Xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long đến sớm hơn nhiều năm

TMO - Xâm nhập mặn năm 2023 – 2024 tại đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) sẽ đến sớm hơn và cao hơn trung bình nhiều năm, có thể tương đương năm 2015 - 2016 do ảnh hưởng của El Nino kéo dài, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh.

Theo nhận định của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia, mùa khô năm 2023 - 2024, tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mekong (trạm Kratie-Campuchia) về hạ lưu và ĐBSCL có khả năng thấp hơn trung bình nhiều năm (TBNN) từ 5 - 10%. Mực nước đầu nguồn sông Cửu Long dao động theo thủy triều với xu thế xuống dần. Ở vùng các cửa sông Cửu Long, xâm nhập mặn có khả năng xuất hiện từ giữa tháng 1/2024, sớm hơn so trung bình nhiều năm khoảng 15 ngày.

Từ tháng 1, tháng 2 và nửa đầu tháng 3/2024, ranh mặn 4g/l vào sâu đến 50-70km. Từ giữa tháng 3/2024 đến cuối mùa khô, theo quy luật hằng năm, dòng chảy về ĐBSCL gia tăng nên xâm nhập mặn có xu thế giảm, ranh mặn 4g/l ở mức từ 45-60km; trong trường hợp dòng chảy không gia tăng thì mức xâm nhập mặn tiếp tục duy trì như đầu tháng 3. Ở vùng sông Vàm Cỏ, tháng 12/2023, ranh mặn 4g/l vào sâu 30-40km, tháng 1 và tháng 2/2024 ở mức từ 65-70km; tháng 3, tháng 4 đến đầu tháng 5 có thể xâm nhập đến 90-100km...

Do ảnh hưởng hạn mặn về sớm nên nguy cơ khoảng 56.260 ha lúa đông xuân 2023- 2024 ở ĐBSCL (Long An 4.460 ha, Tiền Giang 8.800 ha, Bến Tre 8.000 ha, Trà Vinh 15.000 ha, Sóc Trăng 20.000 ha) thiếu nước. Đối với vùng chuyên canh cây ăn trái, tổng diện tích nguy cơ bị ảnh hưởng khoảng 43.300 ha (Long An hơn 3.100 ha, Tiền Giang 21.800 ha, Bến Tre 16.000 ha, Sóc Trăng 3.400 ha). Ngoài ra, các hộ dân sống phân tán ở khu vực ven biển tại tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Kiên Giang, Cà Mau… có nguy cơ thiếu nước ngọt sinh hoạt.

Trước dự báo về hạn mặn đến sớm, các địa phương vùng ĐBSCL chủ động cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng xâm nhập mặn. Ảnh: TTX.  

Tại các tỉnh ĐBSCL, Cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT) khuyến cáo khoanh vùng sản xuất lúa an toàn, không tổ chức sản xuất ở vùng nguồn nước không chắc chắn. Dự kiến diện tích sản xuất vụ Đông Xuân 2023-2024 cao nhất đạt 1,5 triệu ha, tăng 22.000ha so vụ Đông Xuân 2022-2023. Cần bố trí thời vụ hợp lý, chủ động xuống giống sớm cho những vùng ảnh hưởng của xâm nhập mặn để hạn chế thấp nhất thiệt hại. Đối với vùng cây ăn trái, cần tổ chức rà soát diện tích chi tiết từng loại cây trồng của từng huyện. Hướng dẫn người dân tính toán, cân đối nguồn nước tưới cần thiết trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng xâm nhập mặn để chủ động thực hiện các giải pháp ứng phó như: xây dựng ao, hồ trữ nước; tích nước trong mương liếp, túi trữ nước; ứng dụng công nghệ tưới nước tiết kiệm, tưới nhỏ giọt…

Bộ NN&PTNT cho biết, mùa khô 2023 - 2024 ít nước, xâm nhập mặn khả năng sâu, sớm và kéo dài hơn so với trung bình nhiều năm. Tuy không bằng mùa khô 2015-2016 và 2019-2020, nhưng với tình hình dự báo, khoảng gần 44.000ha cây ăn trái, gần 60.000ha lúa sẽ bị ảnh hưởng nhưng không quá cao. Để ứng phó, phải đảm bảo nước ngọt cho sinh hoạt và sản xuất. Đồng thời, địa phương cần rà soát tối đa, chi tiết đến các địa bàn, hộ dân có thể bị ảnh hưởng để đảm bảo không có hộ dân nào không có nước sinh hoạt, không có cơ sở sản xuất nào không có nước để sản xuất. Đặc biệt, từ nay đến cuối năm cần tích trữ đủ nước cho vườn cây ăn trái. Với cây lúa, ngoài diện tích được gieo trồng sớm né hạn mặn, một số vùng sử dụng giống lúa chịu được mặn nhất định, một số vùng có thể chuyển đổi cây trồng khác.

