Hiệu quả từ mô hình xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh

TMO - Trong bối cảnh sản xuất lúa chịu áp lực từ biến đổi khí hậu và chi phí vật tư ngày càng tăng, mô hình xử lý rơm rạ bằng chế phẩm vi sinh ngay tại ruộng do Liên minh toàn cầu về sức khoẻ và ô nhiễm (GAHP) phối hợp cùng Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) đã triển khai tại xã An Trường (Vĩnh Long) tạo ra những thay đổi rõ rệt: Đất hết ngộ độc hữu cơ, lúa khỏe, sâu bệnh giảm, tiết kiệm chi phí đầu vào, gia tăng thu nhập cho nông dân… 

Từ chỗ loay hoay với tình trạng ngộ độc hữu cơ, sâu bệnh và năng suất thiếu ổn định, nhiều hộ đã ghi nhận đất “tươi” hơn, lúa sinh trưởng mạnh, giảm chi phí đầu vào và cải thiện hiệu quả kinh tế.

Lợi ích nhìn thấy ngay trên đồng ruộng

Ông Dương Văn Cao, Chi Hội trưởng Hội Nông dân ấp An Thạnh (xã An Trường) là một trong những hộ tham gia mô hình ngay từ đầu. Trước đây, người dân trong ấp thường rơi vào cảnh “được mùa mất giá - trượt mùa mất trắng”, nhất là khi vụ mùa vào thời điểm mưa lớn hoặc ngập nước. Rơm rạ sau thu hoạch thường được sử dụng làm thức ăn cho trâu bò, nhưng khi gặp mưa lớn, rơm rạ đang phơi dở, bị ẩm ướt nên sẽ phải vùi xuống đất, nhiều khả năng gây ngộ độc hữu cơ, khiến lúa dễ vàng lá, sinh trưởng kém và tốn nhiều phân bón hơn.

Ông Dương Văn Cao, Chi Hội trưởng Hội Nông dân ấp An Thạnh (An Trường, Vĩnh Long). 

Từ những bất cập kể trên, tính đến chi phí xử lý rơm rạ và thực hiện vụ mùa mới sẽ rất tốn kém, hoặc năng suất không ổn định, dẫn tới việc thu nhập của người nông dân thâm hụt,... nên sau khi được vận động tham gia mô hình, ông Cao cùng 56 hộ dân trong ấp đã bắt đầu dùng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ của trường Đại học Nguyễn Tất Thành ngay tại ruộng. 

Tuy những vụ đầu, bà con còn bỡ ngỡ, thậm chí “không biết pha sao cho đúng”, vì chế phẩm còn đặc và khó phun bằng máy. Nhưng sau khi được trường Đại học Nguyễn Tất Thành điều chỉnh công thức để loãng hơn và vẫn giữ nguyên hàm lượng dinh dưỡng, bà con bắt đầu thấy hiệu quả rõ rệt sau nhiều vụ mùa sử dụng như: Hiệu suất canh tác đạt 60-70%, giảm hẳn tình trạng lúa ma, lúa lộn; sâu bọ ít tấn công, nhờ cân bằng hệ vi sinh trong đất; giảm đáng kể lượng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón, kéo theo chi phí giảm mạnh; đất tơi xốp, không còn hiện tượng ngộ độc hữu cơ sau khi vùi rơm rạ. 

Lúa “xanh lại” sau khi sử dụng vi sinh tại đồng ruộng của người dân xã An Trường, Vĩnh Long. 

Ông Cao chia sẻ thêm: Ngày xưa rơm mà ngập nước là coi như xong, vụ sau phải bỏ phân nhiều lắm. Giờ xử lý bằng vi sinh, đất khỏe lên thấy rõ, lúa đứng bông đều, mà chi phí lại giảm. Bà con mừng dữ lắm! 

Chế phẩm vi sinh góp phần cải thiện chất lượng đất canh tác 

Ông Nguyễn Văn Tư, cũng là hộ canh tác tại ấp An Thạnh, cho biết vụ lúa sau khi sử dụng vi sinh có thể đánh giá đạt 70% hiệu quả. Điểm thay đổi mà ông ấn tượng nhất chính là: Giữ nước tốt hơn; đất tơi, rễ khỏe, lúa đứng đồng đều; lúa ma giảm mạnh, điều mà nhiều nông dân xem như “nỗi ám ảnh” và canh cánh trong lòng. 

Ông Nguyễn Văn Tư, nông dân xã An Trường (Vĩnh Long) áp dụng mô hình sử dụng chế phẩm vi sinh của GAHP và VACNE.  

