Kiểm soát mã số vùng trồng, giữ vững thị phần xuất khẩu nông sản

TMO - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, thời gian gần đây mã số vùng trồng tại Việt Nam bị thu hồi đang tăng cao. Tình trạng bị thu hồi mã số vùng trồng, tiềm ẩn nguy cơ giảm thị phần xuất khẩu nông sản.

Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho biết hiện nay, cả nước có 6.439 vùng trồng ở 53/63 tỉnh thành và 1.618 cơ sở đóng gói tại 33 địa phương được cấp mã số xuất khẩu. Có 25 sản phẩm được cấp mã số như: thanh long, nhãn, vải, xoài, chôm chôm, vú sữa, chanh, bưởi, măng cụt, dưa hấu, mít, chuối, khoai lang… xuất khẩu đi 11 thị trường là Trung Quốc, Mỹ, Úc, New Zealand, Hàn Quốc, Nhật Bản, EU, Thái Lan, UAE, Malaysia và Singapore. 

Bên cạnh việc nhiều mã số được cấp mới thì số lượng mã số bị thu hồi cũng đang gây lo ngại. Cụ thể, có hơn 700 mã số vùng trồng bị thu hồi chủ yếu ở các tỉnh Tiền Giang, Tây Ninh, Lâm Đồng…; phần lớn là các mã số vùng trồng xuất khẩu đi Trung Quốc do không đáp ứng yêu cầu về chất lượng kỹ thuật. Trong đó, Tiền Giang là địa phương có số lượng mã số vùng trồng được cấp nhiều nhất, tuy nhiên cũng là địa phương có số lượng mã vùng trồng bị thu hồi nhiều nhất với gần 450 mã số.

Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Tiền Giang cho biết, từ năm 2018 về trước, Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thuỷ sản tỉnh Tiền Giang tham mưu cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn địa phương này đề nghị các địa phương  đăng ký mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, địa phương đăng ký cả hộ bán lẻ; người bán một, hai thùng trái cây ở trước cửa cũng đăng ký mã số, cho nên, khi đó mã số đăng ký rất nhiều.

Từ năm 2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có ra một văn bản về việc cung cấp thông tin vùng trồng và cơ sở đóng gói quả tươi xuất khẩu (văn bản 3906/BNN-BVTV). Theo đó, thị trường Trung Quốc có đưa ra quy định nhập khẩu trái cây tươi vào quốc gia này bắt buộc phải có thông tin truy xuất nguồn gốc và yêu cầu cơ quan thẩm quyền nước xuất khẩu phải cung cấp thông tin mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói trái cây tươi cho cơ quan thẩm quyền của phía Trung Quốc.

Chính vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn yêu cầu UBND các địa phương trực thuộc Trung ương (trong đó có tỉnh Tiền Giang) chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND cấp huyện tổ chức triển khai thống kê thông tin vùng trồng cây ăn trái và cơ sở đóng gói theo quy định của Trung Quốc. Theo quy định, định kỳ hàng năm phải thực hiện giám sát, và trong giai đoạn 2020-2021 ghi nhận những cơ sở đó không đủ điều kiện, rồi mã số vùng trồng chuyển sang cây trồng khác hoặc không đủ điều kiện cho nên đơn vị đề nghị huỷ. 

Bộ NN&PTNT đã ban hành văn bản hướng dẫn về việc cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói nông sản phục vụ xuất khẩu tại các địa phương. 

Cục Bảo vệ thực vật cho biết, công tác quản lý vùng trồng và cơ sở đóng gói xuất khẩu trong những năm qua cho thấy, mặc dù các nước nhập khẩu ngày càng nâng cao rào cản kỹ thuật, buộc Việt Nam phải tuân thủ, song nhiều địa phương, tổ chức và cá nhân chỉ mới tập trung vào công tác mở rộng số lượng diện tích vùng trồng và cơ sở đóng gói, mà chưa quan tâm đúng mức đến công tác kiểm tra, giám sát các vùng nhằm đảm bảo tuân thủ yêu cầu của nước nhập khẩu. Điều này đặt ra nhiều thách thức đối với việc xuất khẩu sản phẩm trồng trọt của Việt Nam, thậm chí có thể dẫn đến nguy cơ bị dừng xuất khẩu toàn ngành hàng.