Bộ cũng khuyến cáo sử dụng các giống lúa thơm, giống lúa chất lượng cao cho những vùng không bị ảnh hưởng hạn mặn; các giống lúa ngắn ngày, lúa chịu mặn cho các vùng ảnh hưởng hạn mặn. Đồng thời yêu cầu rà soát diện tích vườn cây ăn trái chi tiết đến từng loại cây trồng nhằm hướng dẫn người dân cân đối nguồn nước tưới trong toàn bộ thời gian ảnh hưởng hạn mặn. Ngoài ra, chủ động xây dựng ao hồ trữ nước, tích nước trong mương liếp, túi trữ nước, ứng dụng công nghệ tưới nước tiết kiệm, tưới nhỏ giọt; không xử lý ra hoa rải vụ, trái vụ trong thời gian hạn mặn nếu nguồn nước ngọt không đảm bảo...

Đối với các dự án đang được đầu tư, xây dựng có mục tiêu phòng, chống hạn hạn, xâm nhập mặn, cần đẩy nhanh tiến độ thi công để đưa vào khai thác, sử dụng, phát huy hiệu quả nhiệm vụ phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn ngay trong mùa khô 2023 - 2024. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho người dân để có nhận thức đầy đủ về tác động nghiêm trọng của khô hạn, xâm nhập mặn, chủ động có các giải pháp tích trữ nước.

UBND tỉnh Trà Vinh cho biết, trước tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ngày càng phức tạp, tỉnh đã xây dựng các kịch bản với ranh giới độ mặn 4‰, xâm nhập vào sâu hơn 50 km tính từ cửa sông để triển khai các giải pháp ứng phó khi có tình huống xảy ra. Tỉnh Trà Vinh cũng đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, theo dõi dự báo, diễn biến nguồn nước của các cơ quan chuyên môn, xây dựng lịch thời vụ sản xuất phù hợp, vận động nhân dân tuân thủ lịch thời vụ, xuống giống đồng loạt theo kế hoạch, khuyến khích lựa chọn giống cây trồng vật nuôi phù hợp mùa vụ và ứng phó được với biến đổi khí hậu.

Đồng thời, tăng cường công tác đo kiểm tra độ mặn trên các sông, rạch, các công trình đầu mối, các nhà máy nước để vận hành công trình thủy lợi lấy, trữ nước hợp lý, hiệu quả, phù hợp trong từng giai đoạn... Qua đó, người dân đã tích cực, chủ động hơn trong việc chuẩn bị ứng phó hạn mặn ngay từ đầu mùa khô góp phần giảm đáng kể thiệt hại do xâm nhập mặn gây ra.

Các địa phương trong vùng triển khai đồng bộ các giải pháp đảm bảo duy trì nguồn nước ngọt cho sản xuất và dân sinh. Ảnh: BCT. 

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, tổng nhu cầu kinh phí để ứng phó với tình hình hạn hán, thiếu nước, mặn nhập mặn trong mùa khô 2023-2024 của tỉnh Kiên Giang gần 102,6 tỷ đồng. Để chủ động ứng phó với hiện tượng El Nino ảnh hưởng mạnh từ mùa khô 2023-2024, UBND tỉnh Kiên Giang đã có kế hoạch triển khai các giải pháp ứng phó như đắp đập tạm, nạo vét kênh, mương kết hợp làm bờ bao, duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi, trạm bơm điện... và các giải pháp phi công trình.

Qua 2 năm sử dụng hệ thống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé, một là kiểm soát nguồn nước, đáp ứng tốt yêu cầu đối với các mô hình sản xuất; hai là đảm bảo công tác ứng phó với tình hình hạn mặn vào mùa khô cho vùng thượng lưu cống Cái Lớn, Cái Bé; ba là hệ thống công trình đã góp phần phát triển hạ tầng giao thông thủy, bộ, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong khu vực. Tỉnh Kiên Giang đã có chủ trương đầu tư khép kín hệ thống cống trên tuyến ven biển, đảm bảo đồng bộ với hệ thống thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé. 

Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, trước tình trạng xâm nhập mặn dự kiến xảy ra trong mùa khô năm 2023-2024, ngành nông nghiệp địa phương sẽ theo dõi và kiểm tra chặt chẽ diễn biến chất lượng nguồn nước, mực nước, độ mặn trên kênh và nội đồng, thông tin thường xuyên đến người dân để ứng phó kịp thời. Đối với vùng cây ăn trái, hiện tại, tỉnh Tiền Giang đã thi công 6 cống cặp sông Tiền để đảm bảo ngăn mặn. Đối với vùng phía Đông, vùng ngọt hóa Gò Công, tỉnh chủ trương theo hướng mặn tới đâu sẽ ngăn mặn tới đó, như mọi năm lấy gạn hoặc bơm chuyền vào bổ túc nước.

Tại tỉnh Đồng Tháp, trước những dự báo về khả năng thiếu hụt nguồn nước ngọt trong mùa khô, tỉnh sẽ tập trung triển khai các mô hình canh tác lúa tiết kiệm nước nhằm chia sẻ nguồn tài nguyên này với các tỉnh ở dưới hạ nguồn. Hiện Đồng Tháp có khoảng 100 mô hình nông nghiệp xanh trên toàn tỉnh, nên xác định sản xuất tiết kiệm nước để giúp cho người trồng lúa có thu nhập.

Đức Hoàng