bao kỷ niệm gắn liền với những bông hoa sậy bình dị phất phơ trong gió…

Ngày còn nhỏ gia đình tôi sống ở một làng quê gần đường Bưng Ông Thoàn, thuộc xã Phú Hữu, huyện Thủ Đức (nay là TP Thủ Đức, TP.Hồ Chí Minh). Ngoài các đám ruộng dùng để người dân canh tác trồng rau muống, cấy lúa ra, thì những khoảnh diện tích sình lầy ven đường, ven các con kênh rạch lau sậy luôn mọc kín. Cây sậy là loài cây dại phát triển rất nhanh và khỏe, khi qua mùa khô thân cây dẫu bị lụi tàn, nhưng bước sang mùa mưa là các hạt mầm từ các bông hoa rụng xuống đất, gặp nước ẩm ướt lại nẩy nở vươn lên tốt tươi nhanh chóng. Chẳng vậy mà chỉ sau khoảng 2 tháng mùa mưa là những đám sậy đã mọc cao lút đầu người, để rồi cuối mùa mưa là thời khắc các chùm bông bắt đầu khoe sắc đưa hương.

Tại nhiều chỗ, xen lẫn giữa những đám lau sậy là các vạt hoa cỏ cũng bước vào mùa nở hoa.

Bọn trẻ con trong xóm, trong làng chúng tôi dường như đứa nào cũng ghét cây sậy bởi chúng có những chiếc lá sắc lẹm, khi chỉ cần va chạm nhẹ vào thôi là bị cứa đứt tay, chân dẫn tới chảy cả máu. Ngay cả người lớn cũng không ưa gì loài cây dại luôn lan rộng xâm lấn cả phần diện tích đất canh tác. Thế nhưng, khi những đám sậy bước vào mùa trổ bông thì bọn trẻ chúng tôi lại rất yêu thích, bởi hầu như đứa trẻ nào lớn lên ở làng, trải qua quãng đời ấu thơ mà lại không có đầy ắp kỷ niệm gắn liền với các trò chơi cùng bông sậy! Trò chơi phổ biến nhất với lũ trẻ chúng tôi của những buổi chiều đi chăn trâu, bò ngoài đồng ruộng, đó là cùng nhau tụ tập hái bông sậy, rồi tổ chức một cuộc thi xem đứa nào hái được nhiều bông sậy nhất, trong đó có bông sậy to nhất, đẹp nhất thì được chọn làm… hoa hậu, với phần thưởng có khi chỉ là vài trái khế chua, củ khoai nướng, hay đôi khi chỉ là một nắm đậu phộng rang, vậy mà trò này rất thu hút và vui nhộn!

Một trò khác gắn liền với bông sậy cũng rất vui nhộn, khó quên, đó là: trò đám cưới giả! Để tổ chức trò này, bọn trẻ chúng tôi thường phải chia thành 2 nhóm, nhà trai và nhà gái, với mỗi bên ít nhất phải có dăm, bảy người. Rồi cũng không thể thiếu các nhân vật chính là cô dâu, chú rể. Ngoài các món ăn vặt trong trò đám cưới giả là: vài quả cóc chua, mấy chùm sung, ít quả bần hái vội bên kênh rạch…, dùng để chấm muối, thì sắc mùa chủ đạo luôn phải có đó là các chùm bông hoa sậy. Bông sậy được hái, rồi tỉ mẩn đan kết thành vương miện đội trên đầu cho co dâu. Bông sậy được buộc thành một bó lớn để chú rể ôm trao cho cô dâu lúc đi… đón dâu. Ngay cả hoa dùng cài ngực áo của cô dâu chú rể cũng được chọn ngắt từ các nhánh bông sậy tươi nhất, đẹp nhất… Hình ảnh của những cô dâu, chú rể ôm bông sậy đi chân chần với nét hồn nhiên ngộ nghĩnh ở vào thời khắc nhà trai sang nhà gái rước dâu, khiến tôi nhớ mãi, bởi đó là hình ảnh, kỷ niệm quá đẹp, quá nên thơ của chúng tôi- những đứa trẻ sinh ra và lớn lên ở một nơi mà khi đó vẫn còn đầy rẫy những lam lũ, cuộc sống nghèo khó bủa vây.

Những bông hoa sậy bung nở tắng xoá dưới nắng chiều vàng vọt.

