Khắc phục những bất cập trong quản lý nuôi chim yến

TMO - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá sản lượng yến hiện nay khoảng 200 tấn/năm đem lại giá trị kinh tế rất cao với trị giá khoảng 200 triệu USD/năm, vượt qua nhiều ngành kinh tế tiềm năng. Tuy nhiên, ngành hàng này còn nhiều bất cập trong quản lý hoạt động nuôi cũng như xuất khẩu.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, tính đến ngày 19/6, có 35 doanh nghiệp với khoảng gần 3.000 cơ sở nuôi chim yến (trong tổng số gần 24.000 cơ sở nuôi chim yến trên toàn quốc) đang tích cực chuẩn bị để sớm xuất khẩu các sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc. Hiện cả nước có 42/63 tỉnh có nuôi chim yến. Số lượng nhà nuôi yến toàn quốc tăng rõ rệt trong những năm qua. Theo báo cáo của 18 tỉnh, nếu năm 2017, chỉ có hơn 8.300 nhà yến, đến tháng 8/2019 có hơn 11.750 nhà yến, đến năm 2021 đạt 22.363 nhà nuôi yến thi đến năm 2022, số nhà yến tăng lên con số 23.665. 

Địa phương có số lượng nhà yến tăng nhanh nhất là Kiên Giang, Khánh Hòa, Lâm Đồng. Tỉnh có số lượng nhà yến lớn nhất hiện nay là Kiên Giang (2.995 nhà yến), tiếp đến là Bình Định (1.722 nhà yến). Các vùng kinh tế có 100% số tỉnh nuôi yến gồm: Vùng ĐBSCL (13 tỉnh), Đông Nam Bộ (6 tỉnh), Nam Trung Bộ (8 tỉnh) và Tây Nguyên (5 tỉnh) có 100%. Trong đó, nhiều nhất là ĐBSCL với 10.572 nhà yến, chiếm 44,67%; tiếp đến là Nam Trung Bộ với 5.965 nhà yến, chiếm 25,21%. Vùng Đông Nam Bộ có 4.958 nhà yến, chiếm 20,95%. Vùng Tây Nguyên có 1.969 nhà yến, chiếm 8,32%. Các tỉnh phía bắc với 201 nhà yến, chỉ chiếm 0,85% vì khí hậu mùa đông lạnh, không phù hợp cho yến sinh trưởng.

Bộ NN&PTNT đánh giá sản lượng sản phẩm từ yến hiện nay đạt khoảng 200 tấn/năm đem lại giá trị kinh tế rất cao với trị giá khoảng 200 triệu USD/năm. Con số này vượt qua nhiều ngành kinh tế tiềm năng, đặc hữu thị trường thế giới. Dù là ngành nghề mới nhưng nuôi yến là rất triển vọng và có thế mạnh xuất khẩu. Bên cạnh đó, ngành sản xuất yến còn tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động địa phương. 

Theo đánh giá của ngành chức năng, công tác quản lý nuôi chim yến giám sát, đánh giá, bảo đảm các yêu cầu xuất khẩu còn gặp khó khăn. 

Tuy nhiên, công tác quản lý nuôi chim yến giám sát, đánh giá, bảo đảm các yêu cầu xuất khẩu còn gặp khó khăn. Hiện nay, trên 90% nhà yến chủ yếu vẫn nằm xen lẫn trong khu dân cư hoặc được xây dựng trên nhà ở của người dân. Một số tỉnh người dân đầu tư xây dựng nhà yến rất kiên cố ngay trong khu vực đông dân cư, chi phí đầu tư từ 1-6 tỷ đồng/nhà yến như ở Kiên Giang, TP.HCM. 

Luật Chăn nuôi và văn bản hướng dẫn luật giao cho UBND tỉnh xin ý kiến của Hội đồng nhân dân tỉnh quy định vùng nuôi chim yến nhưng đến nay đại đa số các tỉnh chưa có quy định này, người nuôi yến khó khăn trong việc xây mới nhà nuôi chim yến. Đặc biệt cuối năm 2019 việc xây mới nhà nuôi yến, cơi nới trên nhà ở phát triển tràn lan, tự phát, việc xây nhà ở sau đó chuyển thành nhà nuôi yến, chính quyền địa phương và cơ quan chuyên môn không thể kiểm soát làm ảnh hưởng đến kinh tế-xã hội và an ninh, trật tự ở địa phương. Việc thống kê nhà yến, sản lượng tổ yến nhiều tỉnh chưa cập nhật, các cơ sở nuôi yến còn chưa kê khai thực về diện tích nhà yến, sản lượng tổ yến nên khó khăn cho các cơ quan quản lý các cấp.

