Kiểm soát chiếu xạ, bảo đảm an toàn bức xạ trong lĩnh vực y tế

TMO - Các thiết bị bức xạ tiên tiến sử dụng trong lĩnh vực y tế đã góp phần nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị bệnh, tuy nhiên cũng đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý nhà nước nhằm bảo đảm an toàn bức xạ.

Việt Nam là một trong những quốc gia ứng dụng thành công một số kỹ thuật hiện đại, tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư. Bức xạ nói chung và bức xạ ion hóa nói riêng đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Trong lĩnh vực y tế, bức xạ ion hóa được sử dụng chủ yếu ở 3 chuyên ngành là: Điện quang, Y học hạt nhân và Ung bướu (xạ trị ung thư). Các thiết bị sử dụng bức xạ ion hóa này chủ yếu được ứng dụng cho hai lĩnh vực chính, đó là chẩn đoán và điều trị bệnh.

Bên cạnh đó, các kỹ thuật y học hạt nhân sử dụng đồng vị phóng xạ để tạo hình ảnh chi tiết của cơ quan, mô, giúp bác sĩ phát hiện sớm và chẩn đoán bệnh chính xác được sử dụng rộng rãi. Ngoài ra, chiếu xạ bằng tia gam-ma còn được dùng để tiệt trùng dụng cụ y tế, vật tư tiêu hao, bảo đảm an toàn cho người bệnh và nhân viên y tế.

Theo Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, số lượng nguồn bức xạ, thiết bị bức xạ ứng dụng trong y tế rất lớn. Các chất thải phóng xạ của bệnh viện hầu hết được lưu trữ tại khu vực kiểm soát, loại thải chất phóng xạ theo đúng quy định. Các chất thải phóng xạ rắn, lỏng, khí được thải vào môi trường sau khi đã kiểm tra đạt được các giới hạn cho phép theo quy định.

Đối với các vật liệu rắn bị nhiễm bẩn phóng xạ như ống tiêm, thủy tinh vỡ đều được các bệnh viện đựng trong bao bì riêng biệt và được đặt trong thùng kim loại. Các bể chứa thải tại các bệnh viện được xây dựng ở nơi riêng biệt, được che chắn và bảo vệ để chờ phân rã phóng xạ đến mức nhỏ hơn quy định, trước khi thải ra như rác thường.

Kiểm soát chiếu xạ, bảo đảm an toàn bức xạ trong lĩnh vực y tế là nhiệm vụ quan trọng (Ảnh minh họa). 

Theo đánh giá của các chuyên gia, bảo đảm an toàn bức xạ trong lĩnh vực y tế là một trong những nhiệm vụ quan trọng cần được đẩy mạnh triển khai. Trong đó, việc tiếp tục hoàn thiện các văn bản pháp luật; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với cơ sở chưa thực hiện tốt công tác quản lý, bảo đảm an toàn thiết bị bức xạ; đẩy mạnh tuyên truyền cho cán bộ phụ trách an toàn bức xạ cần được đẩy mạnh.  

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 332/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành một số điều của Luật Năng lượng nguyên tử, trong đó quy định cụ thể về việc kiểm soát chiếu xạ, bảo đảm an toàn bức xạ trong y tế. Theo đó, các tổ chức, cá nhân vận hành thiết bị chiếu xạ, sử dụng thiết bị bức xạ, nguồn phóng xạ, thuốc phóng xạ, nguyên liệu làm thuốc là chất phóng xạ trong y tế phải áp dụng các nguyên tắc kiểm soát chiếu xạ nghề nghiệp và công chúng. Đối với người bệnh, áp dụng mức liều tham chiếu và tối ưu hóa liều nhận được ở mức thấp nhất có thể mà vẫn bảo đảm hiệu quả trong chẩn đoán.

Cung cấp đầy đủ thông tin, các biện pháp an toàn và bảo vệ chống bức xạ đi kèm hướng dẫn cho người hỗ trợ, chăm sóc và thăm người bệnh trước khi họ đi vào khu vực kiểm soát. Chỉ cho phép người bệnh đã điều trị hoặc chẩn đoán bằng thuốc phóng xạ được xuất viện khi hoạt độ chất phóng xạ trong cơ thể không vượt quá mức quy định.

Trách nhiệm bảo đảm an toàn bức xạ trong y tế được quy định: Tổ chức, cá nhân sử dụng thiết bị bức xạ, nguồn phóng xạ, thuốc phóng xạ trong y tế có trách nhiệm thiết lập và thực hiện chương trình bảo đảm chất lượng toàn diện cho các hoạt động chẩn đoán và điều trị bằng bức xạ ion hóa. Bảo đảm liều bức xạ của người chăm sóc, hỗ trợ và thăm người bệnh trong chẩn đoán, xét nghiệm hoặc điều trị bằng bức xạ ion hóa, thuốc phóng xạ không vượt quá mức liều kiềm chế theo quy định.

Thực hiện việc ghi đo, đánh giá liều, lập và lưu giữ hồ sơ quản lý liều chiếu đối với người bệnh được chẩn đoán, can thiệp và điều trị bằng kỹ thuật sử dụng liều chiếu xạ cao. Ban hành mức liều tham chiếu chẩn đoán, quy trình chuyên môn kỹ thuật của thiết bị, hoạt động chẩn đoán và điều trị. Trường hợp xảy ra sự cố y khoa liên quan đến bức xạ, thực hiện ngay các biện pháp cần thiết để giảm thiểu tác hại do bức xạ gây ra. Xác định nguyên nhân, ước tính liều chiếu xạ mà nạn nhân đã nhận và thực hiện các biện pháp khắc phục.

Thông báo trong vòng 24 giờ và gửi báo cáo chi tiết trong vòng 05 ngày kể từ khi phát hiện ra sự cố cho cơ quan chuyên môn giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý nhà nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử nơi xảy ra sự cố liên quan đến bức xạ và Cục An toàn bức xạ và hạt nhân; lập và lưu giữ hồ sơ về sự cố y khoa liên quan đến bức xạ. Bộ Khoa học và Công nghệ có trách nhiệm quy định về bảo đảm an toàn bức xạ trong y tế; ban hành mức liều tham chiếu đối với người bệnh trong chẩn đoán y tế./.

Thu Vân