Bảo tồn đa dạng sinh học biển Cù Lao Chàm

TMO - Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm (TP Hội An, tỉnh Quảng Nam) sở hữu nguồn tài nguyên đa dạng sinh học phong phú, có giá trị cao. Tuy nhiên, hệ sinh thái tại khu vực này đối diện với nhiều nguy suy giảm nguồn tài nguyên. Thực tế này đòi hỏi các ngành chức năng trên địa bàn tỉnh cần phối hợp triển khai đồng bộ các giải pháp. 

Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm (xã đảo Tân Hiệp, thành phố Hội An) có diện tích khoảng 23.500ha, trong đó diện tích biển 21.888ha ghi nhận sự hiện hữu của các sinh cảnh, đa dạng sinh học biển thuộc loại bậc nhất tại Việt Nam. Tại Cù Lao Chàm có hơn 311ha rạn san hô, với khoảng 300 loài; 50ha thảm cỏ biển với 5 loài đặc trưng; 76 loài rong biển; hơn 270 loài cá; 97 loài thân mềm; 11 loài động vật da gai... Khu rừng đặc dụng Cù Lao Chàm có 499 loài thuộc 352 chi, 115 họ của 5/6 ngành thực vật bậc cao...

Đây là những là nguồn lực tự nhiên, quan trọng hỗ trợ cho sự phát triển du lịch sinh thái, du lịch xanh ở Cù Lao Chàm - Hội An. Việc bảo vệ, bảo tồn nguồn lợi tự nhiên tại khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm không những góp phần cải thiện môi trường sinh thái, tái tạo nguồn lợi thủy sản, đa dạng sinh thái trong lòng biển mà còn mở ra triển vọng mới về sản phẩm du lịch xanh, du lịch biển đảo đầy tiềm năng.

Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm với giá trị tài nguyên phong phú cần được đẩy mạnh công tác bảo tồn, khai thác tận dụng phát triển kinh tế bền vững. 

Các chuyên gia bảo tồn biển cho rằng, nguy cơ xâm hại môi trường sinh thái Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đến từ hoạt động đánh bắt thủy sản theo các phương pháp hủy diệt của ngư dân; ô nhiễm biển từ đất liền và trên biển; xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ các hoạt động du lịch, đặc biệt trong vùng lõi bảo tồn biển; hoạt động phát triển vùng bờ…

Theo đánh giá của Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam các khu bảo tồn biển ở Việt Nam nói chung hiện nay có hiệu quả thấp đối với tái tạo nguồn lợi hải sản; vẫn còn tình trạng khai thác cạn kiệt, kể cả vùng lõi. Thực tế này đòi hỏi Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cần thực hiện nhiều hành động như lập kế hoạch tổng thể; huy động doanh nghiệp; tạo nguồn giống; bảo vệ và phục hồi sinh cư tự nhiên, rạn nhân tạo; nuôi lồng công nghệ cao, thân thiện môi trường kết hợp du lịch - nuôi đa loài.

Thời gian qua, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã phối hợp với ngành chức năng, địa phương thực hiện dự án phục hồi và bảo tồn rùa biển. Qua nhiều khảo sát nghiên cứu, đánh giá tổng hợp các yếu tố liên quan tới rùa biển, đã thực hiện 6 đợt “chuyển vị” trứng rùa biển từ Vườn quốc gia Côn Đảo về bãi ấp nở tại Cù Lao Chàm với số lượng 1.900 trứng. Các đợt thả rùa con sau ấp nở về biển thành công.

 Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm hiện có gần 40 vườn ươm san hô với tổng diện tích gần 4.000 m2. Đây là cấu phần quan trọng góp phần vào việc gìn giữ, bảo tồn và phát triển rạn san hô. Các đơn vị chức năng đã triển khai ứng dụng “công nghệ phục hồi một số loài san hô cứng tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm có sự tham gia của cộng đồng” cho hiệu quả. Theo đó, các đơn vị đã xây dựng được 2 vườn ươm san hô với 30 khung được thiết lập và 2 vùng san hô được phục hồi với tổng diện tích 4.000m2 tại khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm có sự tham gia của cộng đồng. Hoạt động phục hồi đã gia tăng độ phủ san hô cứng (4%), san hô mềm (hơn 3%), mật độ cá trung bình gần 1,5 lần. Nhờ đó cải thiện chất lượng hệ sinh thái, đa dạng sinh học biển.  

Các đơn vị phối hợp nhằm phục hồi, bảo vệ quần thể san hô trong khu vực của Khu bảo tồn biển. 

Cùng với công tác bảo tồn trực tiếp đa dạng sinh học, Ban quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã triển khai hoạt động giám sát sản lượng khai thác hải sản cho 56 hộ dân và thực hiện kế hoạch hành động về bảo tồn nguồn lợi hải sản tại tiểu khu Bãi Hương. Chính sách hỗ trợ sinh kế cho người dân sống trong và ngoài khu bảo tồn biển được quan tâm. Ngoài ra, vận động các hộ dân tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch sinh thái với các loại hình sinh kế mang lại hiệu quả cao như dán nhãn sinh thái cua đá, nói không với túi nylon, phân loại rác tại nguồn, lưu trú nhà dân…, qua đó nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, tạo động lực cho người dân tham gia hoạt động bảo vệ môi trường và tài nguyên vùng đảo.

Thời gian qua, Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm duy trì hoạt động của các tổ cộng đồng trong bảo tồn đa dạng sinh tại khu vực này, với các mô hình  như “Bảo tồn bãi đẻ của rùa biển”, “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam, xây dựng phong trào không rác thải tại Việt Nam thông qua các thành trì ven biển”, Phát triển cộng đồng ven biển xanh và bền vững tại khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm, Hội An...

Ngoài ra, công tác tuần tra, kiểm soát và xử lý các hành vi vi phạm quy chế quản lý khu bảo tồn biển được thường xuyên thực hiện. Trong năm 2022, các đơn vị đã tổ chức 138 lượt tuần tra bằng cả đường thủy và đường bộ, phát hiện và xử lý 72 trường hợp vi phạm. Xử lý phạt tiền 35 trường hợp với tổng số tiền hơn 132 triệu đồng; cảnh cáo, nhắc nhở 31 trường hợp. Nhiều ý kiến cho rằng, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cần mở rộng các khu vực được bảo vệ như khu vực đa dạng sinh học cao; khu duy trì nguồn giống hải sản; khu vực có biện pháp bảo tồn hiệu quả khác (OECMs); khu bảo tồn biển di động (mMPAs), bảo vệ nguồn lợi thủy sản và các loài di cư. 

Thời gian tới, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm  rà soát, điều chỉnh các phân khu chức năng của khu bảo tồn biển. Xây dựng và triển khai các dự án hỗ trợ, chính sách chuyển đổi sinh kế cho các cộng đồng dân cư sống xung quanh các khu bảo tồn biển. Đầu tư xây dựng hạ tầng thiết yếu, trang bị cơ sở vật chất để tăng cường năng lực quản lý cho Ban Quản lý khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm. Xây dựng trạm, cơ sở cứu hộ động vật biển tại khu bảo tồn...

N. Quang