Ngoài ra, đã xảy ra tình trạng một số tổ chức, cá nhân đi các tỉnh tư vấn xây dựng nhà yến chủ yếu mục đích là thu tiền tư vấn, bán vật tư làm nhà yến, không quan tâm đến hậu xây nhà yến có yến đến ở không, gây thiệt hại rất lớn cho người dân và ảnh hưởng lớn đến quản lý ngành. Rất nhiều trường hợp đầu tư xây nhà hàng tỷ đồng mà không dẫn dụ được đàn chim yến hoặc dẫn dụ được chim yến vào rồi lại bỏ đi.

Hiện nay chưa có các quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến hoạt động chim yến và sản phẩm từ yến. Trong khi đó, chim yến với đặc thù là chim hoang dã, sống thành đàn lớn, bay lượn trên cao nên rất khó kiểm soát dịch bệnh hơn các loại gia cầm khác khi dịch cúm gia cầm xảy ra. Đặc biệt, thời gian qua xuất hiện các hiện tượng rất tiêu cực như dẫn dụ săn bắt chim yến theo kiểu tận diệt ở nhiều địa phương, trong thời gian dài, làm giảm đàn chim yến, vừa vi phạm pháp luật, vừa ảnh hưởng nghiêm trọng nguồn gen quý hiếm và hệ sinh thái phát triển chim yến, gây bức xúc cho xã hội.

Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, việc đàm phàn, hướng dẫn, hỗ trợ xuất khẩn các sản phẩm tổ yến còn nhiều hạn chế cần được tháo gỡ. Ảnh: TTX. 

Đối với tình hình xuất khẩu tổ yến, cơ sở pháp lý Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch, kiểm tra và vệ sinh thú y đối với sản phẩm tổ yến xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã được Bộ NN&PTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc ký và có hiệu lực từ ngày 09/11/2022. Đây là cơ hội và động lực quan trọng để ngành yến Việt Nam phát triển, đảm bảo ổn định đầu ra cho sản phẩm, mang lại lợi ích kinh tế rất cao, tạo nhiều việc làm cho người dân các địa phương.

Ngay sau khi ký Nghị định thư, ngày 22/11/2022, Bộ NN&PTNT đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định thư nêu trên; ngày 01/12/2022, trên cơ sở các nội dung của Nghị định thư và ý kiến góp ý của các địa phương, Bộ NN&PTNT đã ban hành Công văn số 8107/BNN-TY hướng dẫn chi tiết việc tổ chức thực hiện.

Bộ NN&PTNT cũng đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ (mà cụ thể là Cục Thú y) đàm phán, thống nhất nội dung và mẫu Giấy chứng nhận kiểm dịch xuất khẩu. Qua nhiều lần họp và trao đổi trực tuyến, ngày 15/02/2023, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã có thông báo đồng ý mẫu Giấy chứng nhận kiểm dịch xuất khẩu tổ yến từ Việt Nam sang Trung Quốc. Tuy vậy, theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, việc đàm phàn, hướng dẫn, hỗ trợ xuất khẩn các sản phẩm tổ yến còn nhiều hạn chế, chưa có cơ sở được chấp nhận và cấp phép xuất khẩu các sản phẩm tổ yến sang Trung Quốc theo Nghị định thư. 

Từ thực tế đó, Bộ NN&PTNT đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành Công điện chỉ đạo các địa phương, các Bộ, ngành liên quan tập trung, ưu tiên các nguồn lực để chủ động chỉ đạo, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp tăng cường quản lý nuôi chim yến và đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm tổ yến. Để đẩy mạnh được xuất khẩu các sản phẩm yến, Bộ NN&PTNT đang đề xuất về cơ chế để các bộ, ngành liên quan tập trung, ưu tiên các nguồn lực để chủ động chỉ đạo, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp tăng cường quản lý nuôi chim yến và đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm tổ yến. 

Hạnh Nguyên