Hải Phòng: Củng cố hệ thống đê điều trước thách thức mưa bão, biến đổi khí hậu

TMO - Sau mở rộng địa giới, Hải Phòng trở thành đô thị lớn, đa dạng với hơn 4,6 triệu dân, cùng với mạng lưới công nghiệp, cảng biển, khu đô thị logistic trải dài ven sông, ven biển. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, mưa bão cực đoan, thiên tai phức tạp gia tăng về tần suất và cường độ, công tác phòng chống lũ lụt, bảo vệ vùng dân cư và phát triển kinh tế xã hội của thành phố buộc phải đặt trong tình trạng “báo động cao”.

Áp lực tăng cao với đô thị ven biển 4,6 triệu dân

Hệ thống đê điều, kè sông, đê biển, cống thoát lũ với hàng trăm km trải rộng, đóng vai trò then chốt tại Hải Phòng. Nhưng khảo sát gần đây cho thấy, nhiều tuyến đê xung yếu đang “lộ rõ” bất cập, nếu không được xử lý ngay, nguy cơ mất an toàn là hiện hữu. Trước nguy cơ ấy, trong đợt kiểm tra thực địa ngày 26/11/2025 của đồng chí Lê Tiến Châu, Bí thư Thành ủy Hải Phòng, cùng với sự tham gia của lãnh đạo các sở, ngành, đã được tiến hành tại nhiều tuyến đê trọng yếu, nhằm đánh giá đúng thực trạng, chỉ đạo xử lý và định hướng chiến lược phát triển hệ thống đê điều.

Đồng chí Bí thư Thành ủy kiểm tra thực địa hiện trạng tuyến kè sông Sặt đoạn qua địa phận thành phố.

Dữ liệu từ thành phố cho biết Hải Phòng hiện quản lý 43 tuyến đê, với tổng chiều dài 789,25 km, cùng 175,67 km kè và 662 cống qua đê. Nhưng con số ấy không phản ánh chất lượng đồng đều: thực tế nhiều đoạn đã xuống cấp, nhiều vị trí không đạt tiêu chuẩn chống lũ thiết kế, nhiều nơi bị xâm lấn, lấn chiếm tạo nên “điểm đen” dễ xảy ra sạt lở, vỡ đê khi có thiên tai.

Nhiều tuyến đê, kè trọng yếu xuống cấp

Đơn cử, tại tuyến kè sông Sặt dài khoảng 28 km, đóng vai trò tiêu thoát nước và chống lũ cho hàng chục xã, phường. Nhưng thực địa cho thấy nhiều đoạn bờ sông thiếu cao trình thiết kế, kết cấu kè không đồng bộ, lòng sông bị bồi lắng, nhất là sau nhiều mùa lũ. Việc lấn chiếm, xây dựng trái phép ven bờ khiến khả năng thoát lũ suy giảm nghiêm trọng, mỗi khi mưa lớn hoặc triều cường, khả năng ngập úng diện rộng, sạt lở bờ sông rất cao. Nếu không sớm cải tạo, nâng cấp kè đồng thời nạo vét lòng sông sông Sặt sẽ trở thành “điểm nghẽn” nghiêm trọng, ảnh hưởng đến an toàn dân sinh, sản xuất nông nghiệp, giao thông, thủy lợi.

Bên cạnh đó, đoạn đê hữu sông Thái Bình, từ Văn Thai (xã Tuệ Tĩnh) tới đầu cầu Phú Lương, là tuyến đê quan trọng bảo vệ vùng phía Tây thành phố khu dân cư, nông nghiệp, công nghiệp, đô thị mở rộng. Tuy nhiên, nhiều vị trí có mặt đê hẹp, độ cao không đủ tiêu chuẩn, kết cấu bê tông, thân đê bị hỏng khi lũ kéo dài xuất hiện thẩm lậu, đùn sủi, gây nguy cơ mất an toàn đê rất lớn.

Đồng chí Bí thư Thành ủy kiểm tra thực địa trên tuyến Đê hữu Thái Bình đoạn thôn Văn Thai.

Ngoài ra, hệ thống giao thông trên đê  vốn là trục cứu hộ, liên vùng  xuống cấp nghiêm trọng, nứt gãy, không đảm bảo khi cần huy động lực lượng, phương tiện ứng cứu. Hay tuyến Đê tả Văn Úc & đê hữu Lạch Tray, vùng cửa sông, nội đô: nhiều đoạn thấp, bề rộng không đạt

Hai tuyến đê này bảo vệ khu vực đô thị gần biển, sông cửa, cảng biển, hạ tầng chiến lược. Nhưng theo báo cáo, có tới 24,25 km tuyến đê tả Văn Úc tính chất yếu thấp hơn cao trình lũ thiết kế; trong khi đê hữu Lạch Tray có khoảng 1,5 km chưa đạt cao độ an toàn; mặt đê nhiều đoạn hẹp dưới tiêu chuẩn (< 6 m).