So với việc bón phân hóa học như trước đây, ông Tư cho biết chi phí đã giảm nhiều trong khi sản lượng không giảm mà còn ổn định hơn. Nhận thấy hiệu quả được cải  thiện rõ rệt từ các vụ mùa lúa trước khi sử dụng vi sinh, tiết kiệm nhiều hơn chi phí đầu vào, rẻ hơn mua phân bón hoá học và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), người dân trong ấp ngày càng tin tưởng và tích cực sử dụng chế phẩm vi sinh cho ruộng lúa của mình, đồng thời, lan tỏa mô hình sang các ruộng lân cận.

Ông Trần Văn Phong, Trưởng Ban ấp An Thạnh (xã An Trường) nhấn mạnh hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm vi sinh.  

Từ góc độ tổ chức sản xuất, ông Trần Văn Phong, Trưởng Ban ấp An Thạnh (xã An Trường), nhìn nhận đây là bước chuyển không chỉ về kỹ thuật mà còn về tư duy canh tác của nông dân. Ông Phong cho hay, trước kia phần lớn hộ dân có sạ lúa dày vì sử dụng nhiều phân bón hóa học và thuốc BVTV để “giữ ruộng”, dẫn đến đất bạc màu, ngập nước là dễ bị bệnh đạo ôn, năng suất thiếu ổn định. Nhiều năm liền, tình trạng “mạnh ai nấy làm”, gieo sạ lệch thời điểm cũng khiến thu hoạch gặp trở ngại và giá bán bấp bênh. Quan trọng nhất là bà con thấy hiệu quả bằng mắt, thấy lúa khỏe hơn, đất bớt độc, giảm phân, giảm thuốc. Cái đó mới thuyết phục. Chứ nói hay mấy mà không thấy gì thì bà con không theo đâu... 

Ông Phong cho biết thêm: Dùng vi sinh phải từ 2-3 vụ trở lên mới thấy rõ tác động tới đất và hệ vi sinh vật. Tuy nhiên, người dân trong ấp đều thống nhất rằng, đây là hướng đi bền vững, phù hợp yêu cầu giảm phát thải, bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng hạt gạo.

Khi Đề án phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long được triển khai, cùng với sự hỗ trợ kỹ thuật từ GAHP - VACNE và các đơn vị đồng hành, chỉ trong thời gian ngắn, diện tích áp dụng ở Vĩnh Long đã đạt 26-27 ha, sau đó mở rộng lên 50 ha với sự hỗ trợ giống và chế phẩm từ Nhà nước và doanh nghiệp.

Hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm vi sinh cho lúa và xử lý rơm rạ được thể hiện rõ rệt. 

Từ mô hình nhỏ đến khả năng nhân rộng

Mô hình sử dụng chế phẩm vi sinh tại xã An Trường cho thấy, đây không chỉ là thí điểm kỹ thuật, mà là một chương trình thay đổi tư duy canh tác, với sự đồng hành chặt chẽ của GAHP và VACNE. Hai đơn vị này đóng vai trò: Theo dõi, đánh giá hiệu quả từng vụ; tập huấn nông dân về nông nghiệp tuần hoàn và giảm phát thải; kết nối nông dân, nhà khoa học và doanh nghiệp cung cấp chế phẩm vi sinh,…

Dự án GAHP - VACNE phối hợp cùng trường Đại học Nguyễn Tất Thành trong việc đưa chế phẩm vi sinh đến với nông dân. 

Chính nhờ sự hỗ trợ này, bà con vốn quen với việc sử dụng phân bón hóa học và cách làm cũ, nay mới mạnh dạn chuyển đổi. Mô hình không chỉ xử lý vấn đề rơm rạ sau thu hoạch, mà còn xây dựng một hệ sinh thái sản xuất lúa: Ít phụ thuộc hóa chất; tận dụng phụ phẩm; giảm gây ô nhiễm môi trường; tăng sức đề kháng cho đất và cây trồng. Đây cũng là yêu cầu cốt lõi của chiến lược nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp xanh mà Việt Nam đang hướng tới.

Mô hình tại xã An Trường đã giúp xử lý hoàn toàn rơm rạ, không còn tình trạng đốt rơm truyền thống gây ô nhiễm không khí, gây nguy hại đến sức khoẻ. Người dân đều vui mừng khi thấy ruộng sạch, đất tơi, lúa đều, sâu bệnh giảm. Sự tin tưởng này đã lan sang các ấp và xã lân cận. Lãnh đạo địa phương cũng cho biết, mô hình có thể mở rộng quy mô khi có đủ nguồn chế phẩm và gói hỗ trợ kỹ thuật từ GAHP, VACNE và doanh nghiệp.

Trong bối cảnh nhu cầu sản xuất lúa bền vững, giảm phát thải và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu cao hơn, những mô hình như xã An Trường chính là “viên gạch” đầu tiên để xây dựng nền nông nghiệp chất lượng, xanh và sạch hơn./. 

PV