Huy động nguồn lực ứng phó với biến đổi khí hậu

TMO - Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu, trong những năm qua, từ Trung ương đến địa phương đều đã tăng cường đầu tư triển khai thực hiện các công trình, dự án phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu. 

Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường, sau 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH), tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường được Ban Chấp hành Trung ương khóa XI ban hành, trụ cột về ứng phó với biến đổi khí hậu đã nhận được sự quan tâm lớn của toàn xã hội và cộng đồng quốc tế. Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu, trong những năm qua, từ trung ương đến địa phương đều đã tăng cường đầu tư triển khai thực hiện các công trình, dự án phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Nội dung giảm phát thải khí nhà kính đã được luật hóa để triển khai thực hiện. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành danh mục các lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính. Đến nay, hầu hết các địa phương đã ban hành Kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris về BĐKH, Kế hoạch hành động ứng phó với BĐKH của địa phương. Các thành phố, đô thị lớn ven biển đều chủ động đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống, hạn chế tác động của triều cường, ngập lụt, xâm nhập mặn. Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 120/NQ-CP về phát triển bền vững ĐBSCL.

Siêu dự án cống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé hoàn thành giúp nhiều địa phương ở ĐBSCL sản xuất thuận lợi trước tác động biến đổi khí hậu. Ảnh: NP. 

Nhiều nội dung quan trọng tại Nghị quyết cũng đã được tích cực triển khai mang lại hiệu quả thiết thực như: Thí điểm trên toàn quốc nhiều mô hình sinh kế cộng đồng thích ứng với BĐKH; lồng ghép nội dung BĐKH vào hầu hết các chiến lược, quy hoạch quốc gia, ngành; triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với BĐKH, các chương trình KH&CN cấp quốc gia đã có đóng góp lớn trong nâng cao năng lực thích ứng BĐKH, cải thiện cơ sở hạ tầng phòng chống thiên tai, xác định cơ sở khoa học cho các hoạt động ứng phó BĐKH trên quy mô cả nước.

Việt Nam cũng đã triển khai mạnh mẽ những cam kết tại Hội nghị COP26, cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định 2 lần và ban hành Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến 2050 cùng với nhiều chiến lược, kế hoạch hành động khác. Gần đây nhất, Việt Nam cùng các đối tác quốc tế đã thông qua Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP).

Tuy nhiên, Cục BĐKH cũng chỉ ra rằng, hiện nay, hạ tầng thích ứng với BĐKH, phòng chống thiên tai còn thiếu. Việc triển khai các quy định ứng phó với BĐKH còn chưa được triển khai mạnh mẽ ở địa phương. Bên cạnh đó, nguồn lực tài chính, con người, trang thiết bị cho ứng phó với BĐKH còn thiếu và yếu; ứng dụng khoa học và công nghệ chưa mạnh mẽ; chuyển đổi số của ngành mới được triển khai, kết quả đạt được chưa đáp ứng với yêu cầu.

Theo tính toán, nhu cầu tài chính để thực hiện các mục tiêu ứng phó với BĐKH ở Việt Nam trong thời gian tới là rất lớn. Ước tính Việt Nam cần khoảng 400 tỷ USD đến năm 2040 để ứng phó với BĐKH, trong khi vốn từ ngân sách Nhà nước để phục vụ cho công tác này dự kiến chỉ đáp ứng được khoảng 130 tỷ USD. Đây là con số rất thách thức vì tương đương với 6,8% GDP hàng năm, trong khi vốn từ ngân sách nhà nước dự kiến chỉ đáp ứng 130 tỷ USD.

Để giải quyết vấn đề, Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra 5 giải pháp gồm: Tăng nguồn chi từ ngân sách theo mức độ tăng trưởng kinh tế; xây dựng chính sách phù hợp với các thể chế tài chính toàn cầu để thu hút đầu tư xanh; đẩy mạnh hợp tác công tư, huy động nguồn lực xã hội; tăng cường năng lực doanh nghiệp trong việc tiếp cận và huy động nguồn lực ODA, vốn ưu đãi và rà soát chính sách thuế, phí.

Nguồn lực tài chính cần được huy động hiệu quả để hoàn thiện hạ tầng, nâng cao năng lực ứng phó với BĐKH tại các địa phương. 

Biến đổi khí hậu đã trở thành xu thế không thể đảo ngược, là thách thức lớn nhất đối với nhân loại. Vì thế, ứng phó với BĐKH cần phải được đặt vào trung tâm của các quyết định phát triển. Cục Biến đổi khí hậu đề xuất thời gian tới cần huy động nguồn lực tài chính trong nước và quốc tế cho ứng phó với BĐKH; đẩy mạnh hợp tác công - tư và huy động các nguồn lực trong xã hội; khuyến khích, huy động các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia đầu tư ứng phó với BĐKH.

Nhận định về giảm phát thải khí nhà kính và những vấn đề đặt ra trong thời kỳ mới, nhiều ý kiến cho rằng thương mại và đầu tư quốc tế đang đang định hình theo hướng gắn với các tiêu chí giảm phát thải, phát triển bền vững, lao động, môi trường… Với nền kinh tế có độ mở lớn như hiện nay, Việt Nam cần kịp thời nắm bắt và thích ứng, coi đây là động lực để chuyển đổi mô hình tăng trưởng cả ở cấp độ quốc gia và doanh nghiệp.

Theo báo cáo Rà soát Đầu tư và Chi tiêu công cho BĐKH (CPEIR) của 6 bộ và 28 tỉnh và 1 thành phố trực thuộc trung ương (Cần Thơ) cho thấy, hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), giai đoạn 2016-2020 và chi ngân sách nhà nước của giai đoạn 2011-2015 của 5 bộ (Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Tài nguyên và Môi trường; Giao thông Vận tải; Công Thương và Xây dựng) và 3 tỉnh (An Giang, Bắc Ninh và Quảng Nam).

Báo cáo rà soát các chính sách về BĐKH và tăng trưởng xanh của quốc gia, ngành và tỉnh, thành phố có liên quan trong giai đoạn 2011-2020. ngân sách cho BĐKH giai đoạn 2016-2020 của 6 bộ có giá trị từ 8.000-13.500 tỷ đồng, tương đương 26-30% tổng ngân sách cấp bộ. Ngân sách cho BĐKH chủ yếu tập trung vào thích ứng với BĐKH, phù hợp với các chính sách quốc gia do các hoạt động giảm nhẹ chủ yếu thuộc về khu vực tư nhân. Hơn 90% ngân sách được chi cho nhiệm vụ thực hiện đầu tư ứng phó với BĐKH.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Giao thông Vận tải là hai bộ chiếm phần lớn ngân sách cho BĐKH với mức tổng chi hơn 8.000 tỷ đồng mỗi năm trong giai đoạn 2016-2020, tập trung chủ yếu vào thủy lợi và giao thông. Các bộ khác có cơ cấu chi cho BĐKH đa dạng hơn, bao gồm các hoạt động thích ứng, giảm nhẹ và kết hợp cả hai. Trong khi đó, ngân sách cho BĐKH của 29 tỉnh, thành phố từ khoảng 15.000 tỷ đồng vào năm 2015 lên đến gần 24.000 tỷ đồng vào năm 2020.

Các chuyên gia của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cho rằng, công tác ứng phó với BĐKH liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực, theo đó ứng phó với BĐKH của các bộ, ngành, địa phương cũng cần phải được lồng ghép trong các chính sách và kế hoạch về phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, địa phương.  

Đức Hải