Đáng lưu tâm là đoạn đê mới thay thế đê cũ tại khu vực Núi Voi (Km14+350–Km16+100) đang thi công. Nếu tiến độ chậm, đê cũ xuống cấp giữa chừng khi mưa bão đến hậu quả khó lường: ngập lụt nội đô, vỡ đê cửa sông, ảnh hưởng cả khu đô thị, cảng biển và các khu dân cư.

Đồng chí Bí thư Thành ủy nghe báo cáo về việc triển khai Dự án cải tạo, nâng cấp đê hữu Thái Bình kết hợp giao thông từ K9+600 - K48+752.

Song song đó, tại các bến bãi ven sông cũng tồn tại nhiều rủi ro từ sự lấn chiếm, quản lý lỏng lẻo không ít bến bãi, khu tập kết vật liệu, xây dựng ven sông, sát chân đê được hình thành mà thiếu kiểm soát, vi phạm hành lang bảo vệ đê điều. Đây là một trong những nguyên nhân khiến dòng chảy bị cản trở, lòng sông bị thu hẹp, áp lực thoát lũ tăng cao. Nếu không xử lý triệt để, bến bãi sẽ trở thành “điểm nghẽn” nguy hiểm, nhất là khi triều cường, sóng biển kết hợp mưa lớn.

Hạ tầng thoát nước đô thị chưa theo kịp phát triển

Thực tế cho thấy, nhiều tuyến phố nội đô, khu dân cư mới sáp nhập vẫn thường xuyên ngập khi mưa lớn, triều cường kết hợp. Ví dụ, trận mưa sáng 14/10/2025 với lượng mưa gần 115 mm kết hợp nước triều dâng cao 4,2 m đã khiến nhiều tuyến nội đô bị ngập từ 20–60 cm. Điều đó phản ánh rõ: hệ thống cống, thoát nước, tiêu thoát nước mưa – triều tại đô thị chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa, mở rộng địa giới.

Từ những thực trạng ấy cho thấy hệ thống đê điều kè, cống, thoát lũ vốn là “lá chắn phòng thủ mềm” của thành phố đang chịu sức ép lớn. Nếu không hành động quyết liệt, Hải Phòng dễ trở thành “điểm nóng” thiên tai lũ lụt đô thị, vỡ đê cửa sông, sạt lở, ngập lụt sâu ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống dân sinh, phát triển kinh tế, an ninh, quốc phòng.

Chỉ đạo sâu sát, quyết liệt hướng tới hệ thống đê điều hiện đại, toàn diện

Nhận thức rõ sự cấp thiết, tại buổi kiểm tra thực địa ngày 26/11/2025, Bí thư Thành ủy Hải Phòng đã chỉ đạo hàng loạt nhiệm vụ cụ thể, với lộ trình rõ ràng cho từng tuyến đê thể hiện quyết tâm biến “cam kết” thành “hành động”. Đối với tuyến sông Sặt: yêu cầu Ban Quản lý dự án hoàn thiện thủ tục, trình chủ trương trong quý I/2026; phấn đấu khởi công trong năm 2026.

Với đê hữu sông Thái Bình: rà soát tránh chồng lấn với các dự án khác, trình chủ trương đầu tư trong quý I/2026; đặt mục tiêu khởi công cuối năm 2026. Với đê tả Văn Úc & đê hữu Lạch Tray: đẩy nhanh thực hiện Dự án ADB bảo đảm vật tư, giải phóng mặt bằng; vận động dân di dời; đặc biệt đoạn đê mới tại Núi Voi phải bàn giao trước 15/6/2026 để kịp thời đưa vào sử dụng trước mùa mưa bão.

Đối với việc quản lý bến bãi ven sông yêu cầu các địa phương tổng rà soát, đề xuất ban hành nghị quyết mới phù hợp với thực tế sau mở rộng; xử lý nghiêm vi phạm, bảo đảm hành lang đê thoát lũ thông suốt.

Những chỉ đạo này, nếu được thực hiện nghiêm túc, sẽ đóng góp thiết thực vào việc xây dựng hệ thống đê điều an toàn, đồng bộ, thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Triển khai các giải pháp đồng bộ

Giải pháp cấp bách trước mùa mưa bão 2026 của TP.Hải Phòng đó là gia cố, sửa chữa, nâng cấp ngay các đoạn đê, kè yếu: đặc biệt tại sông Sặt, đê hữu Thái Bình, đê cửa sông. Nạo vét, khai thông lòng sông, kênh rạch để nâng cao khả năng tiêu thoát lũ, nhất là các tuyến sông có lòng sông bị bồi lắng lâu năm. Siết chặt quản lý hành lang đê điều, bến, bãi ven sông: xử lý vi phạm; ngăn chặn lấn chiếm; tháo dỡ công trình trái phép.

Triển khai trực đê 24/24 giờ tại các điểm xung yếu; chuẩn bị vật tư, phương tiện, lực lượng ứng phó kịp thời khi có triều cường, mưa bão. Nâng cấp hệ thống cống thoát nước đô thị, nhất là khu nội đô, khu sáp nhập; đảm bảo tiêu thoát kịp thời khi mưa lớn, triều cao.

