Bảo tồn hệ sinh thái đa dạng tại Vườn quốc gia Cát Tiên

TMO - Vườn quốc gia Cát Tiên trải dài trên địa phận hai tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng với hơn 71.000 ha rừng đặc dụng. Đây là một trong những vùng có đa dạng sinh học cao với thành phần loài thực vật phong phú nhất trong các rừng đặc dụng ở khu vực Nam Bộ. 

Cát Tiên là Vườn quốc gia đầu tiên trên cả nước được nhận danh hiệu Danh lục Xanh IUCN, đánh dấu bước ngoặt cho công tác bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học ở Việt Nam. Với địa hình đa dạng, đây là nơi lưu giữ, bảo tồn các giá trị đặc biệt về đa dạng sinh học, nguồn gen sinh vật, di tích lịch sử, văn hóa cảnh quan; nghiên cứu khoa học; cung ứng dịch dụ môi trường rừng và du lịch sinh thái của cả nước.

Vườn quốc gia Cát Tiên được mệnh danh là “ngôi nhà của muôn thú” với 96 loài thú, 94 loài bò sát, 903 côn trùng. Đặc biệt, đây là nơi sinh sống của loài vượn đen má vàng - một trong số những động vật thuộc nhóm IB – nhóm nguy cấp, quý, hiếm ở mức nguy hiểm, nằm trong Sách đỏ thế giới và được bảo vệ nghiêm ngặt. Ngoài động vật, Vườn quốc gia Cát Tiên có hệ thực vật rất phong phú với 1.655 loài thân gỗ. Các loài gỗ quý hiếm phải kể đến như cẩm lai, gõ đỏ, căm xe, giáng hương… 

Nhiều loài thú quý hiếm như bò tót, linh dương tại VQG Cát Tiên. 

Nhằm bảo tồn hệ sinh thái đa dạng, trong những năm qua toàn bộ diện tích rừng tự nhiên được Vườn quốc gia Cát Tiên bảo vệ nghiêm ngặt. Các trạm kiểm lâm được chỉ đạo thay đổi linh hoạt giờ giấc và phương thức tuần tra, đảm bảo bám sát địa bàn. Đặc biệt, Vườn quốc gia đã ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin tiên tiến như SMART, flycam, GPS và Camera Trapping vào hoạt động tuần tra, bảo vệ.

Đơn vị cũng chủ động xây dựng và triển khai kế hoạch quản lý bảo vệ rừng cho các mùa cao điểm, dịp lễ, Tết và các mùa đặc thù như mùa măng, mùa ươi. Song song đó, Vườn quốc gia Cát Tiên còn chú trọng phối hợp liên ngành, ký kết cam kết và quy chế phối hợp bảo vệ rừng với các đơn vị chủ rừng giáp ranh, lực lượng công an và ban chỉ huy quân sự 22 xã vùng đệm. 

Hiện nay, Vườn quốc gia Cát Tiên cũng đang phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, các tổ chức, đơn vị thực hiện các dự án nghiên cứu về thực vật rừng, động vật rừng, các loài thủy sản, nấm… để xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về tài nguyên rừng phục vụ công tác bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi sinh thái, phục hồi loài, làm cơ sở cho công tác theo dõi, đánh giá và giám sát tài nguyên rừng và đa dạng sinh học.

Công tác chăm sóc, tái thả các loài quý hiếm được VQG Cát Tiên đẩy mạnh triển khai. 

Đáng chú ý, Vườn quốc gia Cát Tiên là điểm sáng trong công tác bảo tồn các loài động vật quý hiếm, nguy cấp. Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và Phát triển sinh vật tại Vườn được thành lập năm 2005, có diện tích hơn 66 ha, được chia thành 3 khu vực chính gồm: Khu cứu hộ gấu; khu cứu hộ linh trưởng và khu cứu hộ các loài động vật nguy cấp khác.

Những năm qua, Trung tâm đã cứu hộ, điều trị và tái thả về môi trường tự nhiên hàng ngàn cá thể động vật, thuộc hơn 40 loài khác nhau, chủ yếu là các loài động vật hoang dã quý hiếm thuộc nhóm 1B. Riêng năm 2024, Trung tâm đã cứu hộ hơn 190 cá thể và tái thả ra môi trường tự nhiên hơn 180 cá thể. 

Tại Trung tâm, các bác sĩ và tình nguyện viên đang điều trị, chăm sóc cho hàng chục cá thể. Riêng linh trưởng có gần 50 cá thể, trong đó gồm các loài nguy cấp như: vượn đen má vàng, voọc chà vá chân đen, Voọc bạc Đông Dương, culi…Nhiều cá thể động vật nguy cấp như: tê tê Java, culi nhỏ, voọc… đã sinh sản trong môi trường bán hoang dã.

Ngoài tiếp nhận, cứu hộ Trung tâm còn là nơi tuyên truyền, giáo dục môi trường nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng, cùng chung tay bảo tồn, bảo vệ các loài động vật trước nguy cơ tuyệt chủng. Bên cạnh đó, Trung tâm còn là nơi nghiên cứu bảo tồn nguồn gen động - thực vật quý hiếm, phối hợp với các tổ chức trong nước và quốc tế để bảo vệ đa dạng sinh học.

Ngoài khu vực cứu hộ tại vị trí trung tâm Vườn quốc gia Cát Tiên, Trung tâm còn dành riêng một khu cứu hộ linh trưởng tại Đảo Tiên (bao quanh bởi sông Đồng Nai). Tại đây, Trung tâm đã cứu hộ và tái thả thành công 120 Cu li, 12 Vượn đen má vàng, 10 Chà vá chân đen và hiện đang tiếp tục chăm sóc, cứu hộ hàng chục cá thể linh trưởng khác.../. 

Thu Hà