Bước vào mùa sậy trổ hoa, nếu hôm nào chúng tôi chơi các trò với bông sậy chán, muốn đổi thay thì cả bọn trẻ chăn trâu lại chuyển qua bẻ thân cây sậy làm ống hút và chơi trò thổi bong bóng xà bông. Với trò chơi này, trước khi lùa trâu bò ra đồng, thường là một đứa nào đó trong nhóm phải thủ sẵn một con dao nhỏ để cứa thân sậy và làm ống thổi, chứ làm bằng tay là không thể được. Rồi nữa, muốn có hộp nước xà bông để tạo bong bóng cho trò chơi, chúng tôi cũng phân công một đứa nào đó mang theo chút xà bông cục, hoặc ít xà bông bột. Ra đồng, sau khi để lũ trâu, bò tự do gặm cỏ, bọn chúng tôi túm lại bẻ sậy làm ống thổi và hòa xà bông cho chúng tan thành nước. Cứ như vậy, mỗi đứa dùng 1 ống thổi làm từ thân cây sậy, dài chừng 20 cm, đứng dàn hàng ngang, chấm một đầu ống vào hộp nước xà bông rôi giơ lên cao thổi từ phía đầu ống kia. Từng đàn bong bóng to nhỏ khác nhau, với đa sắc màu hồng, tím, xanh… nối đuôi nhau tuôn ra theo ống thổi bay lên trời cao theo gió cuốn, sau đó vỡ vụn trong tiếng cười reo, sự khoan khoái của cả nhóm. Bọn trẻ chúng tôi còn thi xem đứa nào thổi mỗi lần được nhiều bong bóng nhất, và những quả bong bóng ấy bay cao nhất, lâu bị vỡ nhất…!

Khi thời tiết chuyển hẳn sang mùa khô, cũng là khi những bông hoa sậy đã già, bắt đầu vào thời kỳ kết hạt để ấp ủ cho sự tốt tươi ở mùa sau, bọn trẻ chúng tôi hầu như không còn chơi các trò chơi gắn liền với bông sậy nữa, mà lúc này song hành với các buổi lùa trâu, bò ra đồng ăn, hầu như đứa nào cũng được cha mẹ giao phó thêm cho một nhiệm vụ, đó là: cắt bông sậy! Những bông sậy già mà cha mẹ giao phó cắt mang về đó, thường nhà nào cũng để dành bó chổi dùng quét nhà dần, còn nếu như bông sậy nhiều thì cha mẹ cũng mang bán cho những hộ có nhu cầu, nhưng không có nhân công đi cắt ngoài ruộng, ngoài sình. Như đã nói, khi đó sậy mọc bạt ngàn, tràn lan, ra ngõ, ra đồng là bắt gặp, vì thế các hộ gia đình quanh vùng rất ít mua bông sậy khô, mà chủ yếu bông sậy được bán giá rẻ cho thương lái mang đi tiêu thụ tại những tỉnh xa…

Những đám lau sậy mọc tại các bãi sình lầy trong thành phố vào mùa nở hoa...

Xa rồi kỷ niệm của những trò chơi gắn liền với bông sợi mùa trổ hoa, thời gian trôi đi quá nhanh, bọn trẻ đồng trang lứa với tôi nơi làng quê lam lũ, vất vả khi nào cũng lấm lem bùn đất sau những buổi ra đồng chăn trâu, bò của ngày ấy giờ đã lớn khôn. Làng quê tôi giờ cũng đã lên phố, thành phường với nhịp sống sung túc hiện đại từ lâu, nhưng thấp thoáng bên các khu đô thị, khu công nghệ cao vẫn còn sự xuất hiện của rất nhiều bụi sậy hoang mọc và phát triển tốt tươi bên đám sình lầy, khu đất trống. Và bao giờ cũng vậy, hễ cứ nhìn thấy những đám sậy hoang bước vào mùa trổ bông, là trong tôi lại nôn nao hoài nhớ về một thời ký ức tuổi thơ, với bao trò chơi vui nhộn, thích thú gắn liền với bông sậy. Không chỉ riêng tôi, một số người bạn tôi đã từng là “thành viên” trong nhóm chơi chung của một thời ấu thơ ấy, giờ đang lập nghiệp sinh sống ở nước ngoài, cứ mỗi độ gần cuối năm cũng vẫn luôn gọi điện hỏi thăm xem đã tới mùa bông sậy trổ hoa chưa(?!), và họ bảo họ nhớ và yêu mùa bông sậy ở Sài Gòn lắm, nên kiểu gì cũng không quên dặn tôi chụp vài tấm hình các vạt sậy trổ hoa gửi qua để họ ngắm cho vơi đi nỗi nhớ quê hương, nỗi nhớ về miền ấu thơ với những kỷ niệm khó mờ phai…

Bài, ảnh Thạch Bích Ngọc