Việc không tuân thủ nghiêm các quy định về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đặt ra nhiều thách thức đối với việc xuất khẩu sản phẩm trồng trọt của Việt Nam, thậm chí có thể dẫn đến nguy cơ bị dừng xuất khẩu toàn ngành hàng. Chính vì vậy, để đảm bảo tuân thủ đúng yêu cầu xuất khẩu, tất cả các bên liên quan trong chuỗi cần hiểu rõ quy định và chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện cần thiết. Trong thời gian tới phải quản lý chặt chẽ hơn nữa vùng trồng cũng như cơ sở đóng gói.

Để đảm bảo tuân thủ đúng yêu cầu xuất khẩu, tất cả các bên liên quan trong chuỗi cần hiểu rõ quy định và chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện cần thiết và quản lý chặt chẽ hơn nữa vùng trồng, cũng như cơ sở đóng gói. Với mục đích này, Bộ NN&PTNT đã ban hành Văn bản hướng dẫn số 1776/BNN-BVTV để phân cấp rõ trách nhiệm và nghĩa vụ của từng bên.

Trước đây, địa phương sẽ thực hiện các công việc bao gồm tiếp nhận đề nghị của cá nhân và doanh nghiệp, kiểm tra thực tế, hoàn thiện hồ sơ để gửi cho Cục Bảo vệ thực vật cấp mã số và gửi cho nước nhập khẩu. Hiện việc cấp mã số các vùng trồng, cơ sở đóng gói sẽ được Cục ủy quyền cho địa phương. Cục Bảo vệ thực vật cho biết, việc này sẽ giúp địa phương chủ động hơn trong việc giải quyết nhu cầu về cấp mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu nông sản đang tăng nhanh thời gian qua, giảm áp lực cho cán bộ phải giải quyết hàng nghìn mã số, tránh tình trạng ùn ứ hồ sơ khiến người nông dân bị lỡ mất vụ thu hoạch. 

Theo đó, trong thời gian hoàn tất các hướng dẫn theo Điều 64, Luật Trồng trọt và để góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý mã số vùng trồng phục vụ xuất khẩu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao nhiệm vụ và chỉ đạo cơ quan chuyên môn về bảo vệ và kiểm dịch thực vật tại địa phương thực hiện và chịu trách nhiệm toàn bộ việc thiết lập, kiểm tra thực tế, hoàn thiện hồ sơ, cấp mã số và bảo đảm duy trì các điều kiện kỹ thuật đối với các mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đã cấp.

Cùng với đó, toàn bộ các thông tin về diện tích, sản lượng, sự đồng thuận các hộ nông dân tham gia vào vùng trồng cũng như các điều kiện kỹ thuật khác phải được các cơ quan chuyên môn địa phương kiểm tra, xem xét đầy đủ trước khi gửi báo cáo về Cục Bảo vệ thực vật. Cơ quan chuyên môn địa phương lưu trữ và chịu trách nhiệm về tính chính xác, phù hợp của hồ sơ.

Đối với trường hợp xuất khẩu, các địa phương rà soát các mã số đã cấp, đối chiếu với quy định của nước nhập khẩu và tập hợp danh sách báo cáo về Cục Bảo vệ thực vật để gửi nước nhập khẩu để được nước nhập khẩu phê duyệt hoặc cấp mã số. Nước nhập khẩu có thể tiến hành kiểm tra trực tiếp hoặc trực tuyến trước khi phê duyệt và cấp mã số cho các vùng trồng, cơ sở đóng gói này. Giải quyết ngay các hồ sơ đề nghị của chủ sở hữu hoặc người đại diện vùng trồng, cơ sở đóng gói trên cơ sở tuân thủ đúng quy định, minh bạch, trách nhiệm.

Trong trường hợp chưa đạt yêu cầu, phải có hướng dẫn cụ thể, rõ ràng, tránh để người dân, doanh nghiệp đi lại nhiều lần. Mặt khác, thực hiện giám sát định kỳ các vùng trồng, cơ sở đóng gói đã được cấp mã số theo đúng hướng dẫn và quy định của nước nhập khẩu, bảo đảm các vùng trồng, cơ sở đóng gói này luôn luôn duy trì được tình trạng đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu. Tần suất giám sát là tối thiểu một lần/năm, đối với vùng trồng thì thực hiện giám sát trước vụ thu hoạch; báo cáo kết quả giám sát hằng quý về Cục Bảo vệ thực vật. Thực hiện thu hồi mã số đã cấp với các vùng trồng, cơ sở đóng gói không đáp ứng quy định của nước nhập khẩu hoặc theo yêu cầu của nước nhập khẩu hoặc phát hiện vi phạm quy định về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm nhiều lần hoặc phát hiện gian lận, tranh chấp trong sử dụng mã số.

Tuyết Mai