Chuyển đổi cơ cấu cây trồng góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế

TMO - Ngành Nông nghiệp tỉnh Gia Lai đang phối hợp với các địa phương điều chỉnh quy mô, chuyển đổi cơ cấu cây trồng sản xuất phù hợp với lợi thế của mỗi vùng đất, đáp ứng nhu cầu thị trường cũng như tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. 

Trồng trọt là một trong những lĩnh vực chủ chốt của ngành nông nghiệp tỉnh Gia Lai. Giá trị sản xuất của ngành trồng trọt năm 2022 đạt 27.012,021 tỷ đồng, chiếm 79,86% giá trị sản xuất của toàn ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, những năm gần đây, địa phương đối diện với nhiều đợt thiên tai dị thường; hạn hán, nắng nóng kéo dài, mưa đá, mưa lớn kèm theo lốc xoáy liên tiếp xảy ra ở các địa phương trong tỉnh gần đây cho thấy mức độ gia tăng ngày càng lớn của tình trạng biến đổi khí hậu.  

Biến đổi khí hậu không chỉ gây ra tình trạng hạn hán, làm gia tăng nguy cơ phát sinh các loại sâu bệnh, dịch hại trên cây trồng mà còn gây tổn thất nặng nề về cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, tác động xấu tới môi trường sống, sản xuất của người dân trên địa bàn tỉnh. 

Trước thực trạng đó, nhằm tổ chức sản xuất bền vững, hiệu quả, thích ứng với biến đổi khí hậu, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống của người dân khu vực nông thôn thì việc định hướng và hỗ trợ thực hiện chuyển đổi diện tích cây trồng sản xuất kém hiệu quả sang phát triển diện tích các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao (như: rau, hoa, cây ăn quả, cây dược liệu, cây làm thức ăn cho chăn nuôi…), gắn sản xuất với sơ chế, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm theo hình thức liên kết chuỗi giá trị bền vững và dành quỹ đất để phát triển các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là cần thiết.

Mô hình trồng khoai lang Nhật trên địa bàn huyện Phú Thiện mang lại hiệu quả kinh tế ổn định cho người dân. Ảnh: QM. 

Giai đoạn 2016 - 2022, tỉnh Gia Lai đã chuyển đổi 41.582 ha cây trồng kém hiệu quả sang phát triển các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao.  Trong đó, toàn tỉnh đã thực hiện chuyển đổi 4.713,15 ha đất trồng lúa thường xuyên bị hạn sang trồng các loại cây trồng có giá trị kinh tế, thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu, phù hợp với nhu cầu thị trường.

Đồng thời, chuyển đổi 38.637,8 ha cây trồng kém hiệu quả (4.098,7 ha đất trồng lúa và 34.539,1 ha cây trồng khác (cao su, mía, hồ tiêu, điều, mì...) sang các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn như: khoai lang Nhật, khoai tây, rau đậu đỗ các loại, cây ăn quả, cây dược liệu và ưu tiên dành một phần quỹ đất cho phát triển các dự án chăn nuôi, xây dựng các khu, vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao... Riêng năm 2022, các doanh nghiệp và người dân trong tỉnh đã thực hiện chuyển đổi khoảng 2.330 ha. Trong đó cao su 67 ha, điều 79 ha, hồ tiêu 884 ha, cà phê 29 ha...

Theo đánh giá của UBND tỉnh Gia Lai, các mô hình, cây trồng chuyển đổi đều mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn gấp 2 – 5 lần so với trước kia, tạo nền tảng để người dân đầu tư đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tổ chức lại sản xuất theo hướng hàng hóa tập trung, quy mô lớn. Qua đó gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm theo hình thức liên kết chuỗi giá trị bền vững.  Nhìn chung, hầu hết cây trồng được chuyển đổi khá phù hợp với điều kiện đất đai và thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu, cho năng suất cao, chất lượng tốt, hiệu quả kinh tế cao hơn so với trồng lúa trước đây và trồng cao su, hồ tiêu, mía, cà phê, điều kém hiệu quả. 

Một số mô hình chuyển đổi có giá trị kinh tế cao như sau: Chuyển sang trồng Chanh dây với chi phí đầu tư bình quân cho 1 ha khoảng 160 - 170 triệu đồng. Sau khi trồng khoảng 8 - 9 tháng, chanh dây cho thu hoạch lứa quả đầu tiên, đến tháng 11 - 12 cho thu hoạch lứa quả thứ hai, đến tháng thứ 14 cho thu hoạch lứa quả thứ 3… Năng suất bình quân khoảng 40 - 45 tấn/ha với giá bán khoảng 14.500 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, lợi nhuận thu được khoảng 400 - 450 triệu đồng/ha. Ngoài ra, nếu chuyển sang trồng khoai lang Nhật, chi phí đầu tư trung bình cho 1 ha khoảng 70 - 75 triệu đồng. Với năng suất bình quân khoảng 20 - 22 tấn/ha, giá bán bình quân khoảng 10.000 đồng/kg thì sau khi trừ chi phí, lợi nhuận thu về khoảng 130 - 145 triệu đồng/ha/vụ... 