Giải pháp chiến lược xây dựng hệ thống đê điều bền vững, tổng thể: Hoàn thiện quy hoạch đê, kè, cống thoát lũ gắn với quy hoạch phát triển đô thị, cảng biển, công nghiệp, logistic, quốc phòng bảo đảm tính đồng bộ, thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng.

Áp dụng khoa học công nghệ, hệ thống giám sát, cảnh báo sớm: quan trắc mực nước, sạt lở bờ sông, cường độ sóng, triều cường; kết nối với hệ thống thông tin thành phố nâng cao khả năng phản ứng kịp thời. Huy động mọi nguồn lực đầu tư: ngân sách thành phố, trung ương, vốn ODA, như các dự án do Asian Development Bank (ADB) tài trợ  để thực hiện các thủ tục, đầu tư quy mô lớn, cải tạo, xây dựng đê – kè – cống.

Đồng chí Bí thư Thành ủy kiểm tra tiến độ triển khai dự án đầu tư xây dựng tuyến đê mới thay thế tuyến đê hữu Lạch Tray đoạn từ Km14+350 đến Km26+100.

Cơ chế quản lý, bảo trì, vận hành lâu dài, minh bạch: giao rõ trách nhiệm, phân cấp quản lý từ cấp thành phố tới cơ sở; thường xuyên kiểm tra, bảo trì, sửa chữa; huy động cộng đồng, doanh nghiệp tham gia bảo vệ đê điều  coi đó như bảo vệ an toàn cộng đồng. Nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng chống thiên tai, bảo vệ đê điều: thông qua tuyên truyền, sinh hoạt cộng đồng, huy động sự vào cuộc của toàn xã hội dân, chính quyền, doanh nghiệp để chung tay giữ gìn “lá chắn” đô thị.

Việc nhiều tuyến đê của Hải Phòng xuống cấp, nhiều đoạn không đạt yêu cầu thiết kế, bến bãi lấn chiếm, thoát nước đô thị yếu không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề an toàn cộng đồng, an ninh – xã hội, phát triển bền vững.

Không ít địa phương trong cả nước từng phải gánh chịu hậu quả nặng nề do xem nhẹ bảo vệ đê điều sạt lở, vỡ đê, lũ, ngập lụt, thiệt hại người và tài sản hậu quả đôi khi không thể khắc phục nhanh được. Ví dụ từ các tỉnh khác cho thấy hệ thống đê điều sau nhiều năm sử dụng mà không được bảo trì, nâng cấp kịp thời dễ bị phá vỡ khi thiên tai xảy ra.

Vì thế, Hải Phòng cần rút ra bài học quan trọng: phòng chống thiên tai, bảo vệ đê điều phải đặt ngang hàng với phát triển đô thị, phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng an ninh.

Chỉ khi hệ thống đê điều thật sự vững chắc, đồng bộ, thích ứng với biến đổi khí hậu, Hải Phòng mới có đủ nền tảng bền vững để phát triển: bảo vệ an toàn người dân, giữ vững an ninh, phát huy tiềm năng cảng biển, công nghiệp, logistic lâu dài và ổn định.

Hệ thống đê điều là “lá chắn thép” bảo vệ Hải Phòng trong kỷ nguyên mới

Chuyến kiểm tra thực địa của Bí thư Thành ủy Lê Tiến Châu tại các tuyến đê xung yếu ở sông Sặt, đê hữu Thái Bình, đê tả Văn Úc – đê hữu Lạch Tray không chỉ phản ánh tinh thần trách nhiệm, quyết liệt của lãnh đạo thành phố, mà còn là lời kêu gọi rõ ràng: phải hành động ngay để củng cố “lá chắn thép” cho Hải Phòng trước nguy cơ thiên tai, trước biến đổi khí hậu, trước sự phát triển nhanh đô thị và công nghiệp.

Công  trường thi công Dự án đầu tư, xây dựng tuyến đê mới thay thế tuyến Đê hữu Lạch Tray đoạn từ Km14+350 đến Km16+100 (Khu vực núi Voi, xã An Lão).

Việc thực hiện đồng bộ, kịp thời các dự án kè, đê, cống thoát nước; quản lý chặt bến bãi, hành lang đê điều; huy động nguồn lực và cộng đồng tham gia sẽ đảm bảo rằng Hải Phòng không chỉ mạnh về kinh tế, hiện đại về đô thị, mà còn bền vững, an toàn và đáng sống.

Trong kỷ nguyên mới khi thiên tai, biến đổi khí hậu là thách thức toàn cầu  hệ thống đê điều không còn là hạ tầng phụ trợ, mà là nền tảng sống còn của các đô thị biển. Hải Phòng, với quyết tâm mới, chỉ đạo rõ, cần biến lời kêu gọi ấy thành hành động, để mỗi công trình đê  kè  cống là một “pháo đài” bảo vệ an toàn, phát triển và ổn định lâu dài.

Bài: Trọng Nhân. Ảnh: ĐT