Quá trình chuyển đổi cây trồng đã góp phần đa dạng hóa các sản phẩm, đáp ứng được nhu cầu thị trường nông sản nội địa và xuất khẩu. Bên cạnh đó, việc chuyển đổi, luân canh, xen canh cây trồng có tác dụng cải tạo đất, hạn chế sâu bệnh hại; từng bước thay đổi tập quán, tư duy sản xuất nông sản hàng hóa của nông dân; qua đó, từng bước hình thành chuỗi giá trị các cây trồng hàng hóa và góp phần tăng cường sự liên kết trong đầu tư sản xuất, tiêu thụ nông sản hàng hóa giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Xen canh cây trồng trên diện tích đất trồng lúa được thực hiện tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh. Ảnh: BGL. 

Tuy nhiên, thách thức về thiên tai, dịch bệnh vẫn luôn tiềm ẩn làm gia tăng rủi ro cho sản xuất; dưới tác động của biến đổi khí hậu ngày một diễn biến phức tạp, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra thất thường như hiện tượng mưa trái mùa, hạn hán, nắng nóng kéo dài, dịch bệnh gây hại trên cây trồng diễn biến phức tạp không theo quy luật… gây nhiều khó khăn và ảnh hưởng nặng nề đến sản xuất trồng trọt của các địa phương trong tỉnh. Tài nguyên đất đai, nguồn nước, nhân lực ở các địa phương chưa được khai thác một cách hiệu quả; năng suất lao động thấp, giá thành sản phẩm cao, chất lượng thấp, thiếu tính cạnh tranh, gây khó khăn trong khâu tiêu thụ, càng khó khăn trong việc mở rộng thị trường và hướng đến xuất khẩu.

Diện tích chuyển đổi của người dân còn nhỏ lẻ, manh mún cả về quy mô, lẫn hình thức, khó áp dụng cơ giới hóa cũng như các tiến bộ kỹ thuật đồng bộ nên năng suất, chất lượng nông sản còn thấp; tỷ lệ thất thoát, tổn thất sau thu hoạch còn lớn; vấn đề về an toàn thực phẩm, xây dựng nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý còn nhiều tồn tại, hạn chế; vấn đề ô nhiễm môi trường sản xuất đang có chiều hướng gia tăng và trở nên cấp bách; tình trạng rác thải, nước thải trong sản xuất chưa được thu gom, xử lý kịp thời, triệt để, gây nhiều hệ lụy cho sản xuất, cũng như ảnh hưởng đến kết quả chuyển đổi và chất lượng sản phẩm cây trồng chuyển đổi.

Nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn, UBND tỉnh yêu cầu các đơn vị chức năng, địa phương triển khai hiệu quả Đề án chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả sang phát triển cây trồng có giá trị kinh tế cao và thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2023-2025, định hướng đến năm 2030. 

Địa phương này phấn đấu giai đoạn 2023-2025, toàn tỉnh chuyển đổi khoảng 58.560 ha cây trồng kém hiệu quả sang phát triển rau, hoa, cây ăn quả, cây dược liệu, cây làm thức ăn cho chăn nuôi, cây trồng khác và dành quỹ đất phát triển các khu, vùng, dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, năng lượng tái tạo... Phấn đấu đến năm 2025, giá trị sản xuất bình quân đạt khoảng 150-200 triệu đồng/ha.

Giai đoạn 2026-2030 thực hiện chuyển đổi khoảng 17.000 ha cây trồng kém hiệu quả sang phát triển rau, hoa, cây ăn quả, cây dược liệu, cây làm thức ăn cho chăn nuôi, cây trồng khác và dành quỹ đất phát triển các khu, vùng, dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, năng lượng tái tạo... Phấn đấu đến năm 2030, giá trị sản xuất bình quân đạt khoảng 250 triệu đồng/ha.

Cụ thể, giai đoạn 2023-2025 và định hướng đến năm 2030, toàn tỉnh phấn đấu chuyển đổi khoảng 5.000 ha đất trồng lúa thường xuyên bị hạn, kém hiệu quả sang trồng các loại cây trồng có giá trị kinh tế, thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu, phù hợp với nhu cầu thị trường. Chuyển đổi khoảng 70.560 ha đất trồng mía, mì, điều, hồ tiêu, cao su kém hiệu quả sang trồng rau, hoa, quả, cây dược liệu và các loại cây trồng khác có giá trị kinh tế cao, thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu, phù hợp với nhu cầu thị trường ở những chân đất thích hợp và dành một phần quỹ đất để phát triển các khu, vùng, dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, năng lượng tái tạo... 

UBND tỉnh yêu cầu ngành nông nghiệp cần nghiên cứu, mở rộng, đa dạng hóa các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao. Tiếp tục tăng cường liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp, hợp tác xã với bà con nông dân. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp; phải đẩy mạnh xây dựng và nhân rộng các mô hình hiệu quả. Tăng cường quản lý nguồn giống, đây là khâu rất quan trọng trong sản xuất nông nghiệp.

Bên cạnh đó, tăng cường công tác đào tạo nguồn nhân lực; cơ chế chính sách thực hiện phù hợp trong việc hỗ trợ người dân trong chuyển đổi cây trồng. Nguồn vốn thực hiện Đề án, trong đó nguồn vốn ngân sách nhà nước chỉ mang tính chất hỗ trợ, còn cần huy động nhiều nguồn lực khác, sự góp vốn từ hệ thống các ngân hàng, các doanh nghiệp và sự đóng góp của người dân. Phải xác định kỹ các nhu cầu chuyển đổi và tăng tốc chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả sang cây trồng khác hiệu quả kinh tế cao hơn.

Minh Huy